Μυθολογία
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
- Το παρόν άρθρο αφορά στην έννοια της μυθολογίας γενικότερα. Αν ενδιαφέρεστε για την ελληνική μυθολογία, ακολουθήστε τον σύνδεσμο.
Η Μυθολογία είναι διακριτός επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τη μελέτη των μύθων, δηλαδή των ιστοριών ενός ιδιαίτερου πολιτισμού που θεωρούνται γενικά αληθινές και χαρακτηρίζουν ένα ιδιαίτερο θρησκευτικό ή πίστη.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ο χώρος της μυθολογίας
Οι μύθοι είναι γενικά ιστορίες βασισμένες στην παράδοση και τον θρύλο προορισμένες αρχικά να ερμηνεύσουν το πώς ξεκίνησε η δημιουργία σε κοσμικό και τοπικό επίπεδο με μύθους της δημιουργίας ή ιδρυτικούς μύθους. Για παράδειγμα υπάρχουν μύθοι δημιουργίας σε όλες τις μυθολογίες του πλανήτη που ασχολούνται με κοσμολογικά προβλήματα (η δημιουργία του σύμπαντος, των άστρων κ.λπ.) Υπάρχουν, επίσης, ιδρυτικοί μύθοι, που ερμηνεύουν αιτιολογικά την έναρξη λειτουργίας μιας πόλης. Η Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη η Αθήνα κ.λπ. είναι πόλεις που διαθέτουν τον ιδρυτικό τους μύθο. Οι μύθοι ερμηνεύουν, επίσης, φυσικά φαινόμενα, ανεξήγητα πολιτισμικά κενά και ό,τι άλλο δεν μπορεί να ερμηνευθεί ορθολογικά. Ωστόσο, δε δημιουργήθηκαν όλοι οι μύθοι για ερμηνευτικούς σκοπούς. Στους περισσότερους εμπλέκεται μια υπερφυσική δύναμη ή θεότητα, αλλά αυτό δεν αποκλείει από την την επικράτεια της μυθολογίας θρύλους και απλές αφηγήσεις που πέρασαν μέσω της προφορικής παράδοσης απο γενεά σε γενεά. Οι Αδελφοί Γκριμ, για παράδειγμα έδειξαν με πειστικό τρόπο ότι υπάρχει μυθολογικό περιεχόμενο ακόμα και στα ταπεινότερα παραμύθια.
Το παραμύθι αφεαυτού δεν είναι μύθος με την αυστηρή του έννοια, αλλά διαθέτει μυθολογικό περιεχόμενο. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα με μυθολογικό περιεχόμενο που δεν ανήκουν στην επικράτεια της μυθολογίας, αν και συχνά συγχεόνται με τον μύθο:
- Φιλοσοφική αλληγορία
- Ηθική, παραβολή ή ανέκδοτο
- Πολιτισμική προπαγάνδα
- Ηρωικό έπος
- Ρεαλιστική ή σατιρική φανταστική λογοτεχνία
- Αφηγηματικό δράμα
Ποια είναι η γενεσιουργός αιτία του μύθου; Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς, (Robert Graves), αναφερόμενος στον ελληνικό μύθο έδωσε έναν ορισμό αρκετά περιεκτικό: "Ο αληθινός μύθος μπορεί να οριστεί ως αποτέλεσμα της τελετουργικής μίμησης που τελείτο σε δημόσιους εορτασμούς, και σε πολλές περιπτώσεις καταγράφτηκε με εικονιστικό τρόπο". Το πιθανότερο είναι ότι ο Γκρέιβς επηρεάστηκε -όπως και τόσοι άλλοι- από τον Τζέιμς Φρέιζερ και το έργο του ο Χρυσός Κλώνος, έτσι ώστε να θεωρεί πως ο μύθος γεννιέται από πολλές πολιτισμικές ανάγκες. Για να απαντήσουμε σε ένα τέτοιο ερώτημα χρειάζεται καταρχήν να αναρωτηθούμε ποιες είναι οι ανάγκες που ικανοποιούν οι μύθοι. Οι μύθοι "ενεργοποιούν" τις πολιτισμικές δομές ή την ταυτότητα μιας φυλής, μιας πόλης, ενός έθνους, συνδέοντάς την με συμπαντικές αλήθειες. Τέτοιου είδους μύθοι αιτιολογούν για παράδειγμα την κατοχή μιας περιοχής από κάποιον λαό.
