Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το έμβλημα του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος.

Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (γερμ. Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD) είναι δίπλα από την Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) ένα από τα δύο μεγάλα κόμματα της Γερμανίας.

Από το 1998-2005 ήταν κυβερνητικό κόμμα σε συνασπισμό με τους Πράσινους. Παρόλες τις μεγάλες απώλειες στις γερμανικές εκλογές του 2005, κατάφερε να είναι πάλι στην κυβέρνηση, αυτή τη φορά με τη Χριστιανοδημοκρατική (CDU) και τη Χριστιανοδημοκρατική (CSU) Ένωση. Ο ηττημένος τών εκλογών Γκέρχαρντ Σρέντερ, για χρόνια ηγέτης του κόμματος και πρωθυπουργός, αρνήθηκε να συμμετάσχει στην κυβέρνηση. Με την παραίτηση του Σρέντερ, ανέλαβε στις 15 Νοεμβρίου 2005 καινούργια καθήκοντα αρχηγού κόμματος ο Ματίας Πλάτσεκ, ο οποίος μετά από πέντε μήνες στην προεδρία του κόμματος ανακοίνωσε στις 10 Απριλίου 2006 την παραίτησή του, έπειτα από οξεία απώλεια της ακοής του. Τα καθήκοντα του προέδρου κόμματος ανέλαβε προσωρινά μετά από πρόταση του προεδρείου ο πρωθυπουργός του κρατιδίου της Ρηνανίας-Παλατινάτου, Κουρτ Μπεκ. Ο επίσης πρώην πρόεδρος του κόμματος Φραντς Μιντεφέρινγκ είναι αντικαγκελάριος της Γερμανίας.

[Επεξεργασία] Πολιτικά ρεύματα εντός του κόμματος

Εντός του SPD διακρίνονται κυρίως δύο πολιτικά ρεύματα: οι αριστεροί σοσιαλδημοκράτες όπως ο Χάικο Μάας και η Χάιντε Σιμόνις (παλαιότερα και ο Όσκαρ Λαφοντέν) και οι δεξιοί σοσιαλδημοκράτες, στους οποίους ανήκουν οι Βόλφγκαγκ Κλέμεντ και Χέλμουτ Σμίτ. Ενώ οι δεξιοί του κόμματος υποστηρίζουν την μεταρρυθμιστική πολιτική του Γκέρχαρντ Σρέντερ, οι αριστεροί αγωνίζονται για την αποκατάσταση της αριστερής φυσιογνωμίας του SPD, η οποία κατά τη γνώμη τους έχει χαθεί τα τελευταία χρόνια.

[Επεξεργασία] Ιστορία του κόμματος

Το πρόγραμμα του κόμματος έχει τροποποιηθεί στα περισσότερο από 140 έτη της ιστορίας του αρκετές φορές. Ενώ στις αρχές του ήταν καθαρά μαρξιστικό εργατικό κόμμα, το 1959 μετατράπηκε και προγραμματικά σε ένα κόμμα λαϊκής βάσης με κεντροαριστερή πορεία.

[Επεξεργασία] Ίδρυση και πρώτα χρόνια (1863-1914)

Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας ιδρύθηκε στις 23 Μαΐου 1863 στη Λειψία από τον Φέρντιναντ Λασάλ (τότε με το όνομα Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein) και είναι το μεγαλύτερο σε ηλικία σύγχρονο κόμμα της Γερμανίας. Στις αρχές του το κόμμα βρισκόταν κοντά στα εργατικά συνδικάτα και ιδεολογικά υποστήριζε τον επαναστατικό μαρξισμό, όπως και τα περισσότερα σοσιαλιστικά ή σοσιαλδημοκρατικά κόμματα του 19ου αιώνα. Στην ιδεολογική στάση αυτή οφείλεται ότι το κίνημα στης γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας δέχτηκε μεγάλες δυσκολίες στο Γερμανικό Ράιχ του τότε καιρού, ειδικά υπό την καγκελαρία του Ότο φον Μπίσμαρκ. Παρόλα αυτά όμως το έγινε το μεγαλύτερο κόμμα του τότε καιρού, αφού αντιπροσώπευε το τεράστιο στρώμα των εργατών, οι οποίοι βρίσκονταν σε κοινωνικά δύσκολη θέση.

