Wojna wietnamska

Z Wikipedii

Wojna wietnamska
Konflikt: Zimna wojna
Data 1957-1975 Miejsce Indochiny Wynik Kapitulacja Wietnamu Południowego Polityczna porażka USA Zjednoczenie Wietnamu Przyczyna Terytorium
Walczące strony
Republika Wietnamu, Międzynarodowa koalicja ze Stanami Zjednoczonymi na czele	Demokratyczna Republika Wietnamu, Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego
Dowódcy
John F. Kennedy Lyndon B. Johnson Richard Nixon William Westmoreland Creighton Abrams Nguyễn Văn Thiệu Ngo Dinh Diem Duong Van Minh	Vo Nguyen Giap Ho Chi Minh Ton Duc Thang
Siły
Straty
Wojskowi: Wietnam Południowy: 180 000 – 250 000 Stany Zjednoczone: 58 152 zabitych[1] 313 000 rannych 153 300 trwałe uszkodzenie ciała 2 413 zaginionych w akcji[2] Korea Południowa: 5000 Filipiny: 1000 Australia/Nowa Zelandia: 500 Tajlandia: 351, Ludność cywilna: 250 000 – 2 000 000	Wojskowi: Wietnam Północny i Viet Cong: 450 000 – 1 000 000 zabitych Ludność cywilna: 65 000 zabitych 250 000 rannych

Wojną wietnamską (zwana też drugą wojną indochińską) określa się działania militarne na Półwyspie Indochińskim w latach 1957-1975. Głównymi stronami konfliktu były z jednej strony Demokratyczna Republika Wietnamu (wspierana przez inne kraje komunistyczne) oraz kontrolowane przez to państwo organizacje komunistyczne w Wietnamie Południowym, Laosie i Kambodży. Z drugiej strony Republika Wietnamu i wspierająca ją międzynarodową koalicja obejmująca Stany Zjednoczone i ich sojuszników - Koreę Południową, Tajlandię, Australię, Nową Zelandię i Filipiny. De facto stronami konfliktu były również Kambodża i Laos. Walki toczyły się na terytorium Wietnamu Południowego, Laosu i Kambodży. Amerykańskie naloty bombowe objęły także terytorium Wietnamu Północnego.

Spis treści 1 Zimna wojna 2 Przyczyny 3 Początek wojny 4 Zaangażowanie Stanów Zjednoczonych 5 Operacja Rolling Thunder 6 Program Feniks 7 Ofensywa Tet 8 Wpływ wojny na Stany Zjednoczone 9 Bilans wojny – Wietnam i kraje ościenne 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne 12 Bibliografia 13 Przypisy

[edytuj] Zimna wojna

Na początku lat 60. stało się jasne, że kraje bloku komunistycznego nie będą w stanie osiągnąć poziomu życia bogatych państw zachodnich, co praktycznie wyeliminowało szanse na dojście do władzy w państwach Zachodu partii komunistycznych gotowych do przystąpienia do bloku komunistycznego. Posiadanie przez obie strony ogromnych ilości broni jądrowej wykluczało także zbyt agresywne działania, które mogłyby doprowadzić do bezpośredniej konfrontacji między Stanami Zjednoczonymi i ZSRR. Silne sojusze obronne w Europie i na Dalekim Wschodzie oznaczały, że jakiekolwiek akcje zbrojne przez którąkolwiek ze stron stały się zbyt ryzykowne.

Równocześnie jednak przed ZSRR i komunistycznymi Chinami otworzyły się nowe możliwości, gdyż ideologia komunistyczna zaczęła uzyskiwać szeroką popularność w krajach Trzeciego Świata. Wielu ludzi w tych krajach sądziło, że komunizm jest najlepszą drogą na szybkie wyjście z biedoty i zacofania. Ponadto w krajach gdzie rządziły niepopularne rządy postkolonialne, bardzo często wspierane przez Stany Zjednoczone, komunizm dzięki idącemu z nim wsparciu ZSRR lub Chin stał się bardzo popularną ideologią wśród ruchów antykolonialnych i narodowo-wyzwoleńczych.

Na początku lat 60. rząd Stanów Zjednoczonych doszedł do wniosku, że ZSRR i Chiny mogą zwyciężyć w zimnej wojnie przez stopniowe instalowanie rządów komunistycznych w większości krajów Trzeciego Świata. Agresywne zaangażowanie państw komunistycznych w Trzecim Świecie wydawało się wskazywać, że przyjęły taką właśnie strategię. W przypadku realizacji tego scenariusza, kraje Zachodu stałyby się wyspami otoczonymi przez kraje komunistyczne i ulokowane na ich terytoriach radzieckie bazy wojskowe.

[edytuj] Przyczyny

Z chwilą utworzenia w 1930 r. przez wietnamskich komunistów Komunistycznej Partii Indochin, głównym celem ich działalności stało się zdobycie władzy na terytorium całych Indochin Francuskich i wyzwolenie Wietnamu spod kolonialnej dominacji. W latach 30. przewagę w wietnamskim ruchu wyzwoleńczym zdobyli komuniści. W latach okupacji japońskiej pod kierownictwem komunistów utworzono Viet Minh, a w grudniu 1944 roku z połaczenia oddziałów partyzanckich powstała Wietnamska Armia Ludowa którą dowodził Vo Nguyen Giap. 13 sierpnia 1945 roku wybuchło w Wietnamie powstanie narodowe, zaś 2 września 1945 roku Ho Chi Minh proklamował powstanie Demokratycznej Republiki Wietnamu. Francja nie miała jednak zamiaru rezygnować z imperium kolonialnego w Indochinach. W efekcie kilkuletniej, krwawej wojny^[3] z Francuzami (USA pokrywało większość kosztów francuskiej wojny kolonialnej, zaś w jej ostatnim etapie wzięli udział amerykańscy lotnicy i doradcy wojskowi), na mocy porozumień genewskich z 1954 r., suwerenność DRW została uznana w północnej części Wietnamu. Oddziały Wietnamskiej Armii Ludowej i działacze Viet Minhu w większości przeniosły sie na obszar DRW. W części południowej łamiąc postanowienia genewskie stanowiące że 17 równoleżnik jest tymczasową linią demarkacyjną a nie granicą polityczną jednostronnie proklamowano Republikę Wietnamu, której pierwszym prezydentem został Ngo Dinh Diem.

