Getto warszawskie
Z Wikipedii
Getto dla ludności żydowskiej w Warszawie, czyli getto warszawskie zostało utworzone przez okupacyjne władze hitlerowskie 2 października 1940 roku.
Getto powstało na wydzielonym, otoczonym murem od reszty miasta terenie o powierzchni ok. 4 km² (źródło: http://www.ewarszawa.com/przewodnik/obiekt/index.php?id=278 – 1km²=100ha). Granice getta przebiegały ulicami: Wielka (obecnie jej początkowy odcinek nazywa się Poznańska), Bagno, pl. Grzybowski, Rynkowa, Zimna, Elektoralna, pl. Bankowy, Tłomackie (obecnie odcinek Solidarności), Przejazd, Ogród Krasińskich, Freta, Sapieżyńska, Konwiktorska, Stawki, Okopowa, Towarowa, Srebrna i Złota. Dzielnica dzieliła się na duże i małe getto połączone drewnianą kładką przeprowadzoną nad ulicą Chłodną wzdłuż Żelaznej.
W styczniu 1941 roku zamknięto w nim ok. 590 tys. Żydów. W getcie panowały bardzo ciężkie warunki życia oraz terror. Śmiertelność była bardzo wysoka. Tylko w okresie od zamknięcia dzielnicy żydowskiej w październiku 1939 roku do połowy 1942 roku zginęła 1/4 mieszkańców getta. Częściową likwidację getta rozpoczęto od sierpnia 1941 roku. Zamknięto małe getto, wywożąc liczne transporty do obozów zagłady, głównie Treblinki. Wiosną 1942 rozpoczęła się systematyczna likwidacja getta. Do końca 1942 roku wywieziono ok. 300 000 mieszkańców getta.
Miejsce wywózki z getta nazywało się Umschlagplatz i mieściło przy dzisiejszej ulicy Stawki (u zbiegu z Dziką). Był to dość spory placyk przy bocznicy kolejowej. Aktualnie znajduje się tam Pomnik Umschlagplatz.
19 kwietnia 1943 w getcie wybuchło powstanie. Walki trwały do ok. 15 maja. Przywódcą powstania był Mordechaj Anielewicz. Po upadku powstania nastąpiła ostateczna eksterminacja mieszkańców getta i jego zniszczenie, nadzorowane przez generała SS Jürgena Stroopa.
Do dzisiaj zachował się prawdopodobnie tylko jeden krótki kawałek muru getta. Znajduje się on w podwórku – pomiędzy posesjami Sienna 55 i Złota 62.
[edytuj] Znane osoby przetrzymywane w getcie
- Mordechaj Anielewicz – dowódca powstania w getcie warszawskim z ramienia ŻOB
- Dawid Moryc Apfelbaum – jeden z dowódców powstania w getcie warszawskim z ramienia ŻZW
- Majer Bałaban – historyk
- Icchak Cukierman – dowódca oddziałów żydowski w powstaniu warszawskim
- Adam Czerniaków – polityk
- Herszel Danielewicz – poeta
- Abraham Cwi Dawidowicz – kompozytor
- Marek Edelman – jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim z ramienia ŻOB
- Paweł Frenkel – jeden z dowódców powstania w getcie warszawskim z ramienia ŻZW
- Eliezer Geller – uczestnik powstania w getcie warszawskim
- Bronisław Geremek – polityk
- Icchak Kacenelson – poeta
- Menachem Kipnis - popularyzator i znawca muzyki żydowskiej, dziennikarz, fotografik
- Michał Klepfisz – sportowiec, uczestnik powstania w getcie warszawskim
- Janusz Korczak – pisarz i pedagog
- Roman Kramsztyk – malarz i grafik
- Józef Lewartowski – działacz socjalistyczny
- Cywia Lubetkin – autorka wspomnień, uczestniczka powstania w getcie warszawskim
- Marcel Reich-Ranicki – niemiecki krytyk literacki
- Emanuel Ringelblum – historyk
- Władysław Szlengel – poeta
- Władysław Szpilman – kompozytor i pianista
- Henryk Makower – lekarz
- Alfred Nossig – rzeźbiarz
- Mary Berg (Miriam Wattenberg) – autorka pamiętników
- Jurek Wilner – poeta, przedstawiciel ŻOB przy AK
- Andrzej Włast – poeta i tekściarz
- Michał Znicz – aktor
[edytuj] Zobacz też
- Josef Blösche
- getto łódzkie
- powstanie w getcie warszawskim
- powstanie warszawskie
- "Rozmowy z katem" Kazimierza Moczarskiego
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Getto warszawskie. Strona zawiera również doskonałą i bardzo dokładną interaktywną mapę getta naniesioną na przedwojenny plan Warszawy
- Strona o gettach w Polsce
- Kto walczył, kto dowodził powstaniem w Getcie?
- Getto warszawskie (en)
- Strona internetowa o gettcie warszawskim (en)