Στις 27 Μαΐου 1875 ενώθηκε με το Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα, που είχαν ιδρύσει οι Άουγκουστ Μπέμπελ και Βίλχελμ Λίμπκνεχτ. Το φθινόπωρο του 1890 το κόμμα πήρε το σημερινό του όνομα. Το ίδιο έτος πήρε στις εκλογές τα 27,2 % των ψήφων ενώ το 1912 διατηρούσε με 34,8 % των ψήφων την μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα στο Ράιχσταγκ.

Στις αρχές του 20ου αιώνα ο σοσιαλδημοκράτης Έντουαρντ Μπερνστάιν σε μια σειρά άρθρων του διατύπωσε την θεωρία ότι η σοσιαλδημοκρατία θα έπρεπε να εγκαταλείψει τα επαναστατικά συνθήματα και να εξελιχτεί σε δημοκρατικό μεταρρυθμιστικό κόμμα (Revisionismustheorie). Με την λεγόμενη αυτή ρεβιζιονιστική του θέση ο Μπερνστάιν ήρθε σε αντίθεση με τις επαναστατικές δυνάμεις εντός του κόμματος, αλλά τελικά οι θεωρίες του επηρέασαν την πορεία του κόμματος, ειδικά στην περίοδο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

[Επεξεργασία] Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, Νοεμβριανή Επανάσταση (1914-1919)

Μια μέρα μετά την κύρηξη πολέμου της Γερμανίας κατά της Ρωσίας, η κοινοβουλευτική ομάδα του SPD συμφώνησε στην χρηματοδότηση του πολέμου. Επίσης συμφώνησε σε μια ανακωχή (Burgfrieden) με την κυβέρνηση, υποσχόμενο να απέχει από οποιαδήποτα απεργία στη διάρκεια του πολέμου. Ο μόνος βουλευτής του SPD αλλά και ολόκληρου του Ράιχσταγκ που καταψήφισε τις προτάσεις αυτές ήταν ο Καρλ Λίμπκνεχτ (γιος του Βίλχελμ Λίμπκνεχτ). Μετά από το συλλαλητήριο της 1 Μαΐου 1916 καταδικάστηκε από δικαστήριο για την αντιπολεμική του δράση και κρατήθηκε τεσσεράμιση χρόνια. Ο πόλεμος όμως συνέχισε να δημιουργεί ένα σχίσμα στο κόμμα, αφού η απέχθεια για το πόλεμο και η δυσαρέσκεια απέναντι στην ηγεσία άρχισε να αγκαλιάζει πλατιά στρώματα της βάσης και των μεσαίων στελεχών του SPD. Tον Mάρτιο του 1917 διαγράφτηκαν ως μέλη 45 βουλευτές διαφωνούντες με αποτέλεσμα το να ιδρυθεί το Aνεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Kόμμα (USPD), το οποίο υπήρξε μέχρι το 1922.

Έτσι οι υποστηρικτές του πολέμου σοσιαλδημοκράτες παρέμειναν στο SPD υπό της ηγεσίας του Φρίντριχ Έμπερτ και του Φίλιπ Σάιντεμαν ενώ οι αντίθετοι συγκεντρώθηκαν στο νέο USPD, ο πρόεδρος του οπίου ήταν ο Χούγκο Χάζε, ο οποίος μέχρι τον Ιανουάριο του 1917 διατέλεσε πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας του SPD. Μέλη του νέου κόμματος ήταν κυρίως αριστεροί όπως ο Χάζε και ο Κουρτ Άισνερ. Η επαναστατική ομάδα Σπάρτακος, την οποία είχε ιδρύσει η Ρόζα Λούξεμπουργκ το 1915 προσχώρησε στο USPD και σχημάτισε την αριστερή πτέρυγα του κόμματος. Προσχόρησαν όμως και "δεξιοί" όπως ο μεταρρυθμιστής αναθεωρητής Έντουαρντ Μπερνστάιν, ο οποίος δεν υποστήριζε την επανάσταση, ούτε όμως τον πόλεμο.

