Leu
Èn årtike di Wikipedia.
On leu, c'est ene biesse ås tetes, magneuse di tchå, riwaitêye come li ratayon do tchén.
Li frumele si lome leuve, lovresse u lovtresse. Les djonnes si lomnut les loveas, lovteas, lovtons u leutons.
No e sincieus latén : Canis lupus. Famile : tchinidîs.
Li leu esteut ene biesse foirt ricrindowe do vî tins, et k' a leyî bråmint des nos d' plaeces.
Il a eto siervou po spoter les dmorants di sacwants viyaedjes. On ndè djåze eto bråmint dins des fåves.
Dins les croeyances des djins, li cene do leu-waerou a stî foite, disk' a lanawaire.
Gn a ossu bråmint des ratourneures avou l' ot "leu".
[candjî] Tchesse et atrapaedje des leus
Dinltins, dins tchaeke dutcheye u conteye, gn aveut on lovtî : c' esteut eployî d' on conte, d' on duk k' aveut l' droet di fé des tchesses ås leus sol dutcheye. C' esteut sovint les dmanants d' on viyaedje ki dmandént å Cwand , tini ene trake po tchessî les leus (vî papî, 1805)
On pleut eto sayî d' apicî les leus pa des fosses ås leus.
On lezî meteut eto des ceps.
[candjî] Li dierin leu del Walonreye
Dins bråmint des viyaedjes, on-z a rilevé li date k' on-z a touwé l' dierin leu. Ôtrumint, c' est des racontaedjes k' endè djanut, sins date, mins avou des nos d' djins, et les pondants et les djondants. C' esteut todi dins l' dierinne mitan do 19inme sieke.
Sacwantès dates :
- 1844 & 1845 : Yopôl Prumî touwe deus leus a Sint-Houbert. I sont-st epayîs å Rweyål Institut des Syinces Natureles di Beldjike a Brussele.
- 8 di decimbe 1958 : C. Blanckart di Surlet endè touwe onk dins les Grand Bwès d' Tchini (il est å Muzêye del tchesse al Vå-Sinte-Ane.
- 1865 & 1866 :A. de Bellefroid d' Oudoumont touwe deus leus a Habâ. Les tiesses sont-st å tchestea d' Epråve.
- 1886 : Li Conte di Flande touwe deus leus a Mûnô. I sont-st epayîs å Rweyål Institut des Syinces Natureles di Beldjike a Brussele.
- 1887 : J. de Gerlache touwe on leu a Bley. Il est epayî å Muzêye Gåmet a Vierton.
