Wojciech Kętrzyński
Z Wikipedii
Wojciech Kętrzyński, pierwotne imię i nazwisko Adalbert von Winkler (urodzony 11 lipca 1838 w Lötzen (Lec, obecnie Giżycko) - zmarł 15 stycznia 1918 we Lwowie), historyk, wieloletni dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Ojciec Wojciecha Kętrzyńskiego pochodził ze szlacheckiej rodziny, której nazwisko powstało od miejscowości Kętrzyno w powiecie kartuskim. Dziadkowi Kętrzyńskiego dopisano przy nazwisku dodatek Winkler, a ojciec Wojciecha Kętrzyńskiego o imieniu Józef używał już tylko nazwiska Winkler. Matką Wojciecha Kętrzyńskiego była Eleonora z domu Raabe, która pochodziła z Nowej Wsi pod Iławą. Po śmierci ojca 1846 , który był żandarmem w Giżycku, Kętrzyński w latach 1849-1853 przebywał Poczdamie (w szkole dla sierot po byłych wojskowych). W latach 1853-1855 ukończył progimnazjum ( w dwa lata pięcioletni kurs) w Lötzen (obecnie Giżycko). Następnie w od 1855 roku w Gimnazjum w Rastenburgu (Rastembork, obecnie Kętrzyn). W roku 1856 otrzymał list od siostry, z którego dowiedział się o polskim pochodzeniu i dawnym nazwisku rodowym Kętrzyński. W roku 1859 zdał egzamin maturalny i 13 października rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu "Albertyna" w Królewcu.
W roku 1861 Kętrzyński przeprowadził urzędową zmianę imienia i nazwiska na - Wojciech Kętrzyński. Później zaangażował się w działalność patriotyczną i miał swój udział w powstaniu styczniowym - organizował transport broni. Dnia 11 września 1863 został aresztowany i uwięziony w Górnej Bramie w Olsztynie. Sprawa jego rozpatrywana była później na wielkim procesie Polaków w Berlinie. W czasie procesu został mu przedstawiony zarzut zdrady stanu. Ostatecznie od tego zarzutu został uniewinniony i skazany rok (1864) więzienia w twierdzy kłodzkiej. W więzieniu przetłumaczył na łacinę swoją dysertację doktorską i poemat Wincentego Pola na niemiecki. Po wyjściu z więzienia udał się do Królewca na uniwersytet. Tam obronił swoją rozprawę doktorską De bello a Boleslao Magno cum Henrico rege Germaniae gesto a 1002- 1005. Potem w różnych miejscach szukał pracy, ponieważ władze pruskie odmawiały mu zatrudniena na terenach gdzie mieszkali Polacy. W latach 1868-1870 r. znalazł zatrudnienie jako bibliotekarz u J.K. Działyńskiego w Kórniku pod Poznaniem. Ostatecznie od 1873 zaczął pracować w Zakładzie im. Ossolińskich we Lwowie. Pracę tam podjął 1 czerwca 1873 jako sekretarz naukowy, od 1874 - kustosz i od 1 listopada 1876 - dyrektor.
Wojciech Kętrzyński został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, niedaleko grobu Marii Konopnickiej. Część rodziny Wojciecha Kętrzyńskiego osiedliła się w Warszawie, a niektórzy z niej wyemigrowali do Kanady.
Pamięć Wojciecha Kętrzyńskiego uczczono nadając w roku 1946 mazurskiemu miastu Rastenbork nazwę Kętrzyn. Nazwiskiem jego nazwane jest wiele ulic, a także jego imię i nazwisko występuje w nazwach szkół oraz innych instytucji. Do najważniejszych z nich należy Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, założony w 1963 r.
[edytuj] Dorobek
Wojciech Kętrzyński dał się poznać jako historyk, etnograf, polityk, publicysta i poeta. Kętrzyński wprowadził na grunt nauki polskiej problematykę prusko-mazurską. W pracach swoich opierał się na tysiącach, wcześniej nie publikowanych źródeł. Krytycznie odnosił się do zafałszowań historyków niemieckich. Pozytywnie ocenił prace Maxa Toeppena. Współpracowal z Oskarem Kolbergiem, któremu przekazał zbiór pieśni mazurskich, uzupełniając zbiory Gustawa Gizewiusza. Kętrzyński współpracował z Henrykiem Sienkiewiczem, który pisząc "Potop" niewątpliwie korzystał z jego wiedzy.
[edytuj] Ważniejsze opracowania Wojciecha Kętrzyńskiego
- w 1868r. publikuje w "Dzienniku Poznańskim" artykuł "O Mazurach", który publikowany był też później w 1872r. w wersji rozszerzonej. Była to jego pierwsza z publikacji przybliżających Mazury Polsce i Polskę Mazurom.
- "Szkice Prus Wschodnich" zamieszczone w "Przewodniku Naukowym i Literackim", Lwów 1876.
- "Nazwy miejscowe polskie Prus Zachodnich, Wschodnich i Pomorza wraz z ich przezwiskami niemieckimi", Lwów 1879.
- "Gazeta polska z początku XVIII w.(Poczta Królewiecka 1718-1720) w "Przewodniku Naukowym i Literackim", Lwów 1880.
- Wiersze Wojciech Kętrzyński pisał po niemiecku w wieku młodzieńczym. Po wydaniu zbioru "Aus dem Liederbuch eines Germanisierten (1854-1862)" w 1883r. zostały skonfiskowane przez władze pruskie i austriackie. (Znaczenie tych wierszy doceniła Armia Krajowa - niektóre z nich kolportowano w czasie II wojny światowej wśród żołnierzy niemieckich.)
- "O ludności polskiej w Prusiech niegdyś krzyżackich" Lwów 1882.
- "O powołaniu Krzyżaków przez księcia Konrada" w "Kraju" wydawanym w Petersburgu 1903.
[edytuj] Źródła opracowane przez W. Kętrzyńskiego
- Około 70 tekstów średniowiecznych dokumentów opublikowanych tomach 3 -6 "Pomników dziejowych Polski".
- 128 dokumentów z lat 1105-1399 wydrukowanych w "Kodeksie dyplomatycznym klasztoru tynieckiego".
- Katalog rękopisów "Ossolineum" (trzy tomy - siedemset stron druku).