Αφού ο πόλεμος πλησίαζε το τέλος του και η γερμανική στρατιωτική ηγεσία πλέον αποδέχτηκε ότι κάθε ελπίδα για τη νίκη είχε χαθεί, ξέσπασε η επανάσταση των ναυτών στο Κίελο και των εργατών σε διάφορες πόλεις της χώρας. Ακολούθησε η νοεμβριανή επανάσταση με επακόλουθο το τέλος της γερμανικής μοναρχίας. Εργάτες και οι στρατιώτες ακολούθησαν το παράδειγμα των Pώσων και συγκρότησαν συμβούλια εργατών και φαντάρων με την διαφορά όμως ότι η πλειοψηφία τους δεν επιδίωξε να πάρει την εξουσία. Με κύριο στόχο το τέλος του πολέμου υποστήριξαν την ηγεσία του SPD και απαίτησαν την επανένωση με το USPD. Το ενωμένο μέτωπο όμως διαχωρίστηκε οριστικά στα τέλη του Δεκέμβρη του 1918 καθώς το USPD διαφωνούσε στο ζήτημα κατάπνιξης της επανάστασης των ναυτών χρησιμοποιώντας το στρατό. Αποτέλεσμα ήταν η κυβέρνηση να μείνει στα χέρια της SPD.

Την 1 Ιανουαρίου του 1919 η Ομοσπονδία Σπάρτακος μαζί με άλλες σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ομάδες (συμπεριλαμβανομένων των Διεθνών Κομμουνιστών της Γερμανίας, IKD) δημιούργησαν το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας (KPD), πάνω απ’όλα με την πρωτοβουλία των Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζας Λούξεμπουργκ. Αυτό σήμαινε τον οριστικό χωρισμό μεταξύ της επαναστατικής και της μεταρρυθμιστικής πτέρυγας της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας. Ένα δεύτερο επαναστατικό κύμα σάρωσε τη Γερμανία, το οποίο μερικοί από την ηγεσία του KPD, συμπεριλαμβανομένης και της Λούξεμπουργκ, ήταν διστακτικοί να το ενθαρρύνουν προβλέποντας το άσχημο τέλος του (αλλά άλλοι προσπάθησαν να το εκμεταλλευτούν). Σε απάντηση, ο σοσιαλδημοκράτης ηγέτης, Φρίντριχ Έμπερτ χρησιμοποίησε εθνικιστικές πολιτοφυλακές, τα λεγόμενα Freikorps, για να καταστείλει την επανάστααη. Η Λούξεμπουργκ και ο Λίμπκνεχτ συνελήφθησαν στο Βερολίνο από τα Φρέικορπς στις 15 Ιανουαρίου του 1919 και δολοφονήθηκαν την ίδια μέρα. Εκατοντάδες μέλη του KPD εκτελέστηκαν με παρόμοιους τρόπους, και τα συμβούλια κατεστάλησαν.