Οι μυθολογικές μορφές τις περισσότερες φορές συνδέονται με κάποιες θρησκείες, όπως και οι μυθολογίες. Ορισμένοι χρησιμοποιούν τις λέξεις μύθος και μυθολογία, προκειμένου να χαρακτηρίσουν τις ιστορίες κάποιας θρησκείας ως ψευδείς ή τουλάχιστον αμφίβολες. Ο όρος χρησιμοποιείται συχνα με αυτόν τον τρόπο για να περιγράψει θρησκείες που ιδρύθηκαν από αρχαίες κοινωνίες και περιέχουν στοιχεία από τη Ρωμαϊκή, την Ελληνική ή τη Σκανδιναβική μυθολογία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διατηρούμε κατά νου ότι ενώ κάποιοι βλέπουν το Σκανδιναβικό και το Κελτικό πάνθεο ως απλά παραμύθια, υπάρχουν σήμερα κοινότητες στην Ευρώπη που το βλέπουν ως ραχοκοκκαλιά της θρησκείας τους, αν και οι σύγχρονες εκδοχές αυτών των πίστεων λίγο μοιάζουν με τις αρχαίες θρησκείες, (Βλ. Νεοπαγανισμός). Από την άλλη, υπάρχουν πολλοί που δε θεωρούν ως ιστορικά αληθείς τους μύθους που περιβάλλουν την προέλευση και την ανάπτυξη θρησκειών όπως ο Χριστιανισμός, ο Ιουδαϊσμός ή ο Ισλαμισμός. Σε κάθε περίπτωση αντί να εμπλέκεται κανείς με την ιστορικότητα ή μη τέτοιων ιδρυτικών ουσιαστικά μύθων είναι προτιμότερο να στρέφεται προς τον δυναμισμό τους και τις ανάγκες που ικανοποιούν για την ανθρώπινη ψυχή.
Ορισμένοι άνθρωποι, ιδιαίτερα όσοι ακολουθούν αποκαλυπτικές θρησκείες που δικαιολογούν την ύπαρξή τους με όρους αυθεντικότητας των γραφών, πιθανώς προσβάλλονται όταν χαρακτηρίζεται κάποια όψη της πίστης τους ως έκφραση του μύθου. Μια όψη της θεμελιοκρατίας στην αυστηρή της έννοια απαιτεί να εκλαμβάνεται ως αληθές λεπτομερειακά ό,τι καταγράφεται στις ιερές γραφές. Όμως, οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα συμφωνούν ότι κάθε θρησκεία έχει ένα σώμα μύθων που εκφράζουν βαθύτερες αλήθειες, αόρατες στο εξωτερικό τους επίπεδο.
Για αυτό η λέξη μυθολογία σήμερα χρησιμοποιείται για εκείνες τις ιστορίες που πιθανώς είναι ή δεν είναι ιστορικά αληθείς, αλλά αποκαλύπτουν θεμελιώδεις αλήθειες και ενοράσεις για την ανθρώπινη φύση, συχνά μέσω των αρχετύπων που διαθέτουν στη δομή τους. Επίσης, οι εν λόγω ιστορίες εκφράζουν τις απόψεις και τις πίστεις της χώρας, της χρονικής περιόδου, του πολιτισμού και/ή της θρησκείας που τους γέννησε. Μπορεί να μιλά κανείς για Ιουδαϊκή, Χριστιανική, ή Ισλαμική μυθολογία, περιγράφοντας το μυθολογικό τους δυναμικό, χωρίς να ασχολείται με την ιστορική εγκυρότητα ή μη των μύθων. Άλλωστε, πολλοί σύγχρονοι φιλελεύθεροι ραββίνοι και ιερείς του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού, όπως και οι Νεοπαγανιστές δεν έχουν κανένα πρόβλημα να δεχθούν ότι τα ιερά τους κείμενα είναι δυνατόν να περιέχουν μυθολογικά στοιχεία. Βλέπουν ότι στα ιερά τους κείμενα περιέχονται θρησκευτικές αλήθειες, θεϊκά εμπνευσμένες, που αποδίδονται στη φυσική γλώσσα της ανθρώπότητας, τον μύθο. Φυσικά κάποιοι άλλοι διαφωνούν επ' αυτού.
