Pawiak
Z Wikipedii
Pawiak – nieistniejące już więzienie zbudowane przez Rosjan w Warszawie (na terenie dzisiejszego osiedla Muranów) zbudowane w latach 1829-1835, między ul. Dzielną i Pawią, wg projektu Henryka Marconiego.
Podczas powstania styczniowego przetrzymywano w nim więźniów politycznych.
W okresie międzywojennym areszt śledczy dla więźniów politycznych i kryminalnych. Oddział żeński nosił nazwę Serbia.
W czasie niemieckiej okupacji, w latach 1939-1944 więziono w Pawiaku ok. 100 tys. mężczyzn i 20 tys. kobiet. Więziono w nim osoby zatrzymane w łapankach, członków ruchu oporu i więźniów politycznych. Było jednym z głównych więzień śledczych okupacyjnej policji bezpieczeństwa w GG.
Ogółem rozstrzelano ok. 37 tys. więźniów (m.in. w lasach palmirskich), a ok. 60 tys. wysłano do obozów koncentracyjnych i na roboty przymusowe. W Pawiaku działały polskie organizacje konspiracyjne, którym udało się uchronić pewną liczbę więźniów od rozstrzelania.
W czasie okupacji Pawiak znalazł się na terenie warszawskiego getta.
30 lipca 1944, na dwa dni przed wybuchem powstania warszawskiego, Niemcy wysłali do obozów koncentracyjnych (Gross-Rosen i KL Ravensbrück) 2000 mężczyzn i 400 kobiet. Po spacyfikowaniu powstania na Woli, rozstrzelali pozostałych więźniów i 21 sierpnia 1944 wysadzili budynek więzienny w powietrze.
Po wysadzeniu przez Niemców więzienia ocalał prawy słup bramy i drzewo, które rosło tuż obok niej po wewnętrznej stronie muru więziennego. Do drzewa tego rodziny pomordowanych przez Niemców więźniów mocowały tabliczki z ich nazwiskami. Niestety drzewo uschło i w 2004 r. pracownicy Gliwickich Zakładów Urządzeń Technicznych (GZUT) wycięli je, zdjęli z niego formę i wykonali odlew brązowy który został ustawiony w 2005 r.
Obecnie znajduje się w nim Muzeum Więzienia "Pawiak".
