Elektrownia Jądrowa Żarnowiec

Z Wikipedii

Elektrownia Jądrowa Żarnowiec - polska elektrownia jądrowa budowana w latach 1982-1990 w miejscu zlikwidowanej wsi Kartoszyno nad Jeziorem Żarnowieckim. W zamyśle elektrownia miała stanowić pierwszy krok w realizacji polskiego programu energetyki jądrowej, który obejmował jeszcze wybudowanie Elektrowni Jądrowej Warta w miejscowości Klempicz w ówczesnym województwie pilskim^[1]. Elektrownia w Żarnowcu docelowo miała się składać z czterech bloków energetycznych napędzanych reaktorami WWER-440 o łącznej mocy ok. 1600 megawatów. Zmiana warunków ekonomicznych w Polsce po 1989 r., a także długotrwałe protesty ekologiczne i negatywny odbiór części społeczeństwa, który wzmógł się szczególnie po katastrofie w Czarnobylu, spowodowały, że elektrownia ostatecznie nie powstała.

Spis treści 1 Założenia 2 Historia budowy 3 Protesty 4 Powody zamknięcia budowy 5 Konsekwencje zamknięcia budowy 6 Ciekawostki 7 Bibliografia 7.1 Cytowana 7.2 Pozostała 8 Zobacz też 8.1 Linki zewnętrzne

[edytuj] Założenia

Wybór lokalizacji był konsekwencją wieloletnich badań hydrologicznych, hydrochemicznych, sejsmicznych, meteorologicznych i demograficznych pod kątem miejsca budowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej.^[2][3]. Elektrownię, która docelowo miała zajmować obszar 70 ha (z zapleczem budowlanym i obiektami wspierającymi - aż 425 ha), stanowić miały cztery bloki wyposażone w:

• reaktory WWER-440 o mocy 440 MW, zaprojektowane w ZSRR, a wyprodukowane w zakładach Skoda w Czechosłowacji;
• turbozespoły typu 4K-465 produkcji zakładów Zamech w Elblągu;
• generatory GTHW-600 produkowane przez Dolmel z Wrocławia.

WWER-440 był radziecką odmianą używanego na całym świecie reaktora typu PWR, w którym chłodziwem i moderatorem jest zwykła woda pod ciśnieniem, w przeciwieństwie do moderowanych grafitem reaktorów RBMK, stosowanych tylko na terenie ZSRR, także w Czarnobylu.

Pierwotnie planowano uruchomienie pierwszego bloku energetycznego o mocy zainstalowanej 465 MW w roku 1989, zaś drugiego w 1990. Na przełomie lat 1983-1984 wyznaczono terminy: grudzień 1990 r. dla pierwszego i grudzień 1991 r. dla drugiego bloku.

Po katastrofie w Czarnobylu planowano dostosować elektrownię do europejskich norm bezpieczeństwa oraz wyposażyć reaktory w urządzenia automatyki firmy Siemens.

Oprócz samej elektrowni, na którą miało składać się 79 budynków, rozpoczęto budowę 189 budynków tymczasowych zaplecz. W sumie wybudowano 630 obiektów, m.in.: nowoczesny ośrodek radiometeorologiczny, hotel pracowniczy, hale do produkcji prefabrykatów betonowych, ekspedycję i dworzec kolejowy, stołówkę, szatniowce. W budowę zaangażowanych było ok. 70 polskich przedsiębiorstw, m.in. Rafako – Racibórz (wytwornice pary), ZUP – Nysa (skraplacze), Fakop – Sosnowiec (wymienniki ciepła), Chemar – Kielce (rurociągi i armatura do rurociągów), Metalchem – Opole (zbiorniki awaryjnego chłodzenia reaktora, zbiorniki kwasu borowego) i wiele innych. Zawarto kontrakty z dziewięcioma przedsiębiorstwami zagranicznymi.

[edytuj] Historia budowy

• 19 grudnia 1972 - Komisja Planowania przy Radzie Ministrów ustaliła lokalizację pierwszej polskiej elektrowni jądrowej we wsi Kartoszyno. Niedługo potem został otwarty posterunek radiometeorologiczny prowadzący badania klimatu, geologiczne i symulację skażeń w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni.
• 18 stycznia 1982 - Rada Ministrów podjęła uchwałę w sprawie budowy Elektrowni Jądrowej Żarnowiec.
• 31 marca 1982 - przekazano plac budowy generalnemu wykonawcy, którym był Energoblok-Wybrzeże; wkrótce rozpoczęto prace i przesiedlanie mieszkańców wsi Kartoszyno.
• 31 grudnia 1983 - Rada Ministrów podjęła Uchwałę Nr 206 o planowanym terminie oddania do eksploatacji bloków: nr 1 (grudzień 1990 r.) i nr 2 (grudzień 1991 r.).
• 10 kwietnia 1986 - Sejm uchwalił ustawę - Prawo atomowe – pierwszy tej rangi akt w prawie polskim normujący działalność związaną z wykorzystaniem energii jądrowej.
• 26 kwietnia 1986 - doszło do katastrofy w Czarnobylu, w wyniku czego gwałtownie wzrosła fala protestów przeciwko budowie elektrowni.
• 2 grudnia 1989 - Rząd Tadeusza Mazowieckiego zadecydował o wstrzymaniu budowy na okres jednego roku w celu zebrania danych i opinii koniecznych do podjęcia decyzji o dalszych losach budowy.
• 27 maja 1990 - odbyło się lokalne referendum w województwie gdańskim; przy frekwencji wynoszącej 44,3% uprawnionych do głosowania przeciwko budowie opowiedziało się 86,1%, za budową elektrowni - 13,9% głosujących.
• 17 grudnia 1990 - Rada Ministrów podjęła Uchwałę nr 204 w sprawie postawienia "Elektrowni Jądrowej Żarnowiec w Budowie" w stan likwidacji; termin likwidacji wyznaczono na 31 grudnia 1992 r.

[edytuj] Protesty

Plany budowy od początku budziły sprzeciw dużej części społeczeństwa, zwłaszcza ludności zamieszkałej w pobliżu samej elektrowni. W warunkach politycznych PRL nie mogły one przybrać jednak zbyt ostrych form i sprowadzały się głównie do tworzenia list protestacyjnych wysyłanych do władz oraz gromadzenia informacji na temat potencjalnych skutków ekologicznych budowy.

Protesty zaostrzyły się dopiero po katastrofie w Czarnobylu w 1986 r. Najbardziej aktywnymi uczestnikami protestów były organizacje ekologiczne, a wśród nich przede wszystkim:

• Franciszkański Ruch Ekologiczny (FRE), który od 1986 do 1988 r. zorganizował serię wykładów prezentujących potencjalne zagrożenia budową elektrowni, serię minikonferencji w Gdańskim Towarzystwie Naukowym, a następnie czynnie przyłączył się do protestów; do najbardziej znanych działaczy tego ruchu należeli: Jerzy Jaśkowski, Władysław Dobrowolski i Tomasz Burek;
• Gdańskie Forum Ekologiczne, które postawiło sobie za jeden z głównych celów niedopuszczenie do rozwoju energetyki jądrowej w Polsce i było głównym organizatorem trwających od 1988 r. publicznych akcji protestacyjnych, polegających na organizowaniu manifestacji przed bramami budowy, rozrzucaniu ulotek w Trójmieście, wysyłaniu setek listów do władz;
• organizacje ogólnopolskie, w tym: Ruch Wolność i Pokój (WiP) oraz "Wolę być", które stosowały najostrzejsze formy protestu w postaci licznych akcji blokowania dróg razem z miejscową ludnością oraz 63-dniowej głodówki.

Wśród przeciwników budowy elektrowni znalazło się też wiele osób znanych z pierwszych stron gazet, m.in. Lech Wałęsa i Krzysztof Skiba. Uczestnicy protestu powoływali się też na negatywną ocenę bezpieczeństwa uruchomienia elektrowni dokonaną przez pracowników Państwowej Agencji Atomistyki, Andrzeja Wierusza i Mirosława Dakowskiego.

Intensywność i nagłośnienie protestów zmusiły władze do zorganizowania referendum lokalnego w tej sprawie. Pierwotna decyzja o referendum zapadła już w 1987 r., ale była pod rozmaitymi pretekstami odkładana aż do wyborów samorządowych w 1990 r. Referendum poprzedziły szeroko zakrojone akcje ulotkowe i plakatowe gdańskich organizacji ekologicznych. W ramach tej inicjatywy propagandowej w dużym stopniu wykorzystywano łatwe w odbiorze stwierdzenia o planach montażu w Żarnowcu reaktora identycznego z wykorzystywanym w Czarnobylu, o "głębinowych ruchach tektonicznych", które miałyby doprowadzić do zerwania wałów górnego zbiornika elektrowni szczytowo-pompowej i zalania elektrowni jądrowej, czy też o nieuchronnym skażeniu radioaktywnym jeziora wynikającym z zastosowania otwartego układu chłodzenia. W referendum wzięło udział 44,3% uprawnionych do głosowania, z których 86,1% głosowało przeciw budowie, a 13,9% - za^[4].