[Επεξεργασία] Σύγχρονη μυθολογία
Σειρές ή ταινίες επιστημονικής φαντασίας και βιβλία φανταστικής λογοτεχνίας παράγουν τους δικούς τους μύθους. Ο Ταρζάν, ο Πόλεμος των Άστρων, η σειρά Σταρ Τρεκ ή ακόμα η ταινία Μάτριξ, διαθέτουν ισχυρό μυθολογικό υπόβαθρο και αρχετυπικές όψεις που μπορούν κάλιστα να εξελιχθούν σε αφήγηση με ισχυρό φιλοσοφικό υπόβαθρο ή να παράγουν το δικό τους φιλοσοφικό σύστημα. Αυτού του είδους τα θέματα δεν ανήκουν στην επικράτεια της μυθολογίας, αλλά παρέχουν το κατάλληλο συγκινησιακό και φιλοσοφικό υπόστρωμα για τις ψυχολογικές ανάγκες κάποιων ανθρώπων. Εξαιρετικό παράδειγμα αυτής της άποψης αποτελεί τόσο ο Άρχοντας των Δακτυλιδιών του Τζων Ρ. Ρ. Τόλκιν (J. R. R. Tolkien) ή η Γαιοθάλασσα της Ούρσουλα Λε Γκεν.
Ωστόσο, η φανταστική λογοτεχνία δεν μπορεί να φτάσει στο μέγιστο βάθος της ανθρώπινης ψυχολογίας, όπως ο μύθος, εκτός και αν το θέμα γίνει απόλυτα πιστευτό. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν ότι η μυθολογία Κθούλου στηρίζεται σε πραγματικές ιστορίες και κυρίως στην ύπαρξη ενός φανταστικού βιβλίου, του Νεκρονομικόν. Γύρω από τον κεντρικό πυρήνα αυτού του βιβλίου ο αμερικανός συγγραφέας Χάουαρντ Φ. Λάβκραφτ δημιουργησε τη δική του τεχνητή μυθολογία, που άγγιξε ένα μεγάλο πλήθος σε όλον τον κόσμο.
Η μυθολογία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο παραμένει ζωντανή στον σύγχρονο κόσμο μέσω των αστικών μύθων, της επιστημονικής φαντασίας της φανταστικής λογοτεχνίας και πολλών άλλων τρόπων. Το 1950 ο Ρολάν Μπαρτ, (Roland Barthes) δημοσίευσε μια σειρά δοκιμίων που εξέταζαν τους σύγχρονους μύθους και τη διαδικασία παραγωγής τους στο βιβλίο του Μυθολογίες.
