Прыродны газ
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Прыро́дны газ — утвараемы ў зямной кары газападобны карысны выкапень, пераважна вуглявадароднага склада, а так сама высокаэканамічнае энергетычнае паліва, цеплыня гарэння 32,7 МДж/м3 (7800 ккалл/м3). Ужываецца як паліва на электрастанцыях, у чорнай і каляровай металургіі, цэментнай і шкляной прамысловасці, пры вытворчасці будаўнічых матэрыялаў і для камунальна-пабытовых патрэб. Сусветныя геалагічныя запасы газа на кантынентах, у зоне шэльфаў і мелкіх мораў, па прагнознай адзнаке складае 10 000 000 000 000 000 м3, што эквівалентна 10 000 000 000 000 т нафты. У 1994 годзе галоўнымі газаздабываючымі краінамі з'яўляліся Расія, ЗША, Нідэрланды, Вялікабрытанія, Інданэзія, Алжыр, Саўдаўская Аравія, Іран, Нарвегія, Італія, Германія.
Прыродны газ утварыўся ў выніку катагенетэчнага пераўтварэння арганічнага рэчыва асадачных пародаў. Паклады газа утвараюцца ў натуральных пастках на шляхах міграцыі газа. Міграцыя адбываецца ў выніку статычнай ці дынамічнай нагрузкі пародаў, выціскаючых газ, ці пры вольнай дыфузіі газа з высокага ціску ў зоны меншага ціску. Адрозніваюць пазарэзервуарную рэгіянальную міграцыю скрозь магутныя тоўшчы парод рознай пранікнёнасці па капілярам, порам, разломам і расколінам і ўнутранарэзервуарную лакальную міграцыю ўсярэдзіне добрапранікнёных пластоў, збіраючых газ. Асноўны элемент прыроднага газа – метан (да 98%), так сама ў яго склад уваходзіць этан, прапан, бутан, пентан, гексан, вуглякіслы газ, азот, серавадарод, і інертныя газы. У некаторых выпадках, пры ўмовах вялікай тэмпературы і ціска прыродны газ пераўтвараецца ў вадкую фазу, утвараючы кандэнсат.
Прамысловыя месцанараджэнні прыроднага газа сустракаюцца ў выглядзе аддзеленых збораў, не звязаных з іншымі карыснымі выкапнямі, у выглядзе газанафтавых месцанараджэнняў, у якіх газападобныя вугляроды поўнасцю ці часткова раствораны ў нафце ці знаходзяцца ў вольным стане і запаўняюць узвышаную частку месцанараджэння (газавыя капялюшы) ці верхнія часткі злучаных паміж сабой гарызонтаў газанафтавай світы; у выглядзе газакандэнсатных месцараджэнняў, у якіх газ узбагачаны вадкімі вуглявадародамі.
Месцанараджэнні прыроднага газа, якія знаходзяцца на глыбіні не болей 1,5 км, складаюцца амаль з аднаго метану з невялікімі дадаткамі яго гомалогаў (этану, прапану, бутану), азоту, аргону, калі-некалі вуглякіслага газа і серавадароду; з павелічэннем глыбіні ўтрыманне гомалогаў метану звычайна павялічваецца. У газакандэнсатных месцанараджэннях утрыманне гомалогаў метану значна вышэй за метан. Гэта характэрна для нафтавых газаў. У некаторых газавых месцанараджэннях назіраецца павышанае ўтрыманне вуглякіслага газа серавадароду і азоту. Прыродны газ сустракаецца ў адкладаннях усіх геалагічных сістэм пачынаючы з канца пратэразоя і на розных глыбінях, але часцей за ўсё да 3 км. Газавыя паклады дзеляць на пластавя і масіўныя. У пластавых пакладах месцанараджэнні газа прывязаны да пакладаў-калектараў. Масіўныя паклады не прывязаны да сваіх пластоў. Найбольш распаўсюджаны сярод палставых сводавыя паклады, якія захоўваюцца дзякуючы моцнай гліністай ці галагеннай накрыўкай.
Падземнымі натуральнымі рэзервуарамі для 85% агульнай колькасці газавых і газвкандэнсантых пакладаў служаць пяшчаныя, пашчана-алеўрытавыя і алеўрвтавыя пароды, часта змешаныя з глінамі; у астатніх 15% выпадкаў зборнікамі газа з’яўляюцца акарбанатныя пароды. Структура месцанараджэнняў розная для складчатых і платформенных варункаў. У складчатых раёнах выдзяляюць дзве групы структур, звязаных з антыкліналямі і монакліналямі. У платформенных раёнах выдзяляюць чатыры групы структур: купальных і брахіантыклінальных узвышшаў, эразійных і рыфавых массіваў, монакліналяў, сінклінальных прагібаў. Вуглявадароды, якія ўваходзяць у склад прыроднага газа з’яўляюцца сыравінай для вытворчасці метылавага спірту, фармальдэгіду, ацэтальдэгіду, воцатавай кіслаты і іншых арганічных злучэнняў. Канверсіяй кіслародам ці вадзяным парам з метану (асноўнага элемента прыроднага газа) атрымліваюць сітэз-газ (СО+Н2), які выкарыстоўваецца для вытворчасці аманяка, спіртаў і іншых арганічных прадуктаў. Піролізам і дэгтдрагенізацыяй метану атрымліваюць ацэцілен, сажу і вадарод. Прыродны газ выкарыстоўваюць так сама для атрымання алефінавых вуглявадародаў, і ў першую чаргу эцілену і прапілену, якія ў сваю чаргу з’яўляюцца сыравінай для далейшага арганічнага сінтэзу.