W 1951 r. ze względów taktycznych rozwiązano Komunistyczną Partię Indochin. Na jej miejsce utworzono Wietnamską Partię Pracujących (Lao Dong). Miało to sugerować, że wietnamscy komuniści nie roszczą sobie pretensji do opanowania pozostałych krajów dawnych Indochin Francuskich: Laosu i Kambodży. W Laosie i Kambodży utworzono formalnie niezależne, lecz kontrolowane wówczas przez Wietnamczyków organizacje komunistyczne: Ludowo-Rewolucyjną Partię Kampuczy oraz Pathet Lao (później także Laotańską Partię Ludową).

Pod koniec lat 50. stało się jednak jasne, że wietnamscy komuniści nie zamierzają rezygnować z opanowania całego terytorium dawnych Indochin Francuskich i zjednoczenia Wietnamu. Porozumienia genewskie z 1954 r. pozwoliły im na zdobycie trwałej bazy terytorialnej i zaplecza ludzkiego.

[edytuj] Początek wojny

Porozumienia genewskie przewidywały przeprowadzenie wyborów po obu stronach 17 równoleżnika (tymczasowej linii demarkacyjnej) do 20 lipca 1956 roku oraz jedność i integralność terytorialną kraju. Jednak niepopularny w społeczeństwie premier Diem wspierany przez USA obawiał się porażki w starciu wyborczym z twórcą niepodległego Wietnamu Ho Chi Minhem. Odwołał wybory, anulował reformę rolną i proklamował powstanie Wietnamu Południowego. W rządach oparł się głównie na swoich współwyznawcach - katolickiej mniejszości religijnej popadając w ostry konflikt z buddyjską większością Wietnamczyków i buddyjskim duchowieństwem. Prześladował dawnych weteranów partyzantki antyfrancuskiej uważając ich za stronników komunizmu. W 1957 r. miejscowi komuniści rozpoczęli pierwsze działania przeciwko rządowi w Sajgonie. Początkowo ograniczały się one do sporadycznych zamachów na przedstawicieli administracji i podporządkowywania sobie ludności wiejskiej na bardziej odludnych terenach. Jednak działania komunistów w Wietnamie Południowym szybko zyskały wsparcie komunistów północnowietnamskich.

Historia Wietnamu Chronologia

do 1843

1843-1940

1940-1957

1957-1975

od 1975

Kalendarium

Portal: Historia

W 1958 r. na 15 plenum Wietnamskiej Partii Pracujących Biuro Polityczne - (Lao Dong) większością głosów^[4] podjęło decyzję o poparciu powstania komunistycznego na Południu. Od tej chwili rozpoczęto przerzucanie na terytorium Republiki Wietnamu kadr partii komunistycznej i żołnierzy – pierwszych kilka tysięcy wysłano do Wietnamu Południowego już w 1959 r. Podjęto też budowę tzw. szlaku Ho Chi Minha, służącego do transportu na Południe oddziałów wojskowych i zaopatrzenia. Szlak biegł z Wietnamu Północnego wzdłuż granicy Wietnamu Południowego przez kontrolowane przez wietnamskich komunistów tereny Laosu i Kambodży.

W efekcie siła bojowa wojsk komunistycznych w Wietnamie Południowym rosła w szybkim tempie, stając się poważnym zagrożeniem dla stabilności tego państwa. W latach 1960-1965 liczebność wojsk zwanych dla celów propagandowych Vietcongiem^[5] wzrosła z 9 tysięcy do 130 tysięcy, z czego ponad 35 tysięcy stanowili żołnierze północnowietnamscy. W 1964 r. komuniści kontrolowali około połowy terytorium Wietnamu Południowego zamieszkanej przez 30 procent ludności.

W 1960 r. z inicjatywy Wietnamskiej Partii Pracujących powstał Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego (NFW). Był to klasyczny "front ludowy" stworzony na wzór wcześniejszego Viet Minhu. Strategia tworzenia frontów ludowych została wcześniej wielokrotnie wykorzystana z sukcesem przez komunistów w wielu krajach świata, w tym w Europie Wschodniej. NFW miał sprawiać wrażenie reprezentacji większości społeczeństwa Wietnamu Południowego. Formalnie w jego skład wchodziło 30 organizacji politycznych i społecznych. W rzeczywistości był strukturą całkowicie kontrolowaną przez Lao Dong, pełniąc rolę "listka figowego". Część organizacji wchodzących w skład NFW została wcześniej utworzona w tym celu przez komunistów, role kierownicze w nich sprawowali sympatycy lub członkowie partii komunistycznej, oddelegowani w celu "pełnienia obowiązków" związkowców, przywódców organizacji młodzieżowych, czy rolniczych.

