Libia

Libia (en arabi Libiyya) es un país d'Africa que confronta Egipte a l'èst, Sodan al sud-èst, Chad e Nigèr al sud e Argeria a l'oèst. Al nòrd confronta la mar Mediterranèa.

La capitala n'es Trípol que ten 1,7 milion d'estajants. Las autras vilas importantas son Bengazi (650 000 est.) e Misratah (380 000 est.).

Lo gentilici es libian -a.

Lo nom de Libia es derivat del tèrme egipcian Libo que fa referéncia a una de las tribus berbèras demorant a l'oèst del flume Nil. En grèc, aquò devenguèt Libia, que dins l'antiquitat era utilizat dins un sens mai larg per designar tota la partida nòrd d'Africa situada a l'oèst d'Egipte, de còps que i a podiá tanben designar lo continent african entièr.

Tradicionalament, lo país es divisat en tres partidas: Tripolitània, Fezzan, e Cirenaïca.

[Modificar] Istòria

Fenicians foguèron los primièrs d'establir comptadors de comèrci dins lo territori uèi nomenat Libia, quora los mercants de Tir desvelopèron relacions comèrcialas amb las tribus Bèrbers. Vèrs lo segle V abans JC, Cartagena la mai bèla colonia feniciana avia espandida son egemonia a una granda part de l'Africa del nord, ont una civilizacion diferenta coneguda coma Punica s'era establida. Los poblaments Punica sus la costa libiana inclusian las vilas de Oea (Tripol), Labdah (Leptis Magna), e Sabratha; totas aqueles tres eran dins un airal que sera mai tard nomemat Tripolis (Tres Ciutats) e qu'a balhat lo seu nom actual a la capitala Tripol.

Los Grècs conquistèron l'est de Libia quora segon la tradicion, d'emigrants vengut de l'illa subrepoblada de Tera foguèron comandats per un oracle de Dèlfes de cercar un luoc novèl per s'instalar. En 631 abans JC fondèron la ciutat de Cirene. En 200 ans, quatre vilas Grècas importantas de mai foguèron establidas dins lo metèis airal: Barce (Al Marj); Euhesperides ( mai tard Berenice, uèi Bengasi); Teuchira (mai tard Arsinoe, uèi Tikrah); e Apollonia (Susah). A l'ora d'ara amb Cirene son conegudas coma Pentapolis (Cinq Ciutats).

Los Romans unifiquèron totas las regions, e per mai de 400 ans, Tripolitània e Cirenaica devenguèron provençias romanas prospèras.Las roinas romanas coma Leptis Magna atestan de la vitalitat de la region, quora ciutats força pobladas e tanben vilas pichonas aprofechavan dels equipaments de la vida urbana. Mercants e menestrals de mantun parts del mond roman venguèron s'establir en Africa del nord, mas lo caratge de las vilas de Tripolitània demorèt marcat Punic e en Cirenaica, Grèc.

Los Arabis conquistèron Libia al sègle VII.Dins los sègles seguents, mantun de los pobles indigènas adoptèron l'Islam e tanben la lenga e la cultura Arabi. Los Turcs Otomans conquistèron lo pais al mièg-sègle XVI e Libia demorèt una partida del seu Impèri.

[Modificar] Politica

[Modificar] Geografia

[Modificar] Economia

[Modificar] Cultura

[Modificar] Ligams extèrnes

vedere inoltre la Libia, corsa, giro, città antiche, Magna di Lepcis, RomanCyrene, Byzantine, Grecia, Ghadames, Sahara, deserto, oasi, lago, Tobruk, la seconda guerra mondiale

Païses d'Africa
Africa del Nòrd	Argeria • Egipte ¹ • Libia • Marròc ³ • Mauritània • Sahara Occidental ⁴ • Sodan • Tunisia	Africa de l'Oèst	Benin • Burkina Faso • Cap Verd ² • Còsta d'Evòri • Gàmbia • Ghana • Guinèa • Guinèa Bissau • Libèria • Mali • Nigèr • Nigèria • Senegal • Sierra Leone • Tògo
Africa Centrala	Cameron • Centreafrica • Republica de Còngo • Republica Democratica de Còngo • Gabon • Guinèa Eqüatoriala • São Tomé e Príncipe • Chad	Africa de l'Èst	Burundi • Jiboti • Eritrèa • Etiopia • Kenya • Oganda • Rwanda • Seichèlas ² • Somalia • Tanzania
Africa Australa	Africa del Sud • Angòla • Botswana • Comòras ² • Lesotho • Madagascar ² • Malawi • Maurici ² • Moçambic • Namibia • Swaziland • Zambia • Zimbabwe	Autras entitats politicas	Sahara Occidental ⁴ • Somaliland
¹ parcialament african ² país insular ³ non membre de l'Union Africana ⁴ pas reconegut per l'ensemble de la comunitat internacionala mas membre de l'Union Africana