[Επεξεργασία] Γερμανική Δημοκρατία (1919-1933)

Στη συνέχεια το SPD και το πρόσφατα ιδρυμένο KPD, τα μέλη του οποίου ήταν κατά μέγιστο ποσοστό παλαιότεροι σοσιαλδημοκράτες, έγιναν πικροί ανταγωνιστές, πράγμα στο οποίο είχε συντελέσει και η νοεμβριανή εξανάσταση. Ενώ το KPD παρέμεινε αντίθετο στο πρόσφατα καθιερωμένο κοινοβουλευτικό σύστημα, το SPD είχε αντιπρόσωπους σε όλες τις (βραχύβιες) κυβερνήσεις που σχηματίστηκαν μέχρι το 1920. Στη συνέχεια ενώθηκε με το USPD (1922), η αριστερή πτέρυγα του οποίου είχε προσχωρήσει στο KPD το 1919 και συμμετείχε μονάχα σε λίγες κυβερνήσεις. Για τελευταία φορά κυβέρνησε στα πλαίσια μεγάλου συνασπισμού υπό την καγκελαρία του Χέρμαν Μύλερ (1928-1930). Σταθερή δύναμη ήταν στο μεγαλύτερο γερμανικό κρατίδιο, την Πρωσία, όπου κυβέρνησε από το 1920 μέχρι το 1932.

Προεκλογική αφίσα του SPD της δεκαετίας του 1930. "Κατά του φον Πάπεν, του Χίτλερ και του Ταίλμαν."

Κατά την άνοδο του εθνικοσοσιαλιστικού NSDAP οι σοσιαλδημοκράτες κατάφεραν να κρατήσουν τους ψηφοφόρους τους, αλλά τελικά δεν μπόρεσαν να κρατήσουν τους εθνικοσοσιαλιστές από την κατάληψη της δύναμης. Βασικοί λόγοι ήταν η αδύνατη συνεργασία με τους κομμουνιστές, για τους οποίους αποτελούσαν "σοσιαλφασιστές", ενώ τα πολυάριθμα αστικά κόμματα με εξαίρεση του Zentrum ήταν πολιτικά αδύναμα. Η ανεκτική πολιτική του κόμματος απέναντι στην κυβέρνηση Μπρύνιγκ οδήγησε για άλλη μια φορά στην διάσπαση του κόμματος: αριστερή σοσιαλδημοκράτες ιδρύσαν το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (SAP), με αποτέλεσμα να χάσει περισσότερη δύναμη το SPD. Στις 20 Ιουλίου 1932 ο καγκελάριος Φραντς φον Πάπεν (Zentrum) διέλυσε την κρατιδιακή κυβέρνηση της Πρωσίας μέσω έκτακτου διατάγματος (Preussenschlag, χτύπημα κατά της Πρωσίας) θέτοντας έτσι τέλος στην μακροχρόνια σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση και εκεί.

Αφού στις 30 Ιανουαρίου 1933 ο πρόεδρος της δημοκρατίας Πάουλ φον Χίντενμπουργκ κάλεσε τον Αδόλφο Χίτλερ να αναλάβει καγκελάριος της Γερμανίας, οι σοσιαλδημοκράτες κατάφεραν να συγκεντρώσουν 18,25 % των ψήφων στις εκλογές της 5 Μαρτίου (120 έδρες). Οι έδρες αυτές όμως δεν ήταν αρκετές για να καταψηφίσουν τον εξουσιοδοτικό νόμο της 23 Μαρτίου που de facto σήμαινε την παραχώρηση όλης της νομοθετικής εξουσίας στην χιτλερική κυβέρνηση και συνεπώς το τέλος της Γερμανικής Δημοκρατίας. Έτσι δεν τους έμεινε παρά να ψηφίσουν έστω συμβολικά με όχι, ενώ όλα τα άλλα κόμματα (το KPD είχε απαγορευτεί ήδη) ψήφισαν υπέρ του Χίτλερ. Στις 14 Ιουλίου 1933 η παντοδύναμη πλέον χιτλερική κυβέρνηση απαγόρεψε το SPD (βλ. Gleichschaltung).

