Os i Hordaland
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
| Våpen | Kart |
|---|---|
 |
Fil:Os Hordaland kart.png |
| Grunnleggjande opplysningar | |
| Kommunenr: | 1243 |
| Fylke: | Hordaland |
| Administrasjonssenter: | Osøyro |
| Flatevidd: | 139 km² |
| Folketal: | 15 260 (01.01.2006) |
| Målform: | Nynorsk |
| Internettside: | www.os.hordaland.no |
| Politikk | |
| Ordførar: | Terje Søviknes (FrP) 2003-2007 |
Os er ein kommune i Midthordland, altså i Hordaland fylke. Os ligg på Bergenshalvøya sør for Bergen. Elles grensar Os til Krossfjorden, Bjørnafjorden og Fusafjorden, og mot Samnanger kommune i aust.
I den gamle sogetida var namnet på heradet Framnes, av di det ligg fremst på neset av Bergenshalvøya. Os kommune stammar frå 1837. Frå 1837 til 1854 var noverande Fusa og Samnanger kommunar del av Os (eller Ous) herad. Namnet Os kjem av garden Os og bygdesentrumet Osøyro. Dei har fått namn frå elveosen til den største elva i kommunen, som heiter Oselvo. Elva har òg har gjeve namn til båttypen oselvar.
På kommunevåpenet for Os er det ein oselvar i gull. Over den er det ei stor rose og rundt den ni små roser. Det fortel om dei gamle handverka båtbygging og rosemåling. Dei ni små rosene representerer dei skulekrinsane som var i bygda då kommunevåpenet vart til. Kommunemerket vart utforma av teiknaren Trygve Eriksen til Osmønstringa i 1949.
Innhaldsliste |
[endre] Geografi
Gardane i Os er små og mykje oppdelte. Det er 352 gardsbruk på meir enn 5 dekar innmark, men berre 20 av desse er på 50 dekar eller meir. Det største bruket er Lysekloster.
Kommunesenter er Osøyro.
Dei høgste fjelltoppane er Svinningen (843 m) og Møsnuken (640 m).
[endre] Kultur og politikk
Kommunesong er Os-songen.
Lokalavis er Os og Fusaposten.
Saman med alle nabokommunane, så nær som Bergen, høyrer Os inn under Midhordland tingrett. Kommunen høyrer til Os lensmannsdistrikt og Hordaland politidistrikt.
[endre] Verdt å sjå
- Ruinane etter Lyse kloster
- Ole Bull sin villa på Lysøen
[endre] Næringsliv
Hovudnæringane i Os har tradisjonelt vore jordbruk og fiske, med litt handverk som treskoarbeid og båtbyggjing attåt.
Det vert ikkje dyrka korn i Os. Store nedbørsmengder og mykje brattlende gjer åkerbruk vanskeleg. Men jordbruket vert drive bra intensivt likevel: graset veks frodig på eng og beite, og ein del grønsaker og poteter vert det òg dyrka.
På slutten av 1800-talet byrja det å dukka opp fealslag og meieri i bygda. (Alle meieria vart nedlagde i 1960 då heile Os vart tilknytt Bergensmeieriet.)
I 1914 bygde Os sitt eige elektrisitetsverk, og treindustrien skaut fart, særleg møbelfabrikkar. Det vart òg stifta ei rekkje mekaniske verkstader, og Os vart etter kvart ei industribygd.
På midten av 1900-talet vart det bygd mange drivhus som dyrkar finare grønsaker og blomar.
[endre] Demografi og samferdsel
I gamal tid, før det kom veg til alle gardane, rodde eller segla folk gjerne til Bergen når dei skulle handla. Det hende ofte at dei gjekk til byen òg, med ein kalveskrott eller treskosekk på ryggen, for det var ikkje køyrbar veg mellom Os og Bergen.
Samferdsla tok seg kraftig opp då Nesttun-Osbanen kom i drift. Dette var ein smalspora jarnbane som gjekk mellom Nesttun i Fana og Osøyro i Os. Banen vart opna i 1894 og nedlagt i 1935. Han førte m.a. til at det opna fleire hotell i Os. Utover 1920- og 1930-åra vart det bygd bilveg til Bergen, og trafikken over Bjørnafjorden gjennom Os auka mykje.
Os kommune har ferjesamband sørover frå Halhjem på Søre Neset til Sandvikvåg i Fitjar og til Våge på Tysnes. Austover går det ferje frå Hatvik til Venjaneset i Fusa.
Nest etter Øygarden er Os den kommunen som veks raskast i Hordaland. Innbyggjartalet voks med 2,4 prosent i 2005. Litt over halvparten av dette skuldest tilflytting. Kommuneplanen for Os har ei uttrykt målsetjing om ein årleg vekst på 2,5 prosent.
[endre] Historie
Det finst mange gravhaugar frå jarnalderen og bronsealderen i Os, og somme av gardsnamna i Os er av ein type som tyder på at her var tidleg fastbuande folk som dyrka korn kanhende fleire tusen år før vår tidsrekning.
I 1146 lét bispen i Bjørgvin byggja eit cisterciensarkloster på garden sin, Lyse i Os. I løpet av 390 år greidde munkane i Lyse kloster å tileigna seg over 200 gardar i Os.
Då reformasjonen vart innført i 1536, overtok danskekongen eigedomen og la ned klosteret. Nokre år seinare ga han påbod om å riva klosteret. I 1578 vart steinen frå klostermurane ført til Danmark og nytta i Kronborg slott.
Dei fleste bøndene i Os var leiglendingar like til 1872 då storparten av dei fekk kjøpa gardane dei budde på.
[endre] På verdsveven
- Os inspirerer (www.osinspirerer.no)
- Kommuneplanen for Os
- Midtsiden: nettstad med lokalnyhende for osingar
- VisitOs.no: turistinformasjon om Os
- Tall om Os kommune (Kommunefakta Hordaland frå Statistisk Sentralbyrå)
[endre] Sjå òg
- Os kommune i Østerdalen, Hedmark fylke.
 |
|