[edytuj] Zaangażowanie Stanów Zjednoczonych

Amerykańskie interesy w samym Wietnamie były minimalne, jednak Amerykanie obawiali się, że zajęcie przez komunistów całego Wietnamu będzie krokiem na drodze do stopniowego opanowania przez nich całej Azji, zgodnie z tak zwaną "teorią domina". Dlatego USA pokrywały 40%, 60% a w końcu 78% kosztów finansowych I wojny indochińskiej zas w koncowym jej etapie wzięli udział amerykańscy doradcy wojskowi. Stany Zjednoczone podjęły decyzję, że nie mogą dopuścić do zdobycia władzy w całym Wietnamie przez komunistów i po odejsciu Francuzów postanowiły poprzeć zbrojnie i finansowo antykomunistyczny rząd Wietnamu Południowego. Początkowo Stany Zjednoczone udzielały wsparcia pod postacią wysłania doradców wojskowych, jednak z czasem przerodziło się ono w rosnące zaangażowanie militarne. W wyniku zorganizowanego przez CIA w listopadzie 1963 roku puczu wojskowego zgładzono niepopularnego w społeczeństwie Diema jednak nie udało się ustanowić stabilnej władzy w państwie.

W lipcu 1964 r. nowy amerykański prezydent Lyndon B. Johnson^[6] wydał rozkaz zwiększenia obecności militarnej w Wietnamie Południowym. Wysłano tam doradców wojskowych zwiększając łączną liczbę wojsk USA w tym kraju do 21 tys.

31 lipca 1964 r. amerykański niszczyciel USS Maddox wznowił misję specjalną (wspieranie działań komandosów południowowietnamskich na dwóch wysepkach DRW), która była zawieszona przez 6 miesięcy^[7]. Okręt na wodach terytorialnych DRW został zaatakowany przez trzy północnowietnamskie kutry torpedowe, które prawdopodobnie wzięły go za okręt południowowietnamski. W odpowiedzi na atak USS Maddox, ze wsparciem USS Ticonderoga, zniszczył północnowietnamską łódź torpedową i uszkodził dwie inne. Sam odniósł niewielkie, powierzchowne uszkodzenia od ognia 14-milimetrowego działka. USS Maddox wycofał się na wody południowowietnamskie, gdzie dołączył do USS C. Turner Joy.

4 sierpnia 1964 USS Maddox i USS C. Turner Joy ponownie patrolowały wody międzynarodowe u wybrzeży Wietnamu Północnego. Ze względu na sygnały o ataku torpedowym, obie jednostki rozpoczęły intensywny ostrzał celów widocznych na radarze i manewry w celu uniknięcia trafień przez torpedy. Powojenne ustalenia (m.in. komisji senackiej USA) niezbicie dowiodły że nie było ponownego ataku na okręt USS Maddox incydent z 4 sierpnia był albo pomyłką obsługujących radar marynarzy albo świadomą mistyfikacją administracji prezydenta i CIA.

7 sierpnia 1964 r. Senat USA zatwierdził rezolucję w sprawie Zatoki Tonkińskiej, która dawała pozwolenie prezydentowi Johnsonowi na eskalację działań zbrojnych przeciw Wietnamowi Północnemu^[8].

[edytuj] Operacja Rolling Thunder

W 1964 roku Amerykanie chcąc zniszczyć wietnamskie bazy zaopatrzeniowe rozpoczęli operację bombardowania wschodniego Laosu. 2 marca, 1965 Amerykanie rozpoczęli zmasowane bombardowania Wietnamu Północnego w ramach operacji Rolling Thunder, akcja ta trwała aż do października 1968. W pierwszym etapie operacji Rolling Thunder zastosowano startujące głównie z lotniskowców bombowce Republic F-105D Thunderchief z towarzyszącą osłoną myśliwców F-100 Super Sabre w celu zniszczenia głównych dróg i linii kolejowych - m.in. strategicznego mostu Than Hoah nad rzeką Ma. Walki o most trwały z przerwami przez 7 następnych lat, w tym czasie północnowietnamskie MiG-17 uzyskiwały przewagę w lokalnej bitwie powietrznej o rejon wokół Than Hoah. Dopiero wprowadzenie przez armię amerykańską nowych samolotów F-4 Phantom i naprowadzanych laserowo bomb Paveway I (900 - 1400 kg wagi) doprowadziło do ostatecznego zniszczenia mostu 13 maja 1972. W międzyczasie, w kwietniu 1965 podjęto decyzję o zastosowaniu bombowców B-52 dalekiego zasięgu startujących z bazy wojskowej Anderson na wyspie Guam, ich pierwszym celem były bazy Vietcongu w prowincji Binh Duong w Wietnamie Południowym - mimo iż zrzucono 1275 kg bomb, każda o wadze 337 kg, nie uzyskano satysfakcjonujących efektów dodatkowo tracąc 5 maszyn. Niedługo potem wprowadzono do walki zmodyfikowane bombowce B-52D (łączna ilość bomb jednorazowo przenoszonych wynosiła 108 sztuk, o przeciętnej całkowitej wadze 27-36 ton). Do maja 1967 B-52D zrzuciły na cele w Wietnamie Południowym 200 000 ton bomb. Ogólnie od 1965 do 1973 bombowce B-52 wykonały 126 615 lotów, w tym 98 000 na Wietnam Północny, zrzucając ok. 2 633 035 ton bomb różnego typu., m.in. specjalne bomby rozrywające (tzw. bomby kulkowe i ananasowe). Straty amerykańskie wyniosły jedynie 21 samolotów (nie licząc myśliwców osłony), w tym 13 podczas katastrof lotniczych. Równocześnie podczas całej akcji Rolling Thunder prowadzono również intensywne ataki lotnicze przeciwko siłom komunistcznym na terytorium Wietnamu Południowego^[9]. Tu podczas nalotów dywanowych na masową skalę stosowano napalm i defolianty, aby zniszczyć dżunglę, która była oparciem partyzantki wietnamskiej. Następstwem zastosowania silnie trującej substancji Agent Orange, stała się w ciągu następnych lat choroba i inwalidztwo miliona Wietnamczyków oraz 100 000 żołnierzy amerykańskich.

