Ørn
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Ørn er eit samleomgrep brukt om fleire store rovfuglar frå haukefamilien. Det blir brukt om ein del fuglar som liknar kvarandre, men som ikkje nødvendigvis er nærare i slekt med kvarandre enn andre haukefuglar. Ein finn ørner først og fremst i Asia og Europa, men det finst òg nokre typar i Afrika og Amerika. Kongeørn og havørn lever i Noreg.
Innhaldsliste |
[endre] Skildring
Ørner har svært godt syn på grunn av store pupillar som tek inn maksimalt med lys, og kan få auge på byttedyr frå store høgder. Det sterke, kurva nebbet bruker dei til å slita kjøt laus frå byttet sitt. Ørn blir brukt som jaktfugl, og blant desse er kongeørna rekna som den høgaste, fordi ho kunne slå ned på så store dyr som revr.
[endre] Trugsmål
I dag er fleire ørner truga artar. Dei reproduserer seg sakte, og populasjonane slit derfor med å ta seg opp igjen etter utbreidd jakt på dei. I tillegg er ørnene langt oppe på næringskjeda, og samlar opp store mengder miljøgifter.
[endre] Ørna i kulturen
Ørner dukkar ofte opp i litteratur og myter. Dei farlige og majestetiske fuglane er òg brukt som symbol for fleire land og byar.
[endre] Noreg
Det norrøne ordet for ørn er arn, og dette finn me igjen i Arnungeætta, som etter tradisjonen slekta frå ein gut funne i eit ørnereir. Førenamn som byrjer på 'arn' har òg lenge vore vanlege.
[endre] Ørna som herskarsymbol
Dei ptolemaiske herskarane av Egypt brukte fuglen i seglet sitt. Ørna var fuglen til Zevs og Jupiter i gresk og romersk gudelære. Romarane brukte deretter ørna som symbol for hæren og riket sitt.
[endre] Moderne bruk av ørnesymbolet
Shqipëria, Ørnelandet, på norsk kjend som Albania, bruker fuglen som nasjonalt symbol, og saman med Moldova har dei ei ørn på flagget sitt. Moldova og Romania bruker han òg på riksvåpna sine. Ørna er eller har vore nasjonalt eller kongeleg symbol for Preussen, Austerrike, Polen, Tsar-Russland og Sverige. Til dette siste landet kom symbolet gjennom Bernadotteslekta etter at Napoleon hadde gjenoppteke bruken av ørna som feltsymbol.
Medan europeisk bruk av ørner som hovudregel viser til kongeørna, har andre land teke i bruk andre mektige ørneartar som symbol. Filippinane sin nasjonalfugl er den truga apeørna, medan USA bruker kvithovudhavørna som nasjonalt symbol.
