Sowietologia

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Sowietologia (Kremlinologia) - to dział politologii obejmujący całokształt wiedzy o ZSRR.

Multidyscyplinarna dziedzina nauki zajmująca się z definicji fenomenem Związku Sowieckiego (i jego państw satelitarnych) i analizą powyższego fenomenu w kontekście socjologii, socjotechniki władzy, matematycznej teorii gier , teorii ekonomii i finansów etc. i analiza porównawczą - w odniesieniu do reguł przyjętych w świecie niekomunistycznym ( z definicji - poza granicami Związku Sowieckiego - i jego satelitów ), a także porównaniem pomiędzy poszczególnymi istniejącymi wówczas państwami bloku komunistycznego i ich specyfiką (lokalną i funkcjonalną) .

Protoplastami sowietologii są polscy i niemieccy badacze spraw sowieckich, jak Jan Kucharzewski , Stanisław Swianiewicz i Teodor Oberländer działający , również w formie instytucjonalnej , w latach trzydziestych XX wieku.

W Stanach Zjednoczonych rolę tą pełni George Kennan i jego długi telegram[1] z roku 1946. Dokument ten jest faktycznym początkiem zimnej wojny i podstawą nowej doktryny politycznej Stanów Zjednoczonych - doktryny powstrzymywania ( containment ) - domyślnie - komunizmu , zwanej również doktryną Trumana . Rewizja polityki amerykańskiej wobec Europy i świata oznaczała definitywne odejście Stanów Zjednoczonych zarówno od doktryny izolacjonizmu, jak i koncepcji Roosevelta współrządzenia światem przez dyrektoriat wielkich mocarstw ( USA , ZSRR, Wielka Brytania, Chiny) , z których najważniejszymi byłyby USA i ZSRR.

Powstanie w wyniku II wojny światowej i powojennej polityki sowieckiej dwubiegunowego systemu światowego z ośrodkami decyzyjnymi w Moskwie i Waszyngtonie wywołało w efekcie redefinicję strategii amerykańskiej i określenie ZSRR jako jedynego długofalowego przeciwnika USA - przeciwnika głównego , strategicznego a zarazem ideologicznego . Stwierdzenie to było kolei było podstawą stworzenia w Stanach Zjednoczonych ośrodków systematycznej analizy ZSRR - rozkwitu dyscypliny sowietologii w klasycznym znaczeniu tej definicji.

Wobec faktu,że tzw. blokada artykulacji ( cenzura czynna i pełna blokada informacyjna ) ( George Orwell - 1984 , Wiktor Klemperer - LTI ) stanowi istotę systemu totalitarnego, analizie poddawano niejednokrotnie dwu- i trzeciorzędne przesłanki merytoryczne ( zwłaszcza w praktyce politycznej ).

W konsekwencji powierzchowności i pośpieszności analizy, błędy analityków amerykańskich związanych z administracjami Kennedy'ego i Johnsona , w tym zwłaszcza utożsamienie Vietkongu z komunistycznymi Chinami ( wbrew faktom i historii Chin i Wietnamu ) były jedną z głównych przyczyn klęski USA w wojnie w Wietnamie.

Jednocześnie podstawowa teza Kennana, iż system sowiecki jest zdeterminowany koniecznoscią militarnego lub politycznego opanowania otoczenia - krajów niekomunistycznych , w przeciwnym wypadku nie wytrzyma ich konkurencji na żadnym polu (poza militarnym) , w dłuższej perspektywie znalazła potwierdzenie w wydarzeniach końca lat osiemdziesiątych XX wieku .

Po realizacji przez administrację amerykańską i Kongres doktryny Reagana i narzuceniu ZSRR od roku 1981 technologicznego wyścigu zbrojeń ( połączonego z czynnym wspieraniem przez USA opozycji antykomunistycznej ( Polska, Afganistan, Nikaragua) ) nastąpiło najpierw zahamowanie ekspansji zewnętrznej ZSRR w krajach Trzeciego Świata , a następnie po próbach zreformowania systemu przez Gorbaczowa rozbicie wewnętrznej spójności systemu władzy totalitarnej i podważenie dotychczasowej legitymizacji władzy partii komunistycznych i mechanizmu policyjnej represji i kontroli stanowiących istotę systemu dyktatury proletariatu.

Delegitymizacja władzy nastąpiła zarówno w krajach satelickich ZSRR , gdzie rządy komunistów zostały narzucone po II wojnie światowej siłą z zewnątrz - przez Armię Czerwoną i działające w jej cieniu NKWD, jak i w samym ZSRR , gdzie dyktatura komunistyczna została ustanowiona po przejęciu siłą władzy w Rosji przez bolszewików w drodze zbrojnego przewrotu (1917) i wojny domowej (1918 - 1921).

Konsekwencją był rozpoczęty klęską PZPR w wyborach 4 czerwca 1989 r rozkład pasa państw satelickich ZSRR w Europie - Jesień Ludów 1989 (zburzenie muru berlińskiego , rewolucja w Czechosłowacji i w Rumunii - zakończona egzekucją Nicolae Ceausescu ) , a następnie rozpad samego ZSRR na państwa narodowe po nieudanym wojskowym zamachu stanu ( pucz Janajewa ) - (1991). Oba te procesy zakończyły istnienie dwubiegunowego systemu w skali światowej , powstałego w r. 1945 i potwierdzają słuszność analizy George'a Kennana z roku 1946.

Henry Kissinger napisał w roku 1994, podsumowując w swej monografii Dyplomacja epokę zimnej wojny : Bez względu jak dalece pojednawczą politykę prowadziłby Zachód, system radziecki zawsze potrzebował wroga zewnętrznego, aby uzasadnić cierpienia, na jakie skazywano społeczeństwo i aby utrzymać wojsko i aparat bezpieczeństwa, na którym wspierała się władza komunistów. Kiedy efekt presji Zachodu sięgnął szczytu w czasach Reagana, XXVII Zjazd Partii zmienił oficjalną doktrynę współistnienia na doktrynę współzależności, pozbawiając sie tym samym moralnych podstaw do represji wewnątrz kraju. Wtedy stało się jak przewidywał Kennan : Związek Radziecki, którego obywatele znali tylko dyscyplinę i nie dorośli do sztuki kompromisu i ugodowości, w ciągu jednego dnia zamienił się z jednego z najsilniejszych w " jedno z najsłabszych i najbardziej godnych litości społeczeństw".

Po upadku ZSRR i europejskiego systemu państw komunistycznych ( w tym niezależnej od ZSRR Jugosławii i Albanii ) naturalną kontynuacją badań sowietologicznych jest analiza geopolitycznej przestrzeni postkomunistycznej i postsowieckiej jako spuścizny systemu sowieckiego (w skali lokalnej i globalnej) i badanie konsekwencji tego dziedzictwa dla współczesności, specyfiki i perspektyw zarówno krajów postkomunistycznych i postsowieckich, jak i funkcji obszaru postkomunistycznego dla całego systemu światowego ( w wymiarze politologicznym, gospodarczym i socjologicznym ).

Najważniejsze ośrodki sowietologiczne: Instytut Hoovera, Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (USA) , Ośrodek Studiów Wschodnich (Polska).