Nasilające się ataki amerykańskie stopniowo traciły swoją skuteczność gdyż począwszy od 1968 partyzanci Vietcongu znali wcześniej cele bombardowań oraz kierunki wielu operacji armii amerykańskiej i zwykle ewakuowali się przed mającymi nastąpić uderzeniami. Informacje te przekazywane były partyzantom północnowietnamskim z komórek rozpoznania elektronicznego radzieckiego wywiadu wojskowego GRU, który dzięki informacjom agenta KGB Johna Anthony`ego Walkera, wysokiego oficera łączności ze sztabu dowódcy floty okrętów podwodnych na Atlantyku (COMSUBLANT, ang.Commander Submarine Force US Atlantic Fleet), wszedł w posiadanie w styczniu 1968 listy kodów szyfrujących do urządzenia kryptograficznego KL-47^[10]. Dzięki temu GRU odczytało w następnych kilku latach ponad 1 milion amerykańskich szyfrogramów m.in. wszystkich rozkazów dotyczących nalotów na Wietnam Północny pochodzących bezpośrednio od Dowódcy Sił Pacyfiku (CINPAC, ang. Commander in Chief Pacific) oraz szczegóły wielu celów operacji wojskowych. Walker przekazywał informacje KGB i GRU praktycznie do 19 maja 1985 kiedy został zdemaskowany przez FBI i aresztowany pod zarzutem szpiegostwa, za swoją działalność otrzymywał od radzieckiego wywiadu finansowe wynagrodzenie a w uznaniu zasług otrzymał tytuł admirała floty radzieckiej. Radziecki generał KGB, Borys Aleksandrowicz Sołomatin, oficer prowadzący i nadzorujący Walkera powiedział iż był on "najważniejszym szpiegiem kiedykolwiek zwerbowanym przez KGB". Z kolei inny wysoki oficer KGB, Witalij Jurczenko stwierdził, zwracając się do Amerykanów po zakończeniu wojny, iż “działalność Walkera była najważniejszą sprawą w historii KGB. Bez niego nie moglibyśmy odczytać milionów waszych wiadomości. Gdyby wojna toczyła się nadal, nigdy byśmy jej nie wygrali”.

[edytuj] Program Feniks

W ramach zorganizowanego i finansowanego przez CIA programu Feniks (Phoenix), wdrożonego od początku lat 60. i wymierzonego w quasiwywiadowczą strukturę dywersyjną Vietcongu funkcjonującą w Wietnamie Południowym i krajach ościennych (Laos i Kambodża), nazywaną przez CIA Infrastrukturą Vietcongu (ang.VCI, Viet Cong Infrastructure), tylko w 1969 roku zamordowano (zwykle po torturach, bez sądu i śledztwa) 6 187 tysięcy domniemanych zwolenników i członków NFW, 8 515 uwięziono, a 4 832 przekonano do przejścia na stronę Wietnamu Południowego. Ujawnienie że w ramach programu torturowano i zgładzono tysiące, często niewinnych ludzi (oskarżonych niejednokrotnie np. w wyniku waśni sąsiedzkich czy spraw o długi o sympatyzowanie z NFW) zakończyło się głośnym skandalem międzynarodowym. Program Feniks przyniósł w latach 60. zadowalające rezultaty w Laosie, gdzie zlikwidowano wielu agentów KGB z tzw. pierwszego zarządu głównego (wywiad zagraniczny) funkcjonujących w strukturach Vietcongu, oraz innych doradców wywiadowczych z Pathet Lao i Chińskiej Republiki Ludowej - akcja była na tyle skuteczna iż ówczesny dyrektor KGB, Władimir Jefimowicz Siemieczastny, wyznaczył nagrodę 50 000 dolarów w złocie za ujęcie lub zamordowanie szefa programu Feniks na początku lat 60., agenta CIA Johna L. Lee.

W celu likwidacji domniemanych członków VCI w terenie, zwykle otaczano podejrzaną wioskę i po przeszukaniu zwykle przymusowo przesiedlano ludność do tzw. wiosek strategicznych. W przypadku prób samowolnego opuszczenia wioski lub napotkania kogokolwiek w strefie ogłoszonej za objętą działaniami wojennymi, otwierano ogień. Celem zniszczenia baz zaopatrzeniowych komunistycznej partyzantki w rejonach objętych jej działaniami żołnierze amerykańscy masowo palili wsie i chaty zmuszając wieśniaków do migracji do miast.

[edytuj] Ofensywa Tet

Punktem zwrotnym był rok 1968 – Ofensywa Tet. 30 stycznia (Nowy Rok według kalendarza chińskiego) siły komunistyczne złamały niepisane zawieszenie broni atakując najważniejsze bazy oraz dążyły do przeniesienia walk do miast - walki objęły Sajgon. Między innymi ciężkie walki toczyły się o "miasto cesarskie" – Hue, gdzie amerykańska piechota morska wraz z armią Republiki Wietnamu (ARVN) stawiała opór komunistom. Po zdobyciu miasta siły Vietcongu oraz armii Wietnamu Północnego dokonały masakry ludności cywilnej, w większości osób z wyższym wykształceniem, a także wszystkich pracowników cywilnej administracji. Oblicza się, że w ciągu 24 dni sprawowania kontroli wymordowano 3-4,5 tys. cywilów, pomiędzy którymi znajdowali się także obywatele francuscy, amerykańscy i zachodnioniemieccy.

