Мовазнаўства

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Мовазна́ўства, Лінгві́стыка — навука аб натуральнай чалавецкай мове наогул ды аб ўсіх мовах сьвету як аб яе прыватных прадстаўніках.

[рэдагаваць] Разьдзелы

Агульнае мовазнаўства займаецца вывучэньнем рыс, уласьцівых любой мове. Лінгвістычныя дасьледаваньні могуць праводзіцца як дэдуктыўна (эмпірычна, з дапамогай тыпалёгіі), так і дэдуктыўна (дасьледаваньне агульначалавецкіх заканамернасьцей функцыянаваньня мовы, вылучэньне унівэрсалій, асаблівасьцей любога маўленчага акта ды іншых).
Прыватнае мовазнаўства займаецца вывучэньнем або асобнай мовы (русістыка, япаністыка ды іншыя), або групы роднасных моў (раманістыка, германістыка, цюркалёгія ды іншыя), або геаграфічныя зоны, у якіх групуюцца арэяльна і/ці тыпалягічна блізкія мовы (балканістыка, каўказазнаўства ды іншыя).

Часам па найбольш агульным аб'екце вывучэньня мовазнаўства падзяляюць на ўнутранае ды зьнешняе. Унутранае мовазнаўства вывучае, у першую чаргу, структуру пляна выражэньня і пляна зьместу, і менш цікавіцца экстралінгвістычнымі (пазамоўнымі) зьявамі, зьвязанымі з моўнымі знакамі, а зьнешняе мовазнаўства дасьледуе сувязь лінгвістычных і экстралінгвістычных зьяў. Зрэшты, падзел на ўнутраную і зьнешнюю лінгвістыку досыць умоўнае.

Як у агульным мовазнаўстве, так і ў прыватных галінах навукі вылучаюцца асобныя вобласьці, зьвязаныя найперш з узроўневай структурай пляна выражэньня моўных адзінак:

фанэтыка ды фаналёгія арыентаваныя на гукавы ўзровень мовы. Прадмет фанэтыкі — гукі мовы ва ўсёй іх разнастайнасьці, а іменна акустычныя (фізычныя) ды артыкуляцыйныя (фізіялягічныя) адметнасьці тых ці іншых гукаў. Фаналёгія вывучае гукі з функцыянальнага ды сыстэмнага пункту гледжаньня. Прадметам фаналёгіі зьяўляюцца сэгмэнтныя фанэмы і/ці фаналягічныя дыферэнцыйныя прыкметы, радзей склады ці сілябэмы (напрыклад, у тыбэцкай мове), а таксама супрасэгмэнтны ўзровень (націск, інтанацыя, тон і г.д.).
марфаналёгія, прадметам якой зьяўляецца вывучэньне фаналягічнага складу морф (частак славаформ) і разнастайныя граматычна абумоўленыя фанэмныя чаргаваньні.
граматыка - разьдзел мовазнаўства, які дасьледуе марфэмы, морфы, марфалягічныя часткі словаў і іх спалучэньні. У граматыцы вылучаюць два вялікія падразьдзелы — гэта
марфалёгія і яе падразьдзелы — словаўтварэньне і словазьмяненьне ды
сынтаксіс.
лексычная сэмантыка вывучае слоўны склад мовы. Яе падразьдзелы:
фразэалёгія
сэмантычны сынтаксіс
лексікалёгія, якая дасьледуе "моцную сэмантыку" слоў
лексікаграфія,
стылістыка.