Jeruzalemi
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë
Jeruzalemi (hebr יְרוּשָׁלַיִם Yerushalayim; greq. Ιεροσόλυμα - Ierosolima, arab القُدس - al-Quds' - << i shenjti >> ) është nje qytet i lashte ne Lindjen e Mesme midis Detit Mesdhe dhe Detit te vdekur ne nje lartesi 650-840m mbi nivelin e detit. Gjendet ne lindje te Tel Avivit, ne jug te Ramallahut, perendim te Jerikos dhe veri te Betlehemit. Jeruzalemi është kryeqyteti i Izraelit, megjithse ky emertim dhe aneksimi i pjeses lindore te qytetit nga Izraeli jane çështje te grindjeve nderkombetare.
Historia e Jeruzalemit është shume e vjeter. Ai është nje nder nga qytetet me te lashte te botes dhe ndoshta qysh prej 5000 vjetesh i banuar vazhdimisht. Te gjeturat arkeologjike tregojne ekzistencen e nje ngulimi ne Jeruzalem ne mijevjecarin e 3-te p.e.s. Permendja e pare e qytetit nga burime historike nis ne mijevjecarin e 2-te p.e.r. Jeruzalemi u ndertua dhe u themelua ne fillim nga Kanaanitet (u pushtua nga Jebuzitet gjate Eres se Bronxit te vone), dhe u be kryeqytet i mbreterise çifute te Izraelit, Judahs dhe Judese ne periudhat e Tempullit te Pare dhe Tempullit te Dyte. Qyteti quhej para Mbretit David Ievus, e shfaq vetveten si nje perzierje fantastike te permendoreve historike, kulturave dhe popujve me nje sasi te panumert vendesh te denja per t´u pare. Jeruzalemi është Toka e Shenjte, <<qender e tre feve>>: Judaizmit, Krishterimit dhe Islamit.
Nga viti 1948 deri 1967, pjesa perendimore e Jeruzalemit qeverisej nga Izraeli si kryeqytet i tij, ndersa Jeruzalemi Lindor qeverisej nga Jordania. Qyteti u ribashkua me fitoren e izraeliteve ne Luften Gjashteditore, megjithate statusi i tij mbetet i diskutueshem. Nje ligj i nxjerre nga izraelitet ne vitin 1980 e shpall Jeruzalemin kryeqytetin "e amshuar, te pandashem" te Izraelit, kurse Jeruzalemi Lindor besohet te jete menduar kryeqytet i shtetit Palestinor te ardhshem. Statusi i vendeve te shenjta te Jeruzalemit është poashtu i diskutueshem.
Jeruzalemi ka nje popullsi prej 724,000 banoresh (nga statistikat e24 maj 2006). Ai është nje qytet i perbere (heterogjen), dhe perfaqeson shume kombesi, fe, dhe grupe ekonomiko-shoqerore. Pjesa e quajtur "Qyteti i Vjeter" është i rrethuar nga mure dhe perbehet nga: armene, te krishtere, hebrenj dhe muslimane.
Tabela e përmbajtjeve |
[redaktoni] Emrat
[redaktoni] Historia
[redaktoni] Vendet
[redaktoni] Demografia
[redaktoni] Kultura
[redaktoni] Bindjet fetare
[redaktoni] Arsimimi
[redaktoni] Politika
[redaktoni] Ekonomia
[redaktoni] Transporti
[redaktoni] Shiko edhe këtë
Commons: Jerusalem – Këtu mund të gjeni figura, audio dhe video. |