[Επεξεργασία] Μυθολογίες ανά περιοχή
[Επεξεργασία] Αφρική
- μυθολογία Ακάμπα, (Akhaba) - μυθολογία Ακάν, (Akan) - μυθολογία Αλούρ, (Alur) - μυθολογία Ασάντι, (Ashanti) - μυθολογία Μπαμπάρα, (Bambara) - μυθολογία Μπαμπουτί, (Bambuti) - μυθολογία Μπανιαρουάντα, (Banyarwanda) - μυθολογία Μπαζαρί, (Basari) - μυθολογία Μπαουλέ, (Baule) - μυθολογία Μπαβέντα, (Bavenda) - μυθολογία Μπαζάμπι, (Bazambi) - μυθολογία Μπαζίμπα, (Baziba) - μυθολογία Μπουσχόνγκο, (Bushongo) - μυθολογία Δαχομέης, (Fon) - μυθολογία Ντίνκα, Dinka - μυθολογία Εφίκ Efik - Αιγυπτιακή μυθολογία, (προϊσλαμική) - μυθολογία Εκόι, (Ekoi) - μυθολογία Φαν, (Fan) - μυθολογία Φενς, (Fens) - μυθολογία Φιόρτ, (Fjort) - μυθολογία Χερέρο, (Herero) - μυθολογία Ιμπιμπίο, (Ibibio) - μυθολογία Ίμπο, (Ibo) - μυθολογία Ισόκο, (Isoko) - μυθολογία Κάμπα, (Kamba) - μυθολογία Καβιρόντο, (Kavirondo) - μυθολογία Κχοϊκχόι, (Khoikhoi) - μυθολογία Κουρούμπα, (Kurumba) - μυθολογία Λοτούκο, (Lotuko) - μυθολογία Λουγκμπάρα, (Lugbara) - μυθολογία Λούντα, (Lunda) - μυθολογία Μακόνι, (Makoni) - μυθολογία Μασάι, (Masai) - μυθολογία Μόνγκο, (Mongo) - μυθολογία Μουντάνγκ, (Mundang) - μυθολογία Νγκμπάντι, (Ngbandi) - μυθολογία Νούπε, (Nupe) - μυθολογία Νυαμβέζι, (Nyamwezi) - μυθολογία Ορόμο, (Oromo) - μυθολογία Οβάμπο, (Ovambo) - μυθολογία Πυγμαίων, (Pygmy) - μυθολογία Σαν, (San) - μυθολογία Σερέρ, (Serer) - μυθολογία Σόνα, (Shona) - μυθολογία Σόνγκο, (Shongo) - μυθολογία Σονγκάι, (Songhai) - μυθολογία Σότο, (Sotho) - μυθολογία Τουμπούκα, (Tumbuka) - μυθολογία Ξόσα, (Xhosa) - μυθολογία Γιορούμπα, (Yoruba) - μυθολογία Ζούλου, (Zulu)
[Επεξεργασία] Ασία
- μυθολογία Αγιαβαζί, (Ayyavazhi) - Βουδιστική μυθολογία - μυθολογία Μπον, (Bön) (προβουδιστική Θιβετανική μυθολογία) - Κινεζική μυθολογία - Ινδουϊστική μυθολογία - μυθολογία Χμονγκ, (Hmong) - Ιαπωνική μυθολογία (κύριο ρεύμα) - μυθολογία Χοτούμε Τουτάγιε (η Hotuma Tutaye εκδοχή της Ιαπωνικής μυθολογίας) - Κορεατική μυθολογία - μυθολογία Φιλλιπίνων - Τουρκική μυθολογία
[Επεξεργασία] Αυστραλία και Ωκεανία
- μυθολογία Αβορίγινων - Μελανησιακή μυθολογία - Μικρονησιακή μυθολογία - Πολυνησιακή μυθολογία
[Επεξεργασία] Ευρώπη