Ofensywa Tet była porażką komunistów z czysto wojskowego punktu widzenia, mimo ogromnego wsparcia wojskowego z ZSRR i Chińskiej Republiki Ludowej w postaci sprzętu i doradców wojskowych (przebywających na stałe w DRW)^[11] - ZSRR zainstalował w Wietnamie północnym rakiety przeciwlotnicze^[12] , zaopatrywał lotnictwo DRW w samoloty np. MiG-17 czy MiG-21, czołgi np. T-55, szkolił na terytorium ZSRR pilotów północnowietnamskich (istnieją niepotwierdzone doniesienia iż piloci radzieccy także walczyli w tym konflikcie) oraz dostarczał Vietcongowi broń produkowaną w krajach satelickich np. Czechosłowacji i samym ZSRR np. karabin maszynowy AK-47. Wietnam Północny dysponował także przewagą wywiadowczą (Vietcong znał daty i cele wszystkich nalotów amerykańskich i wielu operacji wojskowych). Ponadto Chińska Republika Ludowa dostarczała Wietnamowi Północnemu dziesiątki tysięcy robotników do pracy w przemyśle i specjalistów różnych dziedzin, aby zwiększyć w ten sposób nabór Wietnamczyków do północnokoreańskiej armii. Mimo to Vietcong nie był w stanie uzyskać znaczącej militarnej przewagi zarówno przed jak i w czasie Ofensywy Tet.

Kampania okazała się jednak wielkim sukcesem psychologicznym i propagandowym - skala ataków dała do zrozumienia amerykańskiej opinii publicznej że oficjalne komunikaty rządu amerykańskiego o przebiegu wojny były zdecydowanie zbyt optymistyczne. Stało się jasne że trzy lata obecności setek tysięcy żołnierzy amerykańskich w Wietnamie nie zdołało pokonać komunistycznych partyzantów. W wyniku tego nastąpił gwałtowny spadek zaufania i poparcia dla administracji prezydenta Johnsona.

Na nastawienie amerykańskiej opinii publicznej wpływała także w niemałym stopniu międzynarodowa kampania dezinformacyjna prowadzona przez ZSRR - wywiad radziecki KGB sponsorował wiele organizacji, partii politycznych a także poszczególnych dziennikarzy krytycznie wypowiadających się o amerykańskiej interwencji w Wietnamie. KGB całkowicie kontrolowało takie organizacje międzynarodowe jak np. Światową Radę Pokoju (WPC, ang. World Peace Council), kierowaną przez indyjskiego komunistę Romesha Chandra, przeznaczając na nią co roku środki finansowe w wysokości 50 mln dolarów.^[13] WPC utrzymywało swoich przedstawicieli w siedzibach ONZ w Nowym Jorku i Genewie oraz w paryskim UNESCO, wywierając niemały wpływ na kształtowanie opinii publicznej i nastrojów społecznych w odniesieniu do wojny w Wietnamie. KGB zakładało także opiniotwórcze gazety, jak np. indyjski "Free Press Journal" (cytowany i nagłaśniany przez zachodnie dzienniki np. "The Times" i publikatory w samym ZSRR np. "Radio Moskwa") które na zlecenie ZSRR krytykowały politykę USA w rejonie Indochin, często fabrykując nieprawdziwe informacje - w marcu 1968 (w czasie Ofensywy Tet w Wietnamie) podano nieprawdziwe wiadomości o rzekomych zapasach amerykańskiej broni bakteriologicznej w Wietnamie i Tajlandii, zostały one nagłośnione na świecie m.in. za pomocą innego kontrolowanego przez KGB tygodnika Blitz który napisał iż "USA przyznaje się do broni bakteriologicznej i nuklearnej" ^[14] - informacje te okazały się nieprawdziwe, jednak wielu zachodnich naukowców i publicystów uwierzyło w te "doniesienia" a gazety na ich podstawie przez kilka lat dezinformowały społeczeństwa państw zachodnich.

W tym samym czasie, na przełomie marca i kwietnia 1968, amerykańscy wojskowi zażądali zwiększenia amerykańskich sił w Wietnamie o kolejne 206 000 żołnierzy^[15] (czemu sprzeciwił się zdecydowanie amerykański minister skarbu, Henry Fowler, głównie z uwagi na konieczność ograniczenia wydatków krajowych i cięcia w innych wydatkach na obronność) oraz inwazji Laosu i Kambodży, co było nie do zaakceptowania przez amerykańską opinię publiczną. Zdając sobie sprawę z porażki swojej polityki w Wietnamie oraz coraz wyraźniej rysującego się konfliktu z establishmentem amerykańskiego świata mediów ze Wschodniego Wybrzeża, któremu Johnson zarzucał wypaczenie prawdy o Ofensywie Tet (kampanię tę przedstawiano mass mediach jako wielką porażkę sił amerykańskich porównywalną do przegranej przez Francuzów bitwy pod Dien Bien Phu, co było nie do końca zgodne z faktycznym stanem rzeczy - Wietnam Północny mimo przewagi militarno-wywiadowczej w istocie przegrał) prezydent ogłosił na wiosnę 1968 roku że nie będzie ponownie kandydował w wyborach prezydenckich na jesieni. Podczas tego roku większość społeczeństwa amerykańskiego doszła do wniosku że zaangażowanie się w Wietnamie było tragiczną pomyłką, i powinno zostać jak najszybciej zakończone - poparcie dla polityki Johnsona w odniesieniu do wojny wietnamskiej wynosiło jeszcze 40 % pod koniec 1967, aby w marcu 1968 gwałtownie spaść do 26 %. W tym czasie aż 78 % obywateli USA było przekonanych iż rząd nie potrafi rozwiązać trudnej sytuacji związanej z konfliktem, nie wiedząc jednak czy armia amerykańska powinna zostać czy wycofać się z Wietnamu. W istocie aż do 31 października 1968 (kiedy to Johnson ogłosił wstrzymanie bombardowań Wietnamu Północnego i wyraził gotowość do rozmów pokojowych z rządem w Hanoi), i wyborów prezydenckich w listopadzie które wygrał Richard Nixon, jedynie 20 % ^[16] amerykanów opowiadało się jednoznacznie za natychmiastowym wycofaniem się wojsk z Wietnamu.