[Επεξεργασία] Εθνικοσοσιαλισμός (1933-1945)

Κατά τη διάρκεια της εθνικοσοσιαλιστικής δικτατορίας στη Γερμανία, όσοι σοσιαλδημοκράτες δεν πρόλαβαν να καταφύγουν στο εξωτερικό υπέστησαν άγρια καταδίωξη από την ναζιστική κυβέρνηση. Πολλοί φυλακίστηκαν ενώ άλλοι κατέληξαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου βρήκαν τον θάνατο.

Σύντομα μετά την διάλυση του κόμματος στην Γερμανία ιδρύθηκε οργάνωση του εξωτερικού με έδρα στην Πράγα. Με την προσάρτηση της Τσεχίας στο Ράιχ το 1938, η έδρα μετακινήθηκε στο Παρίσι και μετά την ήττα της Γαλλίας το 1940 στο Λονδίνο. Λίγες μέρες μονάχα μετά την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου τον Σεπτέμβριο του 1939 το SPD εξωτερικού δήλωσε στο Παρίσι την υποστήριξή του για τις συμμαχικές δυνάμεις στον πόλεμο κατά της ναζιστικής κυβέρνησης.

[Επεξεργασία] Μεταπολεμική περίοδος (από το 1946)

Το SPD ξαναϊδρύθηκε το 1946 σε όλες τις τέσσερις ζώνες κατοχής. Στην Δυτική Γερμανία έμεινε κόμμα της αντιπολίτευσης από την ίδρυση του κράτους του 1949 μέχρι το 1966. Το 1966 η αστική συμμαχία (CDU και FDP) έχασε την πλειοψηφία της και σχηματίστηκε κυβέρνηση μεγάλου συνασπισμού μεταξύ SPD και CDU υπό την ηγεσία του καγκελαρίου Κίζιγκερ. Στις εκλογές του 1969 απέκτησε για πρώτη φορά μετά το 1928 την πλειοψηφία και σχημάτισε κυβέρνηση με το φιλελεύθερο FDP. Ο συνασπισμός αυτός διάρκεσε μέχρι το 1982 και ηγήθηκε από τον Βίλι Μπραντ, αργότερα από τον Χέλμουτ Σμιτ. Στα πλαίσια του συνεδρίου του Μπαντ Γκόντεσμπεργκ το 1959, το SPD εγκατέλειψε επίσημα την έννοια του εργατικού κόμματος τις μαρξιστικές αρχές, συνεχίζοντας να ρίχνει βάρος στα προγράμματα κοινωνικής ευημερίας. Αν και το SPD το 1955 αντέταξε αρχικά τον επανεξοπλισμό της Δυτικής Γερμανίας και την προσχώρηση στο ΝΑΤΟ ενώ υποστήριξε την ευνόησε την ουδετερότητα και την επανένωση με την Ανατολική Γερμανία, σήμερα είναι θερμός υποστηρικτής της βορειοατλαντικής συμμαχίας.

Στην σοβιετική ζώνη κατοχής, την κατοπινή Ανατολική Γερμανία, το SPD και το Κομμουνιστικό Κόμμα (KPD) αναγκαστικά συγχωνεύτηκαν το 1946 και σχηματίστηκε το Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Γερμανίας (SED). Κατά την πτώση του ανατολικού μπλοκ το 1989, το SPD της Ανατολικής Γερμανίας επανεγκαθιδρύθηκε ως SDP και έπειτα, με την ενσωμάτωση της Ανατολικής Γερμανίας στο δυτικό κράτος, συγχωνεύτηκε με το δυτικό αντίστοιχό του.

Το 1982 διαλύθηκε ο 13ετής συνασπισμός των SPD και FDP και δημιουργήθηκε νέος συνασπισμός του FDP με το CDU υπό της καγκελαρίας του Χέλμουτ Κολ. Το 1998 ο Κολ απέτυχε στην τέταρτη επανεκλογή του και το SPD επανήλθε στην κυβέρνηση με καγκελάριο τον Γκέρχαρντ Σρέντερ.