Язафат Кунцэвіч
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Кунцэ́віч, Язафа́т, Кунцэ́віч, Іасафа́т (1580 – 12 лістапада 1623) — уніяцкі царкоўна-палітычны дзеяч Вялікага княства Літоўскага, сьвяты пакутнік. Нарадзіўся ў Уладзімеры-Валынскім у зьбяднелай шляхецкай сям’і, якая выехала туды зь Беларусі. Пачатковую адукацыю атрымаў у віленскай праваслаўнай школе. Паводле сьведчаньня біёграфаў, Кунцэвіч зь дзяцінства вылучаўся цягай да малебнаў і экзальтаваным настроем.
Каля 1599 прыняў унію і пад уплывам езуітаў стаў яе гарачым прыхільнікам. Пасьля прыняцьця манаства ў 1604 уступіў у базыльянскі ордэн і накіраваны Іпаціем Пацеем у Віленскі Сьвята-Траецкі кляштар. Шчыры аскет у штодзённым жыцьці Кунцэвіч у вольны ад малітваў і набажэнства час чытаў сьвятыя кнігі і складаў свае, накіраваныя супраць праваслаўя. У канцы 1608 ці ў пачатку 1609 пасьвечаны ў сьвятары. Ён блізка зышоўся з Язэпам Руцкім (пазьней віленскім мітрапалітам), разам зь якім вёў гарачыя спрэчкі з праваслаўнымі. У 1613 Язафат Кунцэвіч прызначаны ігуменам Быценскага кляштара, у тым жа годзе стаў і быў да 1617 архімандрытам Віленскага Сьвята-Траецкага кляштара. За гэты час ён многа зрабіў для добраўпарадкаваньня кляштара, арганізацыі базыльянскага ордэна. Па рэкамэндацыі Руцкага ў 1617 прызначаны біскупам віцебскім і адначасова каад'ютарам да полацкага архібіскупа Гедэона Бральніцкага, чалавека старога і слабага.
Пасьля сьмерці Бральніцкага ў канцы 1618 Кунцэвіч стаўся полацкім архібіскупам. У Полацак ён прыбыў з спэцыяльнай місіяй ад мітрапаліта Руцкага — падняць унію ў гэтым краі. Гэта адпавядала і яго жаданьню, таму ён з запалам пачаў выконваць даручаную яму місію, не спыняючыся нават перад гвалтоўнымі мэтадамі ўвядзеньня уніі. Непамяркоўнасьць Кунцэвіча выклікала пратэст з боку праваслаўных. Нават уніяты і католікі асуджалі яго мэтады і перасьцерагалі ад непажаданых вынікаў. Канцлер Леў Сапега спрабаваў праз Руцкага крыху ўтаймаваць Кунцэвіча, сам асабіста ўшчуваў яго. У сваім лісьце да Кунцэвіча Сапега, ў прыватнасьці, пісаў: «Вы Вашымі неразважнымі гвалтамі падбухторылі і, скажу, прымусілі народ рускі да адпору і зламаньня ўчыненае яго каралеўскай міласьці прысягі».
Але Язафат Кунцэвіч не прыслухаўся да разумных парад і перасьцярог. Ён зачыняў праваслаўныя цэрквы, не дазваляў праваслаўным выконваць набажэнствы нават у дамах ці ў будынках па-за населенымі месцамі, хапаў іх сьвятароў і кідаў у турмы, зьдзекаваўся з праваслаўных сьвятыняў. Насельніцтва Полацку яшчэ не было ўніяцкім, аднак не супраціўлялася ўвядзеньню уніі, даволі пакорна прыняло Кунцэвіча і арганізавала яму ўрачыстую сустрэчу. Напачатку спакойна прыняў яго і Віцебск, але ён адчуваў, што вялікай прыязьні да уніі тут няма. Зусім інакш павялі сябе жыхары Магілёва, дзе было праваслаўнае брацтва. Калі Кунцэвіч з атрадам пад’ехаў да гарадзкой брамы, яна аказалася зачыненай, а насельніцтва падрыхтавалася да ўзброенага адпору місіі новага архібіскупа. Кунцэвіч паскардзіўся каралю Жыгімонту ІІІ, які жорстка расправіўся з непакорным горадам: кіраўнікоў паўстаньня пакаралі сьмерцю, на гараджан наклалі штраф, а ўсе праваслаўныя цэрквы перадалі ўніятам. Адпор Кунцэвічу далі і жыхары Воршы. Адтуль ён накіраваўся ў Віцебск, дзе таксама пачаў ганеньні на праваслаўных. Цярпеньню гараджан прыйшоў канец, і 13 лістапада 1623 яны забілі Кунцэвіча, а яго цела кінулі ў Дзьвіну.
За забойства Кунцэвіча ўлады жорстка расправіліся з жыхарамі Віцебска: 19 адсеклі галовы, каля 100 з тых, што пасьпелі зьбегчы, былі завочна прыгавораныя да пакараньня сьмерцю, а іх маёмасьць была канфіскаваная. Горад быў пазбаўлены ўсіх правоў самакіраваньня, яго ратуша разбурана, з цэркваў зьнятыя званы. Папа рымскі Урбан VIII ухваліў жорсткія меры караля Жыгімонта ІІІ Вазы. Язафат Кунцэвіч быў абвешчаны пакутнікам, а ў 1867 папа Пій IX прылічыў яго да сьвятых як «патрона для Расеі і Польшчы».
Кунцэвіч — аўтар палемічных і багаслоўскіх твораў «А фальшаваньню пісьм славенскіх...», «Правілы для ўніяцкіх прэсьвітэраў», «Катэхізісу», 6 артыкулаў у кнізе Л.Крэўзы «Абарона еднасьці...» (1617) і іншых. У сваім сачыненьні «Пра хрышчэньне сьв. Уладзіміра» Кунцэвіч даказваў, нібыта руская царква першапачаткова была каталіцкай.
- Гэты тэкст напісаны пры дапамозе матэрыялаў старонкі Гісторыя Беларусі. Асобы.