Wybory prezydenckie wygrał Nixon, w dużej mierze dzięki obietnicom że będzie starał się szybko zakończyć udział Ameryki w konflikcie. W rzeczywistości jednak Nixon, zdecydowany przeciwnik komunizmu, uważał że gwałtowne wycofanie wojsk amerykańskich z Wietnamu i wynikające z tego nieuchronne zwycięstwo komunistów byłoby zbyt dużym ciosem dla prestiżu Ameryki. Dlatego zdecydował się szukać "pokoju z honorem", czyli formuły która pozwalałaby najpierw zmniejszyć a potem zakończyć amerykański udział w wojnie tak by nie wyglądała ona na amerykańską porażkę.

Głośnym echem na świecie odbiła się masakra wioski My Lai w południowym Wietnamie (16 marca 1968) znajdującej się niedaleko stolicy prowincji, miasta Quang Ngai^[17] – po ostrzale w kierunku amerykańskiego oddziału, z rozkazu dowodzącego nim płk. Williama Calleya dokonano tam egzekucji 347, lub według innych szacunków 507 cywilnych mieszkańców, w większości kobiety i dzieci. Mimo późniejszego procesu (oskarżono 15 oficerów a Calley dostał wyrok dożywocia) sprawcy ostatecznie nie zostali ukarani, nie licząc kilkuletniego więzienia dla oficera dowodzącego masakrą, który po odejściu prezydenta Nixona, został w 1974 zwolniony. Aferę ujawniono dopiero w 1969 i do połowy 1970 przesłuchano prawie 400 świadków w tej sprawie.

30 kwietnia 1970 roku chcąc zniszczyć bazy zaopatrzeniowe Vietcongu armia USA wraz z oddziałami Południowego Wietnamu dokonała inwazji Kambodży - król Norodom Sihanouk, obalony w wyniku przewrotu z 17 marca 1970, kiedy to przebywał w Moskwie na rozmowach z komunistami radzieckimi, oraz wspierający w latach następnych Czerwonych Khmerów - wezwał naród do walki przeciw najeźdźcom.

W 1971 roku, w ramach operacji Lam Son 719, armia Wietnamu Południowego w liczebności 20 tys. żołnierzy i wsparta 10 tys. kontyngentem amerykańskim - przy wsparciu lotnictwa USA, dokonała inwazji Laosu w celu zniszczenia stacjonującej tam 50 tys. armii północnowietnamskiej, wspomaganej przez 17 tys. siły Pathet Lao. Armia Wietnamu Północnego stacjonująca w Laosie, z zamiarem zaatakowania Wietnamu Południowego - zgromadziła siły uderzeniowe dysponujące 18 tys. ton sprzętu wojskowego (w tym czołgi, działa przeciwlotnicze i artylerię) i zaopatrzenia. Ataki amerykanów i wojsk Wietnamu Południowego skoncentrowały się w rejonie szlaku Ho Chi Mina na terytorium Laosu, w odległości 35 km od granicy i kluczowej bazy zaopatrzeniowej Vietcongu w miejscowości Tchepone, która została zniszczona. Mimo początkowych sukcesów, siłom inwazyjnym udało się jedynie na kilka miesięcy rozbić infrastrukturę Vietcongu w Laosie, z tego punktu widzenia ofensywa była porażką. Straty ludzkie wyniosły 176 amerykańskich żołnierzy, 42 zaginionych w akcji (ang. MIA, Missing in Action) i 1 942 rannych. Wietnam Południowy stacił odpowiednio 6 tys. likwidując 13,5 tys. żołnierzy Vietcongu i Pathet Lao, lub według strony północnowietnamskiej straty ARVN miały wynieść prawie dwa razy więcej żołnierzy od oficjalnych strat poniesionych przez Vietcong. Na wiosnę 1972 siły i infrastruktura Vietcongu i Pathet Lao w Laosie były praktycznie odbudowane i gotowe do działań ofensywnych.

Liczba wojsk amerykańskich w Wietnamie zwiększyła się z małej liczby doradców wojskowych w 1954 do powyżej 500 tys. w 1968.

Od 1969 r. toczyły się w Paryżu rokowania pokojowe Stanów Zjednoczonych z rządem północnowietnamskim zakończone podpisaniem paryskich układów pokojowych w styczniu 1973 r. Po 1969 r. USA rozpoczęły proces stopniowego wycofywania swoich oddziałów, który zakończył się po podpisaniu układu w Paryżu w marcu 1973 r. W tym samym czasie Stany Zjednoczone podjęły ogromne wysiłki by wzmocnić armię Południowego Wietnamu (ARVN), przekazując jej duże ilości uzbrojenia i zaopatrzenia, w procesie zwanym "wietnamizacją". Wysiłki te przyniosły efekty, gdy w 1972 ARVN, z minimalnym udziałem amerykańskich sił lądowych lecz dalej z silnym amerykańskim wsparciem lotniczym, zdołał odeprzeć poważną ofensywę sił komunistycznych. Równolegle lotnictwo USA przeprowadziło zmasowane naloty dywanowe na Hanoi i Hajfong. "Wyczyścimy cętkę tygrysa" oznajmiło dowództwo armii południowowietnamskiej rozpoczynając operacje zaczepne przeciw partyzantom - przyniosły one ograniczone rezultaty a pod kontrolą NFW nadal znajdowało się 50% terytorium.

