Жыгімонт Стары
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Жыгімонт Стары , Жыгімонт II, у Польшчы Зыгмунт I (1 студзеня 1467 – 1 красавіка 1548) — вялікі князь літоўскі і кароль польскі (1506 – 1548). Сын Казіміра Ягелончыка, ўнук Ягайлы.
Нарадзіўся ў Казяніцы Радамскага павета Каралеўства Польскага. Атрымаў добрую адукацыю, валодаў некалькімі мовамі. Атрымаў ад старэйшага брата, караля Чэхіі і Вугоршчыны Уладзіслава II, Глогаўскае і Апольскае княствы у Сылезіі. У 1504 годзе прызначаны каралеўскім намесьнікам Сылезіі, пазьней і Лужыцы. Пасьля сьмерці вялікага князя літоўскага Аляксандра абраны панамі-радай 20 кастрычніка 1506 года на велікакняжацкі пасад. 8 сьнежня 1506 нягледзячы на апазыцыю сэнатараў з Малой Польшчы абраны і польскім каралём.
Унутраная палітыка Жыгімонта Старога была накіравана на ўмацаваньне дзяржавы, але вайсковыя і фінансавыя рэформы, спробы вяртаньня каралеўскіх і вялікакняскіх маёнткаў захопленых магнатамі, не мелі значнага посьпеху. У 1537 годзе супраць Жыгімонта Старога і магнатаў ўзьняўся фэадальны мяцеж польскай сярэдняй шляхты — так званая Курыная вайна. Баярства ВКЛ дамаглося роўных правоў для ўсяго вышэйшага стану, быў уведзены адзіны кодэкс законаў для дзяржавы — Статут Вялікага княства Літоўскага 1529 года.
Жыгімонт Стары праводзіў актыўную зьнешнюю палітыку. У 1531 годзе ў барацьбе за Пакуцьце атрымаў перамогу над малдаўскім гаспадаром Пятром Рарэшам. Праводзячы антыгабсбургскую палітыку заключыў у 1524 годзе хаўрус з Францыяй і ў 1533 з Турцыяй. Быў вымушаны весьці абарончыя войны з Маскоўскай дзяржавай – ў 1507 – 1508, 1512 – 1522 і 1534 – 1537, у выніку якіх быў страчаны Смаленск. Для адбіцьця нападаў крымскіх татараў на Украіне была створана памежная варта з мясцовых жыхароў — казакі. У час уладарства Жыгімонта Старога ў Польшчы і ВКЛ распаўсюдзілася Рэфармацыя ў розных плыняў, што садзейнічала далейшаму ўздыму гуманізму і адукацыі.
Падчас перамогі Рэфармацыі ў Прусіі Жыгімонт Стары згадзіўся на разцэркаўленьне маёмасьці, ў прыватнасьці зямель, (сэкулярызацыю) Тэўтонскага ордэна і ўтварэньне на яго тэрыторыі васальнага ў адносінах да Каралеўства Польскага Прускага герцагства на чале з Альбрэхтам Гогенцолернам — сваім пляменьнікам. Пры Жыгімонту Старым, пасьля загадкавай сьмерці апошніх мазавецкіх князёў, у 1526 – 1529 гадох з Польшчай было ўзьяднанае Мазавецкае княства.
Другая жонка, з 1518, Жыгімонта Старога — Бона Сфорца, адыгрывала пры ім значную ролю ў палітычным жыцьці дзяржавы, намагалася забясьпечыць пасады ў Польшчы і ВКЛ свайму сыну Жыгімонту Аўгусту, ў 1529 годзе было праведзена яго намінальнае абраньне другім вялікім князем літоўскім.
[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі
