Vint
Èn årtike di Wikipedia.
 |
Cisse pådje ci n' est co k' on djermon, dj' ô bén k' el pådje est co trop tene et s' divreut ele ecråxhî ene miete.
Si vos avoz des cnoxhances so ç' sudjet ci, vos nos ploz aidî, clitchîz sol loyén «candjî l' pådje» po radjouter des informåcions). |
On vint (on dit eto: ene air), c' est on movmint atmosferike, avou ene masse d' air ki va d' ene plaece a ene ôte. I gn a troes mwaissès råjhons ki provokèt les vints:
- Les movmints erôlants åtoû des grands sistinmes di pression (depressions eyet anticiclones), ki sont fwaits på tchåfadje fwait på solea. Li movmint tournant est cåze do movmint tournant del Tere (foice di Coriolis).
- Li frisse air ki vént djus des montinnes, la ki l' air froed est plus pezant (pus dinse).
- Li vint do boird di mere, cåzé paski l' mer et l' tere ni s' estchåfèt nén parey avou l' solea.
Li foice do vint est mzurêye e dgrés del schåle di Beaufort.
L' usteye po mzurer l' vitesse do vint si lome èn anemomete, eyet l' cene po mzurer si direccion ene djirouwete.
L' enerdjeye do vint pout esse captêye avou des tourniketes.
[candjî] Les cwate mwaisses vints, el Walonreye.
- Li vint ki vént d' Bijhe si lome vint d' Bijhe, u, pus biesmint : li bijhe. On dit k' i vént do Trô al Bijhe. On dit eto: vint d' Lovén (vint d' Lovaye), vint d' Lô.
- Li vint ki vént do Nôr-Ess est co pus froed : on l' lome li hôte bijhe.
- L' air ki vént do Nôr-Ouwess est froede et crowe : on l' lome li schoice-vint. On dit eto: schoice-vea pask' ele est si coixhante k' i schoirceyreut on vea.
- L' air ki vént do Sud-Ess est eto froede tins l' l' ivier, mins elle est foirt doûce tins d' l' esté, et ele n' amoenne pont d' plouve : on l' lome vint d' Lorinne.
- L' air ki vént do Sud-Ouwess amoenne todi del plouve : on l' lome vint d' France.
Les cwate vints ont askepyî li fåve des cwate vints.
