Limburgse klaanklier en spèlling

Van Wikipedia

Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.

't Limburgs is èng verwant aon 't Nederlands. Dös is 't te verwachte tot me väöl vaan de Nederlandse eigehede ouch in 't Limburgs trökveent. De Limburgse grammair, vocabulair en ouch klaanklier mote hendeg op de Hollandse trèkke.

Klaank is evels meistal 't ierste wat veraandert wienie 'n nui taol gevörmp weurt, en 't lèste wat verdwijnt es 'n taol geassimileerd weurt. Dat zeet me good in 'n Hollands dialek wie 't Haogs: 't löp gaans parallel aon 't Algemein Nederlands, meh 't kint klange die in 't AN neet of koum veurkoume.

Veur 't Limburgs, dat väöl wijer vaan 't Nederlands steit es 't Haogs, gèlt dit natuurlik ouch. De klaankinventair vaan 't Limburgs is groeter es de Hollandse, en dèks weure klange op e meneer geïntoneerd dee 't Hollands volkome vreemp is. Daorum is 't nutteg, jeh noedeg, 'ne klankinventair op te stèlle.

't Limburgs is 'n taol mèt 'n klein traditie vaan gesjrieve tekste. Wijers liert me 't neet op sjaole. Daodoor volg 'ne Limburger dee zien taol sjrijf dèks zie geveul, en de Hollandse spèlregels. Dèks is zoe'n spèlling neet zoe adequaat: Klange die väöl opein liekene, meh neet 'tzelfde klinke, weure wel 'tzelfde gesjreve. Instanties die ziech bereupsmaoteg mèt 't Limburgs bezeghawwe, wie Veldeke en de Wèrkgroop AGL höbbe 'n mie taolkundege spèlling oontwikkeld, die die versjèlle wel respecteert. De klaankinverntair heioonder is dao-op gebaseerd.

[bewirk] Klankinventair

[bewirk] Monoftonge (einklange)

't Limburgs kint 24 einvajdege vocale.

Kort	Spèlling	Veurbild	Laank	Spèlling	Veurbild
i	ie	zie	iː	ie	hier
ɪ	i	hin	ɪː	ee	beer
			eː	e(e)	leef
ɛ	è	Bèlsj	ɛː	ae	gaer
æ	e	hel
ɑ	a	kat	*
			aː	a(a)	gaar
ɔ	o	non	ɔː	ao*	sjaol
o	ó	stóp	oː	o(o)	good
u	oe	doeg	uː	oe	zoer
y	u(u)	zuud	yː	uu	huur
ʏ	u	um	ʏː	eu	deur
oe	ö	rögk	oeː	äö	häöm
ə	e	de
			øː	eu	sjeun

* : De digraaf ao weurt dèks örges tösse ɑː en ɔː oetgesproke. Offisjeus weurt dèks oa gesjreve es de oetspraak korter bij de lèste meugelikheid ligk.

Opm.: Alle laang vocale höbbe twei variante, namelik sleep- en stoottoen. De vaan ziechzelf korte vocale [i], [u] en [y] höbbe die meugelikheid ouch ; daan weurt de vocaal zelf laank (lenger), bev. tied. De aander ech korte vocale kinne allein twei variante kriege es 'n l, m, n, ng of r drop volg. Een sleeptoon kin weure aongegeve met 'n ^.

De volgende klanke weure dèks verward: e en è en i, o en ó, ö en u, äö en eu (veur r). 't Versjèl tösse dees vocale is ummer tot de twiede mie veur in de moond weurt oetgesproke, met geroonde lippe. (Kiek òch bie Limburgs in driej trepkes).