Yezhoniezh

Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor

Skrivet eo ar pennad-mañ e Peurunvan

Ez-ledan e c'heller lâret ez eo ar yezhoniezh studi yezhoù mab-den.

Deskrivañ en un doare objektivel ha dielfennañ mont-en-dro ar yezhoù dres ma vezont implijet gant an dud hep en em soursial da varnañ hag-eñ ez eo 'mat' pe 'fall' an implijoù-se eo pal kentañ ar skiant ar yezhoniezh a-vremañ.

Ar yezhoniezh-gourc'hemenn diouzh he zu, a fell dezhi lakaat reolennoù implij-mat ar yezh daoust d'an doareoù ma vez implijet ger pe ger gant an dud.

Bez' e c'heller isrannañ ar yezhoniezh evel-mañ:

yezhoniezh sinkronel pe yezhoniezh diakronel

gant ar yezhoniezh sinkronel e vez studiet ur yezh evel m'emañ d'ur mare resis ha gant ar yezhoniezh diakronel e vez studiet an doar ma kemm ur yezh pe ur strollad yezhoù a-hed an amzer.Hiziv an deiz, an darn vrasañ eus ar studioù yezhoniel a denn d'ar yezhoniezh sinkronel, peurliesañ o plediñ gant stad ur yezh hag he mont-en-dro en amzer a-vremañ.

yezhoniezh teorikel ha yezhoniezh pleustrek

ar yezhoniezh teorikel a bled gant an doare da deskrivañ mont-en-dro ar yezh-mañ'r-yezh pe c'hoazh an doare da frammañ damkanoù donoc'h a-benn displegañ darvoudoù hollek e yezhoù mab-den. Ar yezhoniezh pleustrek, avat, a denn d'an doareoù ma c'heller lakaat ar ouziegezh teorikel-se e pleustr, d.s. dre grouiñ binviji yezh. Hiziv an deiz, meur a dachenn bleustrek a denn dreist-holl da implij an urzhiataerezh, da skwer an treiñ dre urzhiataer. D'o zro, ar skiant bet prenet war seurt tachennoù pleustrek a degasas ganti doareoù nevez da gompren ar gevreadurezh pe ar semantik gant un diazez matematik resisoc'h.

yezhoniezh kenarroudel ha yezhoniezh dizalc'h

Ar yezhoniezh kenarroudel a bled gant an doareoù ma vez implijet er bed: he ferzh er gevredigezh (yezhoniezh kevredel pe 'sokialyezhoniezh'); penaos e vez desket ar yezhoù er penn-kentañ, h.a. Ar yezhoniezh dizalc'h, diouzh he zu, a denn d'ar studi ar yezhoù eviti o-unan hep derc'hel kont eus faktorioù all.

[kemmañ] Tachennoù-studi ar yezhoniezh teorikel dre ar munud

Peurliesañ e vez isrannet ar yezhoniezh teorikel e meur a dachenn-studi resis pe resisoc'h:

fonetik

studi ar sonioù a vezont implijet e yezhoù ar bed;

fonologiezh

studi mont-en-dro sonioù ur yezh;

morfologiezh

studi an doare da sevel gerioù, da skwer implij ar rakgerioù, al lost-gerioù hag ar gerioù kevrennek;

kevreadurezh

('sintaks') studi ar frazennadur, d.e. an doare da sevel frazennoù reizh;

semantik

studi ster ar gerioù (semantik gerva) hag an doare ma vez savet ster ar frazennoù diwar ar gerioù a implijer;

pramatik

studi implij pleustrek ar yezh gant an dud en o darempredoù

yezhoniezh istorel

studi al liammoù etre ar yezhoù dre dielfennañ ar c'hemmoù yezhoniel a-hed an amzer;

yezhoniezh tipologel

studi ar familhoù-yezh hervez ar perzhioù boutin kenetreze;

stiloniezh

studi stiloù implij ar yezhoù