Brzeszcze

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współrzędne: 50°00' N 019°09' E

Brzeszcze

Gmina
- rodzaj

Brzeszcze
miejsko-wiejska

Założono

XV wiek

Prawa miejskie

1962

Burmistrz

Teresa Jankowska

Powierzchnia

19,17 km²

Położenie

50° 00' N
19° 09' E

Liczba mieszkańców (2005)
- liczba ludności
- gęstość

11 921
621,8 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

32-620

Tablice rejestracyjne

KOS

TERC10
(TERYT)

2121513024

Położenie na mapie Polski

Urząd miejski³

ul. Kościelna 4
32-620 Brzeszcze
tel. 32 772-85-00; faks 32 772-85-91
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Budynek starej gminy, zbudowany ok. 1930

Brzeszcze to miasto w woj. małopolskim, w powiecie oświęcimskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brzeszcze, nad Wisłą. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. katowickiego.

Według danych z 31 grudnia 2005, miasto miało 11 921 mieszkańców.

Połączenia drogowe mają charakter lokalny. Prowadzą tu drogi do Pszczyny, Oświęcimia, Zatora i Wilamowic.

[edytuj] Etymologia nazwy

Zgodnie z przekazywaną ustnie tradycją, nazwa miasta pochodzi od Brzostu, gatunku drzewa z rodziny wiązowatych, który gęsto porastał brzegi rzeki Soły, gdy miasto było lokowane. W chwili obecnej na terenie Brzeszcz rośnie jedynie kilka tych imponujących drzew.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2005²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	11 921	100	6 201	52	5 920	48
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	621,8		323,4		308,8

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1575,23 zł, bezrobocie utrzymywało się na poziomie 12,7%.

Ludność miasta wzrastała wraz z rozrostem kopalni - szacuje się, że o ile na początku XX w. nie przekraczała 2 000 mieszkańców, to już w 1921 roku było ich 3 505, w roku 1931 liczba ta wynosiła 4 138 osób. Najwięcej ludzi zamieszkiwało Brzeszcze w 1981 roku - 14 452(w tym mężczyzn: 7 274 i kobiet: 7 128).

[edytuj] Historia

Historia Brzeszcz sięga już XV wieku. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1443 roku. Należała ona do Księstwa Oświęcimskiego, od 1457 roku była własnością króla polskiego. Dzierżawili ją m.in. Jakub z Dębna herbu Dębno, Mikołaj Słup herbu Kornicz, Myszkowscy herbu Jastrzębiec, Tęczyńscy herbu Topór, Komorowscy herbu Korczak, Małachowscy herbu Nałęcz. Ludność zajmowała się głównie rolnictwem i hodowlą zwierząt. Taki stan gospodarki trwał bardzo długo, a w tych czasach wokół wsi działo się wiele w ówczesnej polityce.

Miejscowość została spalona podczas Potopu szwedzkiego. Brzeszcze wielokrotnie przeżywały zmiany granic i wojny. W 1772 roku w wyniku I rozbioru Polski zostały przyłączone do Austrii. Zastój gospodarczy i tzw. "bieda galicyjska" nie sprzyjały rozwojowi wsi. W 1778 roku Brzeszcze objął Fryderyk Dunin herbu Łabędź. Po jego śmierci wieś przejął Dominik Gherri, nadworny lekarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Dopiero gdy w 1904 roku wybudowano kopalnię węgla kamiennego, Brzeszcze weszły na drogę rozwoju. Budowano nowe osiedla i sprowadzano robotników. Miasto rozwijało się też kulturalnie, założono oddział Towarzystwa Szkoły Ludowej, w 1910 roku rozpoczął działalność Teatr Włościański.

W 1914 roku powstał oddział Powiatowego Komitetu Narodowego, organizujący werbunek do Legionów Polskich. Z Brzeszcz wyruszyło 75 ochotników. W okresie międzywojennym w mieście działało około 20 organizacji, takich jak: Związek Legionistów, Związek Strzelecki, Liga Obrony Przeciwlotniczej.

W 1939 roku wybuchła wojna, która odcisnęła się piętnem na tutejszej tradycji i historii. Założono w Brzeszczach dwa podobozy koncentracyjne KL Auschwitz, których więźniowie pracowali w szkółce drzew, cieplarni, chlewni i kopalni, budowali także elektrownię "Andreas", która miała wejść w skład koncernu Hermann Göring, nigdy jednak jej nie ukończono. Miejscowa ludność bardzo angażowała się w pomoc więźniom, działali w strukturach Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Gwardii Ludowej PPS. Szczególnie zasłynął Jan Nosal, działacz PPS, który został w 1944 roku rozstrzelany przez niemieckie władze. Brzeszcze zostały wyzwolone przez wojska radzieckie prawdopodobnie 27 stycznia 1945 roku, choć trwają o to spory.

Po wojnie osada zaczęła rozwijać się gospodarczo i w lipcu 1962 roku nadano jej prawa miejskie, otrzymała też Krzyż Grunwaldu za niesienie pomocy więźniom(w 1967 roku). W tamtych czasach zaczęło się rozwijać życie kulturalne i społeczne w mieście. Wybudowano dwa kina, Ośrodek Kultury, kilka szkół i przedszkoli oraz zaczął nabierać znaczenia lokalny klub sportowy "Górnik".

Po wydarzeniach 1989 roku Brzeszcze utrzymały się w przeciwieństwie do wielu innych osad górniczych w dobrej sytuacji gospodarczej. Kopalnia nabrała na znaczeniu i w 2005 roku dokonała fuzji z Kopalnią Węgla Kamiennego "Silesia". W pierwszej dekadzie XXI wieku odżyło też lokalne życie kulturalne. Brzeszcze stały się centrum kulturalnym powiatu oświęcimskiego. Lokalny Ośrodek Kultury organizuje koncerty (m.in. zespoły Dżem, Lombard, Mafia, Gabriel Fleszar, Sami, Zalef, Festiwal Rock Reggae i wiele innych) i przedstawienia (Kabaret Łowcy.B, Kabaret pod Wyrwigroszem, Cezary Pazura i inne), które cieszą się popularnością. Ostatnio wielką uwagę młodzieży przykuł Festiwal Rock Reggae, który zgromadził największe polskie gwiazdy muzyki rock, ska i reggae (m.in. Blade Loki, Indios Bravos, Cała Góra Barwinków, a także te mniej znane, takie jak Jedyny Sensowny Wybór, The nuts).

Wielu znanych sportowców i artystów pochodzi z Brzeszcz. Mieszkali tu przez pewien czas m.in. Włodzimierz Lubański i Arkadiusz Skrzypaszek. Na terenie miasta ukazują się czasopisma: "Odgłosy Brzeszcz" i "Rezonans Brzeszcz".

[edytuj] Zabytki

XIX-wieczny kościół murowany w stylu neobarokowym
XVIII-wieczny słup graniczny, austriacki
szereg kapliczek przydrożnych XIX-wiecznych
w trakcie badań archeologicznych jest teren, na którym odkryto pozostałości drewnianego kościoła z XVI wieku, spalonego wg podania w 1655 roku przez Szwedów

Starorzecze Wisły

[edytuj] Osobliwości przyrodnicze

Starorzecze Wisły
Aleje dębowe prowadzące do dawnych dworów
Platan klonolistny
"Nazieleńce" - kompleks stawów

[edytuj] Znani mieszkańcy

Arkadiusz Skrzypaszek, dwukrotny złoty medalista olimpijski
Włodzimierz Lubański, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski
Kazimierz Bielenin, archeolog, odkrywca dymarek w Górach Świętokrzyskich
Jan Nosal, poseł na Sejm RP
Beata Szydło, posłanka na Sejm RP
Maria Bobrzecka, farmaceutka, członkini konspiracyjnej grupy PPS
Helena Płotnicka, łączniczka Batalionów Chłopskich
Edward Hałoń, kierownik przyobozowej organizacji podziemnej PPS, dyrektor generalny PAN

[edytuj] Edukacja

Najstarszą placówką oświatową na terenie Brzeszcz jest Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica, działająca od 1857 roku. Otwarcie Szkoły Podstawowej nr 2 im. Mikołaja Kopernika nastąpiło 1.10.1962. Mieści się przy ulicy Adama Mickiewicza i pod względem liczby uczniów jest największą szkołą na terenie Gminy Brzeszcze. W wyniku reformy oświaty zlikwidowana została Szkoła Podstawowa nr 3 im. Więźniów Oświęcimia, a w jej budynku utworzono Gimnazjum nr 2. Gimnazjum nr 1 im. księdza Jana Twardowskiego mieści się przy ulicy Szkolnej. W Brzeszczach istnieje też szkoła średnia: Powiatowy Zespół nr 6 Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących.

Młodzież uczy się zasad funkcjonowania samorządu na spotkaniach Młodzieżowego Parlamentu Gminy Brzeszcze, a najlepsi ucznowie są corocznie wyróżniani tytułem "Uczeń Roku", który przyznawany jest w dwóch kategoriach: szkoły podstawowe i gimnazja.

[edytuj] Przemysł

KWK Brzeszcze

Kopalnia Węgla Kamiennego Brzeszcze-Silesia

[edytuj] Organizacje i Stowarzyszenia

Stowarzyszenie na rzecz Gminy Brzeszcze "Brzost"
Stowarzyszenie Ekologiczne "Bios"
Młodzieżowy Parlament Gminy Brzeszcze
Fundacja Pomocy Społecznej w Brzeszczach
Stowarzyszenie "Lingua"
Stowarzyszenie Sportowe "Siódemka"
Uczniowski Klub Sportowy Gminy Brzeszcze
Stowarzyszenie "Amazonek"w Brzeszczach

[edytuj] Sport

Klub Sportowy Górnik założono już w roku 1922, lecz występował pod różnymi nazwami. Istniały sekcje: piłkarska, lekkoatletyczna, pływacka i tenisowa. W okresie PRL Górnik był sponsorowany przez KWK Brzeszcze. Zaowocowało to rozwojem sportu. Co roku odbywał się w Brzeszczach Międzynarodowy Maraton na wysoką skalę, a piłkarze byli w czołówce ówczesnej ligi wojewódzkiej raz ulegając jedynie Cracovii Kraków.

Kolejną falę dobrych występów zawodnicy klubu mieli w latach 90. XX w., kiedy sukcesy w mistrzostwach Polski odnosili lekkoatleci, a piłkarze rozgrywali swe mecze w IV lidze. 31.03.1993 roku rozegrał się na brzeszczańskim stadionie mecz międzynarodowy Polska - Litwa. Z Brzeszcz do lig wyższych sprzedano wielu piłkarzy, takich jak Marcin Folga (Ruch Chorzów), czy Arkadiusz Kłoda (Włókniarz Kietrz, potem Zagłębie Sosnowiec).

W ostatnim czasie klub podupada. Zlikwidowano korty tenisowe, pływacy przenieśli się pod opiekę innych organizacji, piłkarze spadli do ligi okręgowej, a lekkoatleci ledwie utrzymują małą grupę. Działalność rozwija jedynie Uczniowski Klub Sportowy, który odnosi sukcesy w kategoriach juniorskich.

Na terenie Brzeszcz organizowane są Mistrzostwa Europy w Trialu Rowerowym, odbywały się Mistrzostwa Polski w Półmaratonie. Z Brzeszcz pochodzi także Zbigniew Gabryś, znany kierowca rajdowy.