Albanien

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Republika e Shqipërisë
Republik Albanie

Amtsproch

Albanisch

Sproche

Albanisch (Gegisch un Toskisch), Griechisch, Aromänisch, Mazedonisch un Romani.

Hauptstadt

Tirana

Staatsform

Parlamentarischi Republik

Präsident

Alfred Moisiu

Regiirigschef

Sali Berisha

Fläche

28.748 km²

Höggschter Punkt

2,764 m (Korabit);

Ywonerzahl

3.563.112 (2005)

Bevölkrigsdichti

124 Ywohner pro km²

BIP/Ywohner

2.504 US-$

Währig

Lek 1 € = ca. 125 Lek

Zitzone

MEZ

Nationalhümne

Hymni i Flamurit

Nationalfeiertag

28. November

Kfz-Kennzeiche

Internet-TLD

.al

Vorwahl

+355

Albanie (albanisch: Shqipëria) isch e Staat i Süedoschteuropa ufem Balkan. Im Norde grenzt Albanie aa Serbie un Montenegro (Kosovo), im Oschte aa Republik Makedonien un im Süede aa Griecheland. Im Wescht hät Albanie e Chüschte aa dr Adria un em Ionische Meer. D'Hauptstadt un gröschti Stadt isch Tirana.

[ändere] Bevölkrig

Albanie hät e Bevölkrig vo 3.563.110 (Juli 2005). Dr Bevölkrigzuwachs betrogt 0.52%. 25.6% vur Bevölkrig sin unter 15 Johr. D'Lebenserwartig isch 77.24 Johr (Männer 74.6, Fraue 80.15). D'Anaphabetismusrate isch 13.5% (Männer 6.7%, Fraue 20.5%). D'Chindersterblichkeit isch 0.021%.

D'Bvölkrig vo Albanien labt zu 70% ufem Land, allerdings sin mangi Regione durch d'Landflucht i d'Hauptstadt scho praktisch entvölkert. So isch Tirana vo 250.000 Ywohner im Johr 1990 zu wyt über 600.000 aagwagse. Albanie hät 1990 d'höggschti Geburterate vo Europa gha, stoht jetz aber bim Europäischi Durchschnit vo 2 Chinder pro Frau. Dodurch altert d'Albanischi Bvökrig rasant was aber bisher durch d'Presenz vur junge Generation nonit sichbar isch.

D'Mentalität vo viili Lüt isch no vo dr Ländlichi Herchumft prägt. Allerdings stoht d'Landbvölkrig nüt i hohem Aasehe un wird verächtlich als katonarë (vum Land) oder mallok (us de Berg) bezeichnet.

Über 95% vur Bvölkrig sin Albaner, do demit isch Albanie s'ethnisch homogenschte Land ufem Balkan. D'Albaner teile sich i zwei ethnischi Gruppe uf, d'Gege im Norde un d'Toske im Süede. D'zwei Gruppe unterscheide sich durch verschiedni Dialekt (Gegisch un Toskisch) un durch verschiedni Chulturelli un Gsellschaftlichi Yflüss. D'Toske sin stärker vo dr Osmanischi Chultur beynflusst während d'Gege e archaischi Stammesgsellschaft erhalte hän. D'Gränz zwüsche de zwei Gruppe isch dr Fluss Shkumbin.

Im Süede git's e grössri Minderheit vo Grieche. D'gnaui Aazahl isch umstritte, leit aber warschynlich bi 3% (66.000). D'Albanischi Regiirig goht vo 1% us, d'Griechischi hingege vo 12%. D'reschtlichi 2% verteile sich uf Aromäne (au im Süede, vorallem z'Korça), Slawische Mazedonier (a dr Gränz zu Republik Mazedonie; insgsamt unter 20.000) un Roma. Bis uf d'Roma hän alli Minderheite ihri eigni Schuele. D'Uni vo Korça bietet Griechischi Fächer aa un mit de lokali Behörde cha uf Griechisch komuniziirt werre.

Ethnischi Albaner läbe usserdem im Kosovo (2.112.000), Serbie (67.000), Montenegro (31.000) un Republik Mazedonie (509.000). Usserdem läbe alteigsesseni Albanischi Minderheite i Italie (100.000 Arbëresh; Albaner wo im 15. Jahrhundert vo de Türke gflohe sin) un i Griecheland. D'Albaner i Griecheland hän sich früher uf d'Çamëria Albaner un d'Arvanite verteilt. Nochem Zweite Weltkrieg sin d'überwigend Muslimischi Çamëria Albaner nooch Albanie umgsiidelt worre (un viili Grieche us Albanie usgwandert), d'Orthoxe Arvanite hingege sehe sich als Grieche. Hüt wohne no 200.000 Çamëria Albaner i Griecheland, de Flüchtling wird aber d'Ruckkehr verwehrt. D'Arvanitischi Bvölkrig leit zwüsche 140.000 oder sogar 1.600.000. D'Arvanite sin zwar Sprochlich un Kulturel Albaner, sehe sich selber aber als ethnischi Grieche.

Usserdem sin syt 1990 über e halbi million Albaner nooch Griecheland usgwandert; un circa 200.000 nooch Italie. Usserdem wohnt e grossi Zahl vo Albaner i Weschteuropa un i Nordamerika.