Tiểu bang Hoa Kỳ

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Một tiểu bang Hoa Kỳ hay bang Hoa Kỳ (tiếng Anh: U.S. state) là một trong 50 bang (bốn tiểu bang chính thức tự xưng là commonwealth, "khối thịnh vượng chung") mà, cùng với Địa hạt Columbia, tạo thành Hoa Kỳ. Các chính phủ tiểu bang riêng và chính phủ liên bang Hoa Kỳ chia sẻ chủ quyền; một "người Mỹ" cùng là công dân của thực thể liên bang và là công dân của tiểu bang ở. Tuy nhiên, tư cách công dân rất linh động, và không cần xin phép chính phủ để di chuyển đến tiểu bang khác (ngoại trừ các tù nhân đang được tại ngoại).

Hiến pháp Hoa Kỳ chia quyền giữa hai cấp chính phủ với điều kiện chung. Ý định là khi phê chuẩn Hiến pháp, các tiểu bang (a) đưa một số chủ quyền cho chính phủ liên bang, thí dụ quyền in tiền; (b) đồng ý chia sẻ một số quyền khác, thí dụ quyền tổ chức dân quân; và (c) dành riêng các quyền còn lại cho mình, thí dụ quyền quản lý nghề luật pháp và y khoa. Công việc quản lý giáo dục, sức khỏe, vận tải, và cơ sở hạ tầng khác thường là trách nhiệm của các tiểu bang. Tất cả mọi tiểu bang đưa, chia sẻ, và giữ các quyền đều nhau.

Trong lịch sử nước, Hiến pháp đã được tu chính nhiều lần, và cách hiểu và ứng dụng các điều khoản đã thay đổi. Cái khuynh hướng chính là về trung ương, chính phủ liên bang hiện có vai lớn hơn ngày xưa nhiều. Tranh luận về "quyền tiểu bang" vẫn tiếp tục, lo về phạm vi và loại quyền mà các tiểu bang đã đưa chính phủ liên bang.

Sau Cách mạng Mỹ chống Vương quốc Anh, 13 thuộc địa ở châu Mỹ được trở thành 13 nước riêng theo luật pháp. (Cộng hòa Vermont được trở thành nước thứ 14 khi nó chia ra khỏi Tiểu bang New York vào năm 1777.) Các nước này kết hợp với nhau về sau để thành lập chính phủ liên bang, thay vì chính phủ quốc gia thành lập các đơn vị hành chính, cho nên các nước này phải đưa quyền cho chính phủ liên bang.

Tuy ngày nay đơn vị hanh chính của một liên bang thường được gọi là "bang" trong tiếng Việt, nhưng đơn vị hành chính của Hoa Kỳ được gọi "tiểu bang" bởi những người Mỹ gốc Việt, và chính phủ liên bang và các chính phủ tiểu bang ở nước Mỹ thường gọi nó là "tiểu bang" trong văn kiện.

[sửa] Danh sách các tiểu bang

Danh sách này liệt kê các tiểu bang với chữ viết tắt bưu điện Hoa Kỳ, chữ viết tắt cũ, thủ phủ, thành phố đông nhất, và lá cờ:

Bưu điện	Cũ	Tiểu bang	Thủ phủ	Thành phố đông nhất	Lá cờ
AL	Ala.	Alabama	Montgomery	Birmingham
AK	Alaska	Alaska	Juneau	Anchorage
AZ	Ariz.	Arizona	Phoenix	Phoenix
AR	Ark.	Arkansas	Little Rock	Little Rock
CA	Cal. hay Calif.	California	Sacramento	Los Angeles
CO	Colo.	Colorado	Denver	Denver
CT	Conn.	Connecticut	Hartford	Bridgeport
DE	Del.	Delaware	Dover	Wilmington
FL	Fla.	Florida	Tallahassee	Jacksonville
GA	Ga.	Georgia	Atlanta	Atlanta
HI	Hawaii	Hawaii	Honolulu	Honolulu
ID	Id.	Idaho	Boise	Boise
IL	Ill.	Illinois	Springfield	Chicago
IN	Ind.	Indiana	Indianapolis	Indianapolis
IA	Ia.	Iowa	Des Moines	Des Moines
KS	Kan. hay Kans.	Kansas	Topeka	Wichita
KY	Ky.	Kentucky	Frankfort	Louisville
LA	La.	Louisiana	Baton Rouge	New Orleans[1]
ME	Maine	Maine	Augusta	Portland
MD	Md.	Maryland	Annapolis	Baltimore
MA	Mass.	Massachusetts	Boston	Boston
MI	Mich.	Michigan	Lansing	Detroit
MN	Minn.	Minnesota	Saint Paul	Minneapolis
MS	Miss.	Mississippi	Jackson	Jackson
MO	Mo.	Missouri	Thành phố Jefferson	Thành phố Kansas
MT	Mont.	Montana	Helena	Billings
NE	Neb.	Nebraska	Lincoln	Omaha
NV	Nev.	Nevada	Thành phố Carson	Las Vegas
NH	N.H.	New Hampshire	Concord	Manchester
NJ	N.J.	New Jersey	Trenton	Newark
NM	N.M.	New Mexico	Santa Fe	Albuquerque
NY	N.Y.	New York	Albany	Thành phố New York
NC	N.C.	North Carolina	Raleigh	Charlotte
ND	N.D. hay N.Dak.	North Dakota	Bismarck	Fargo
OH	O.	Ohio	Columbus	Columbus
OK	Okla.	Oklahoma	Thành phố Oklahoma	Thành phố Oklahoma
OR	Ore. hay Oreg.	Oregon	Salem	Portland
PA	Penn. hay Penna.	Pennsylvania	Harrisburg	Philadelphia
RI	R.I.	Rhode Island	Providence	Providence
SC	S.C.	South Carolina	Columbia	Columbia
SD	S.D. hay S.Dak.	South Dakota	Pierre	Sioux Falls
TN	Tenn.	Tennessee	Nashville	Memphis
TX	Tex. hay Texas	Texas	Austin	Houston
UT	Utah	Utah	Thành phố Salt Lake	Thành phố Salt Lake
VT	Vt.	Vermont	Montpelier	Burlington
VA	Va.	Virginia	Richmond	Virginia Beach
WA	Wash.	Washington	Olympia	Seattle
WV	W.Va.	West Virginia	Charleston	Charleston
WI	Wis. hay Wisc.	Wisconsin	Madison	Milwaukee
WY	Wyo.	Wyoming	Cheyenne	Cheyenne

Để biết về các đơn vị hành chính không phải là tiểu bang, xem Đơn vị hành chính Hoa Kỳ.

[sửa] Chú thích

1. ▲ Trước khi Bão Katrina vào New Orleans, thành phố đó đông nhất trong Louisiana. Từ khi thành phố đó bị phá do cơn bão và nhiều dân cư phải di tản, dân số của Baton Rouge đã tăng lên nhiều. Các số dựa trên Thống kê Dân số Hoa Kỳ mới nhất vào năm 2000 sẽ cho rằng New Orleans là thành phố lớn nhất.

Các đơn vị hành chính Hoa Kỳ
Các tiểu bang:	Alabama | Alaska | Arizona | Arkansas | California | Colorado | Connecticut | Delaware | Florida | Georgia | Hawaii | Idaho | Illinois | Indiana | Iowa | Kansas | Kentucky | Louisiana | Maine | Maryland | Massachusetts | Michigan | Minnesota | Mississippi | Missouri | Montana | Nebraska | Nevada | New Hampshire | New Jersey | New Mexico | New York | North Carolina | North Dakota | Ohio | Oklahoma | Oregon | Pennsylvania | Rhode Island | South Carolina | South Dakota | Tennessee | Texas | Utah | Vermont | Virginia | Washington | West Virginia | Wisconsin | Wyoming
Đặc khu liên bang:	Đặc khu Columbia
Các lãnh thổ phụ thuộc Mỹ:	Samoa thuộc Mỹ | Guam | Quần đảo Bắc Mariana | Puerto Rico | Quần đảo Virgin
Các nước ký COFA:	Cộng hòa Quần đảo Marshall | Cộng hòa Palau | Liên bang Micronesia
Các quần đảo nhỏ ở xa:	Đảo Baker | Đảo Howland | Đảo Jarvis | Đảo Johnston | Đảo san hô Kingman | Đảo san hô Midway | Đảo Navassa | Đảo san hô Palmyra | Đảo Wake