- Αγγλοσαξωνική μυθολογία - Βασκική μυθολογία - Καταλανική μυθολογία - Κελτική μυθολογία - Κορσικανική μυθολογία - Γαλλική μυθολογία - Γερμανική μυθολογία - Ελληνική μυθολογία - Αγγλική μυθολογία - Ετρουσκική μυθολογία - Φινλανδική μυθολογία - Ιρλανδική μυθολογία - Λευκορωσική μυθολογία - Λιθουανική μυθολογία - Λουζιτανική μυθολογία - Σκανδιναβική μυθολογία - Πολωνική μυθολογία - Ρωμαϊκή μυθολογία - Ρουμανική μυθολογία - Σαρδινιακή μυθολογία - Σλαβική μυθολογία - Ισπανική μυθολογία - Ελβετική μυθολογία - Ταταρική μυθολογία
[Επεξεργασία] Μέση Ανατολή
- Αραβική μυθολογία (προϊσλαμική) - Βιβλική μυθολογία - Καναανιτική μυθολογία - Χριστιανική μυθολογία - Ιουδαϊκή μυθολογία - Περσική μυθολογία - Σουμεριακή μυθολογία
[Επεξεργασία] Βόρεια Αμερική
- μυθολογία Αμπενάκι, (Abenaki) - μυθολογία Αγκονκίν, (Algonquin) - μυθολογία Μπλάκφουτ, (Blackfoot) - μυθολογία Τσιπέβα, (Chippewa)- μυθολογία Κρικ, (Creek) - μυθολογία Κρόου, (Crow) - μυθοογία Χάιντα, (Haida) - μυθολογία Χο Τσανκ, (Ho-Chunk) - μυθολογία Χόπι, Hopi - μυθολογία Ινουΐτ,(Inuit) - μυθολογία Ιροκουά, (Iroquois) - μυθολογία Χουρόν, (Huron) - μυθολογία Κουακιούτλ, (Kwakiutl) - μυθολογία Λακότα, (Lakota) - μυθολογία Λένι Λενάπε, (Leni Lenape) - μυθολογία Ναβάχο, (Navaho) - Nootka mythology - μυθολογία Παουνί, (Pawnee) - μυθολογία Σαλίς, (Salish) - μυθολογία Σενέκα, (Seneca) - μυθολογία Τσιμσιάν, (Tsimshian) - μυθολογία Ούτε, (Ute) - μυθολογία Ζούνι, (Zuni).
[Επεξεργασία] Νότια Αμερική και Κεντρική Αμερική
- μυθολογία Αζτέκων - μυθολογία Ίνκα - μυθολογία Γκουαρανί - Αϊτινή μυθολογία - μυθολογία Μάγια - μυθολογία Ολμέκων - μυθολογία Τολτέκων
[Επεξεργασία] Μυθολογικά αρχέτυπα
- Πολιτισμικός ήρωας
- Μητέρα γη
- Πρώτος άνθρωπος
- Σεληνιακή θεότητα
- Ψυχοπομπός
- Πατέρας-Ουρανός
- Ηλιακή θεότητα
- Κατεργάρης
- Κάτω κόσμος
- Κατακλυσμός
[Επεξεργασία] Άρθρα σχετικού ενδιαφέροντος
- Τεχνητή μυθολογία
- Λαϊκή παράδοση
- Μυθικός τόπος
- Θρησκεία
- Μονομυθία
[Επεξεργασία] Δικτυακοί τόποι
- Encyclopedia Mythica Περιεκτική εγκυκλοπαίδεια της μυθολογίας, της λαογραφίας, και των μύθων. Καλύπτει θεότητες, ήρωες και μυθικά ζώα.
- Godchecker Εύχρηστη και με δυνατότητα αναζήτησης εγκυκλοπαίδεια θεοτήτων από όλο τον κόσμο, απαριθμεί πάνω από 1.600 Θεούς.
- Χρησιμοποίηση των μυθικών-αρχετυπικών προσεγγίσεων στις γλωσσικές τέχνες. ERIC Digest
- www.mythology.com Πληροφορίες για τους διάφορους μύθους και τη λαογραφία.
[Επεξεργασία] Προτεινόμενη Βιβλιογραφία
- Bulfinch's Mythology, Τόμας Μπούλφιντς
- Ο χρυσός Κλώνος, Τζέιμς Φρέιζερ
- Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα, Ιάμβλιχος (1996) και άλλοι τίτλοι του Τζόζεφ Κάμπελ
- Mythology, Έντιθ Χάμιλτον, (Edith Hamilton)