Ze względu na zbyt małą frekwencję referendum nie było prawnie wiążące i budowa elektrowni trwała nadal, co wywołało kolejną, jeszcze ostrzejszą od poprzednich, falę protestów społecznych, w których - w odróżnieniu od akcji z 1988 r. - uczestniczyła przede wszystkim ludność miejscowa. Mieszkańcy tarasowali okresowo drogi dojazdowe na budowę ciągnikami i maszynami rolniczymi, dość skutecznie ją paraliżując.

[edytuj] Powody zamknięcia budowy

Według słów Ministra Przemysłu z rządu Tadeusza Mazowieckiego, Tadeusza Syryjczyka, wpływ na podjęcie decyzji o likwidacji budowy Elektrowni Jądrowej Żarnowiec miały następujące czynniki:^[5]

1. zbędność dla wewnętrznego bilansu energetycznego,
2. wątpliwa rentowność w porównaniu do elektrowni konwencjonalnych oraz
3. niejednoznaczność kwestii bezpieczeństwa – niezależnie od negatywnego dla budowy nastawienia opinii publicznej

Jedna z konkluzji Syryjczyka głosiła:

EJŻ jest inwestycją zbędną dla polskiego systemu energetycznego w horyzoncie 10 do 20 lat, a potem wcale nie ma pewności, że energetyka jądrowa będzie potrzebna.

Po przedłożeniu rekomendacji ministra Syryjczyka, Rada Ministrów w dniu 4 września 1990 roku podjęła decyzję o zaniechaniu budowy EJŻ. Stosowną uchwałę podpisano 17 września tegoż roku.

[edytuj] Konsekwencje zamknięcia budowy

Po zamknięciu budowy z dnia na dzień tysiące drogich urządzeń przeznaczonych do montażu w elektrowni stało się bezużytecznych. Większość z nich, w tym dwa z czterech reaktorów, zezłomowano. Jeden z pozostałych reaktorów odkupiła od Polski za symboliczną kwotę elektrownia jądrowa położona w fińskim mieście Loviisa, gdzie reaktor ów działa bezawaryjnie do dziś. Drugi znajduje się obecnie w Centrum Szkoleń Elektrowni Jądrowej Paks na Węgrzech.

Wraz z przekazaniem terenu elektrowni samorządowi lokalnemu rozpoczął się okres niszczenia budynków i urządzeń EJŻ, w tym kradzieży na niespotykaną wcześniej skalę. Często przytaczanymi przykładami tego zjawiska są: kompletnie zdewastowany przez złodziei luksusowy hotel robotniczy oraz nowoczesny Ośrodek Pomiarów Zewnętrznych. Wciąż spotyka się przypadki wandalizmu, także ze strony osób zatrudnionych do ochrony majątku elektrowni (np. wybijanie szyb dla zabawy). W wyniku wyłączenia pomp usuwających wodę z położonych poniżej poziomu jeziora fundamentów, w niedługim czasie główny budynek siłowni został zalany przez wody zaskórne.

Aby ratować pozostawione samym sobie zespoły przemysłowe, na terenie elektrowni utworzono w 1993 roku Strefę Ekonomiczną Żarnowiec. 9 października 1997 r. obszar ten stał się częścią nowopowstałej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Żarnowiec-Tczew (obecna nazwa: Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna). Jednymi z pierwszych uruchomionych w strefie firm były: drukarnia, producent środków ochrony roślin, fabryka rur i nieistniejąca dziś wytwórnia chipsów.

Nie zadbano jednak o należyte połączenia komunikacyjne ze znacznie oddalonymi, większymi aglomeracjami, a istniejącą linię Szybkiej Kolei Miejskiej łączącą teren budowy z Trójmiastem rozmontowano. Spowodowało to brak zainteresowania zarówno ze strony inwestorów, jak i ze strony potencjalnych wykwalifikowanych pracowników. Wiele planowanych w Strefie inwestycji (np. elektrownia gazowa) nie doszło do skutku. Bardzo dużo obiektów rozebrano na polecenie nowych władz, aby uniknąć płacenia podatków.