W ciągu kolejnych kilkunastu miesięcy względnego spokoju Wietnam Północny prowadził intensywne przygotowania do ostatecznej ofensywy. Na terytorium Wietnamu Południowego przerzucono między innymi ponad 140 tysięcy żołnierzy, 400 czołgów i wielkie ilości zaopatrzenia i amunicji (pochodzące głównie z dostaw z ZSRR i Chińskiej Republiki Ludowej). Dodatkowo ZSRR przekazał znaczne kwoty na pomoc gospodarczą i wojskową dla Wietnamu Północnego - w latach 1969-1973 komunistyczny rząd w Hanoi otrzymał kolejno 1,82 mld dolarów i 1,12 mld dolarów. W tym samym czasie Stany Zjednoczone, z powodu nacisku politycznego przeciwników zaangażowania w Wietnamie poważnie ograniczyły wydatki na zaopatrzenie dla armii Południowego Wietnamu (w 1973 kwota wsparcia wyniosła jeszcze 2,3 mld dolarów, a w połowie 1974 zaledwie 1,1 mld). W wyniku tego armia ta, zbudowana na modę amerykańską a więc wymagająca ogromnych i nieprzerwanych dostaw zaopatrzenia i amunicji, utraciła dużą część swojej efektywności - szwankował także system dystrybucji zaopatrzenia co powodowało iż posiadane zapasy sprzętu, amunicji i benzyny w 1975 roku były niewystarczające. Dodatkowo światowy kryzys paliwowy zwiększył ceny benzyny 4. krotnie, ograniczając w istotny sposób rezerwy paliwowe i ich dostępność. Poważnie podupadło morale armii, zwiększało się bezrobocie wskutek wycofania się 350 tys. amerykanów i inflacja, szerzyła się korupcja i dezercje.

W marcu 1975 r. rozpoczął się ostateczny atak sił Vietcongu i armii północnowietnamskiej. Było to już po aferze Watergate i ustąpieniu prezydenta Richarda Nixona. Niektórzy historycy twierdzą, że gdyby Nixon pozostał u władzy, to z dużym prawdopodobieństwem Stany Zjednoczone dałyby przynajmniej wsparcie lotnicze siłom ARVN, dzięki temu dając jej szansę powtórzyć sukces z 1972. Pod słabym przywództwem tymczasowej administracji Geralda Forda takie posunięcie nie wchodziło w grę. Bez amerykańskiego wsparcia lotniczego sytuacja ARVN była beznadziejna mimo że posiadała przewagę w ludziach i sprzęcie nad przeciwnikiem w stosunku 1 miliona żołnierzy ARVN wspieranych przez 2000 czołgów i pojazdów opancerzonych 500 samolotów bojowych i 1500 śmigłowców do 300 tysięcy żołnierzy i partyzantów NFW wspieranych przez kilkaset czołgów, ale bez lotnictwa. 25 marca komuniści zajęli Hue. W kwietniu generał Van Thieu podał się do dymisji i wyemigrował a ARVN uległa rozkładowi. 30 kwietnia kwietnia praktycznie bez walk padł Sajgon. Republika Wietnamu przestała istnieć.

Siły USA w Wietnamie
31 XII 1960	900
31 XII 1961	3200
31 XII 1962	11 500
31 XII 1963	16 300
31 XII 1964	23 300
31 XII 1965	184 300
31 XII 1966	425 300
31 XII 1967	485 600
31 XII 1968	536 100
31 XII 1969	474 400
31 XII 1970	335 800
9 VI 1971	250 900

[edytuj] Wpływ wojny na Stany Zjednoczone

Wojna w Wietnamie była pierwszą przegraną wojną w amerykańskiej historii, i jako taka poważnie zachwiała w społeczeństwie amerykańskim pewność siebie i wiarę we własne możliwości. Była drugą co do wielkości wojną w historii USA co do poniesionych wydatków i trzecią co do strat w ludziach. Przez następne dwadzieścia lat w amerykańskiej polityce istniał "syndrom Wietnamu", czyli niechęć do angażowania sił amerykańskich w jakiekolwiek długotrwałe działania zbrojne w krajach Trzeciego Świata.

W Stanach Zjednoczonych wojna wywoływała ostre konflikty społeczne. Działania w Wietnamie wymagały powiększenia wielkości armii o dodatkowy milion żołnierzy. Powiększenie zakresu poboru i rosnące straty w Wietnamie prowadziły do masowego uchylania się od obowiązkowej służby wojskowej (ucieczki do Kanady i Meksyku). 20 tysięcy osób znalazło się w sytuacji ukrywających się dezerterów, a okolo tysiąca osadzono w więzieniach. Wśród żołnierzy walczących w Wietnamie szerzyła się narkomania, w 1971 roku liczba wojskowych hospitalizowanych w szpitalach z powodu przedawkowania narkotyków znacznie przewyższała liczbę rannych w walce. Według oficjalnych danych służby medycznej armii USA 30% powracających z Wietnamu weteranów cierpiało na długotrwałe problemy psychiczne PTSD a 20% przejściowo. Zaostrzyły się też konflikty między bogatymi i biednymi warstwami społeczeństwa, jako że poborowi pochodzili w większości z tych ostatnich. Studenci, a więc dzieci bogatszej części społeczeństwa, nie podlegali poborowi do wojska.

Brutalnie rozpędzano demonstracje antywojenne, tzw "strzały na uniwersytecie stanowym Kent w Ohio", gdzie w 1970 roku Gwardia Narodowa zastrzeliła 4 demonstrujących studentów, wstrząsnęły USA. Dochodzenie komisji senackiej USA zakwestionowało rzekomy atak na USS Maddox z 4 sierpnia 1964 roku i ujawniło nowe nieznane wcześniej okoliczności potyczki z 2 sierpnia 1964 roku co postawiło w nowym świetle incydent w zatoce tonkińskiej - oficjalny powód przystąpienia USA do eskalacji działań zbrojnych.