Obecnie w Kartoszynie działa ponad dwadzieścia przedsiębiorstw różnorodnych branż. Źródła bliskie zwolennikom budowy elektrowni podają, że straty z powodu jej zaniechania mogły sięgnąć nawet dwóch miliardów dolarów.^[6].

[edytuj] Ciekawostki

• W wyniku zastosowania tzw. otwartego układu chłodzenia, po uruchomieniu elektrowni temperatura wody w Jeziorze Żarnowieckim wzrosłaby średnio o 10° Celsjusza. W silne mrozy utrzymywałaby się na poziomie kilkunastu stopni powyżej zera. W związku z tym, aby zapobiec zbytniemu rozrostowi flory, planowano zmienić ekosystem jeziora poprzez zarybienie go gatunkami ciepłolubnymi, np. roślinożernym amurem. W tym celu zezwolono na masowy odłów gatunków drapieżnych, mogących zagrozić gatunkom roślinożernym. Po zamknięciu budowy nie zmieniono przepisów, co przyczyniło się do praktycznie całkowitego wytrzebienia fauny jeziora.
• Cztery podłużne budynki widoczne w przedniej, środkowej części modelu (na zdjęciu u góry strony) to szatnie dla pracowników elektrowni. Prostokątny budynek o dużej powierzchni z lewej strony owych "szatniowców" to stołówka.
• Zakłady Lubiana produkowały specjalną zastawę stołową z logo elektrowni.
• Przy budowie i badaniach meteorologicznych często stosowano symulacje komputerowe ^[7].
• Wspomniany wyżej Ośrodek Pomiarów Zewnętrznych działał aż do 2002 roku, kiedy to upadła opiekująca się nim firma. Wyposażony był m.in. w radar meteorologiczny Plessey WF3. Urządzenie zostało zniszczone przez złodziei złomu.
• W 2005 roku pojawiły się plany budowy nowej elektrowni jądrowej niedaleko strefy ekonomicznej. Za takim rozwiązaniem przemawia fakt, że okolice Jeziora Żarnowieckiego - zdaniem zwolenników budowy - pozostają obszarem Polski najlepiej zbadanym z punktu widzenia bezpiecznego funkcjonowania siłowni atomowej.^[8].

[edytuj] Bibliografia

[edytuj] Cytowana

1. ↑ Bijak J. Wybór lokalizacji oraz uwarunkowania lokalizacyjne realizacji elektrowni i ciepłowni jądrowych w Polsce, GBSiPE "Energoprojekt", Warszawa 1986
2. ↑ Opracowanie danych lokalizacyjnych elektrowni jądrowej (strona tytułowa w formacie JPEG)
3. ↑ Mapa przewidywanego zagrożenia przy EJ w Żarnowcu (skan w formacie JPEG)
4. ↑ Ilona Kordulska, "Zanim wejdziesz na drzewo", rozd. 4.4, Wydawnictwo "Zielone Brygady", Kraków 1999
5. ↑ Tadeusz Syryjczyk, Przesłanki decyzji w przedmiocie likwidacji Elektrowni Jądrowej Żarnowiec.
6. ↑ Grzegorz Jezierski - "Kalendarium budowy elektrowni jądrowej w Żarnowcu, czyli... jak straciliśmy swoją szansę?", "Energia Gigawat" 01/2006
7. ↑ Przykładowe opracowanie wyników symulacji komputerowej zastosowanej przy projektowaniu EJŻ (strona tytułowa w formacie JPEG)
8. ↑ Przykładowe opracowanie wyników badań Jeziora Żarnowieckiego dla potrzeb EJ (strona tytułowa w formacie JPEG)

[edytuj] Pozostała

• Energetyka jądrowa w Polsce - red. Minczewski J., Wyd. PAN, Warszawa 1989, ISBN 83-04-03151-5
• Andrzej Z. Hrynkiewicz "Skąd brać energię?", "Wiedza i Życie", nr 11/2000
• Grzegorz Łyś "Atomowi uchodźcy", "Rzeczpospolita", 3 sierpnia 2001
• Tomasz Lipko "Gorączka atomowa", "Polityka", nr 19/2005

[edytuj] Zobacz też

• Energetyka jądrowa
• Elektrownia Wodna Żarnowiec

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Galeria zdjęć w serwisie www.atomowe.kei.pl
• Zdjęcia Michała Kotasa
• EJ Żarnowiec ASG - fotografie
• Widok elektrowni w Google Maps