Duża część społeczeństwa amerykańskiego doszła do wniosku, że działania wojsk amerykańskich w Wietnamie są nielegalne lub wręcz zbrodnicze. To doprowadziło do ogromnego spadku zaufania do sił zbrojnych i instytucji rządowych. Konflikty te miały wpływ na reorganizację armii amerykańskiej, która została całkowicie uzawodowiona za Nixona i jego następców.

[edytuj] Bilans wojny – Wietnam i kraje ościenne

Głównym następstwem zwycięstwa komunistów oprócz opanowania całego terytorium Wietnamu było narzucenie społeczeństwom Wietnamu Południowego, Laosu i Kambodży komunistycznych metod rządzenia. Uwolniono 80 tysięcy więzniów reżimu południowowietnamskiego, lecz w ciągu kilku miesięcy od zdobycia Sajgonu w obozach "reedukacji" zamknięto ponad 300 tysięcy ludzi - studentów, intelektualistów, zakonników, żołnierzy, policjantów, urzędników reżimu południowowietnamskiego oraz polityków (w tym także komunistycznych). Wiele innych osób wymordowano od razu. Szacuje się, iż przez kompleks wietnamskich obozów "reedukacyjnych" przewinęło się od 500 000 do 1 mln ludzi do roku 1986 (średnia populacja w Wietnamie w tamtym czasie to ok. 20 mln ludzi). Dodatkowym efektem wojny było także utworzenie przez radziecki wywiad wojskowy GRU jednej z trzech największych stacji rozpoznania radioelektronicznego w zatoce Cam Ranh na południu Wietnamu, obsługującej rejon Pacyfiku - razem ze stacją nasłuchową w Lourdes na Kubie oraz kolejną zlokalizowaną nieopodal Adenu w Jemenie tworzyła ona filary światowej sieci zwiadu radioelektronicznego ZSRR.

Jednocześnie rezultatem zastosowania marksistowskich metod gospodarczych, kosztownego konfliktu zbrojnego z Kambodżą i w mniejszym stopniu sankcjami gospodarczymi państw zachodnich oraz wojny z ChRL w 1979 roku był gwałtowny spadek poziomu życia. W efekcie w ciągu następnych kilkunastu lat miliony mieszkańców Południa podjęły próbę nielegalnej ucieczki z socjalistycznego Wietnamu, w większości drogą morską. Liczba uciekinierów zarejestrowanych przez Wysokiego Komisarza ONZ do spraw uchodźców wyniosła ponad 1,5 miliona - wśród nich były także liczne mniejszości narodowe. Tysiące ludzi straciło życie w czasie ucieczki przez Morze Południowochińskie i Kambodżę. Wietnam w 1986 roku odszedł od gospodarki planowej zaś w 1989 roku wycofał się z Kambodży co przyniosło wyrazną poprawę sytuacji gospodarczej. W 1995 roku nawiązano stosunki dyplomatyczne z USA a później uzyskano członkostwo w ASEAN. Upadek Wietnamu Południowego umożliwił komunistom ostateczne opanowanie Laosu i Kambodży.

W Laosie komuniści wietnamscy wsparli rząd Pathet Lao na czele którego stanął prezydent książę Souvanaphoung pozostający pod kontrolą Hanoi (układ o przyjaźni z 1977 roku). Jego interesów strzegło do 1988 roku kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy wietnamskich. Nowy reżim osadził około 30 tysięcy osób w obozach reedukacyjnych, niszczył bazy antykomunistycznej partyzantki (według niepotwierdzonych źródeł także z użyciem broni chemicznej i bakteriologicznej) i ponosi odpowiedzialność za śmierć kilkudziesięciu tysięcy Laotańskich uchodźców. Wiele tysięcy, zwłaszcza z od lat walczących przeciw komunistom członków plemienia Meo (Hmong), uciekło do Tajlandii.

Natomiast w Kambodżańskiej Partii Komunistycznej, bardziej znanej jako Czerwoni Khmerzy, którą kierował Pol Pot zdecydowaną przewagę zdobyło maoistowskie skrzydło antywietnamskie i prochińskie. Natychmiast po zdobyciu Phnom Penh Czerwoni Khmerzy rozpoczęli wprowadzanie ludobójczego eksperymentu społecznego – przymusowej budowy społeczeństwa bezklasowego. Jego efektem była śmierć ponad 1,5 miliona osób w ciągu następnych czterech lat do momentu inwazji armii wietnamskiej która obaliła Czerwonych Khmerów w styczniu 1979 roku. Czerwoni Khmerzy jako siła antywietnamska uzyskali wówczas wsparcie polityczne i pomoc materialną USA i ChRL stanowiąc trzon sił zbrojnych opozycji. Wojna domowa zakończyła się w latach 90 kompromisem sił prowietnamskich którymi kierował premier Hun Sen z monarchistami i klęską Czerwonych Khmerów.

[edytuj] Zobacz też

• I wojna indochińska
• Vietnam Veterans Memorial
• Narodowy Cmentarz w Arlington
• Filmy o wojnie w Wietnamie: Good Morning, Vietnam, Czas Apokalipsy, Ofiary Wojny, Forrest Gump, Pluton, Full Metal Jacket, Byliśmy żołnierzami, Łowca jeleni, Urodzony 4 lipca, Bat-21, Rambo, Zaginiony w akcji

[edytuj] Linki zewnętrzne

• John Anthony Walker - życiorys najważniejszego szpiega KGB (en)

[edytuj] Bibliografia

• George Esper, The Eyewitness History of the Vietnam War, New York 1983
• Stanley Karnow, Vietnam, a History, New York 1983, ISBN 0-670-74604-5
• Article d'André Bouny, père d'enfant vietnamiens, président du "Comité International de Soutien aux victimes vietnamiennes de l'Agent Orange et au procès de New York" (CIS): [1] (en) [2] (fr)