Thuận tay trái

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Người thuận tay trái là người dùng tay trái để làm những công việc chính như ném vất, hái lượm đồ vật, sử dụng dụng cụ như viết, cầm đũa ăn cơm, cắt xén, v.v... Khi leo trèo hoặc đấm đá thì người thuận tay trái sử dụng tay trái hay chân trái trước. Có một số người tuy thuận tay trái nhưng vì lý do xã hội hoặc truyền thống văn hoá, được hướng dẫn cầm viết bằng tay phải từ nhỏ. Do vậy, tay cầm viết không hẳn luôn luôn là tay thuận của mọi người.

Mục lục 1 Thống kê 2 Nguyên nhân 3 Ấn tượng và bất công trong xã hội 3.1 Ngôn ngữ 3.2 Dụng cụ 4 Những "khác biệt" về người thuận tay trái 4.1 Trí thông minh 4.2 Chết sớm? 5 Bên trái 5.1 Giao thông 5.2 Con người 5.3 Các hiệu ứng có thể ảnh hưởng đến tư duy con người 5.4 Động vật 6 Xem thêm 7 Nguồn 8 Liên kết ngoài

[sửa] Thống kê

Khoảng 8 – 15% người lớn thuận tay trái.^[1] Nam nhiều hơn nữ ^[2]. So với người khác, những cặp sinh đôi giống nhau thuận tay trái nhiều hơn ^[3]. Bệnh nhân mắc phải những bệnh sau có tỉ số thuận tay trái cao hơn (động kinh,^[4] Hội chứng Down,^[5] tự kỷ,^[6] chậm phát triển tâm thần ^[7], loạn năng đọc,...)

[sửa] Nguyên nhân

Hiện nay chưa có bằng chứng cụ thể giải thích vì sao có hiện tượng người thuận tay trái, trong khi đa số thuận tay phải.

Một vài giả thuyết không căn cứ và dựa theo quan sát chung của một số cá nhân nghiên cứu là trẻ sẽ dễ bị thuận tay trái nếu:

• Bị ảnh hưởng quá nhiều kích thích tố nam testosterone.
• Sinh khó.
• Rà siêu âm nhiều lần khi còn trong thai.

[sửa] Ấn tượng và bất công trong xã hội

[sửa] Ngôn ngữ

Nhiều người thuận tay trái phản đối bất công xã hội vì coi trọng bên phải hơn bên trái. Trong tiếng Việt, chữ phải đồng nghiã với đúng, trúng, thuận, đồng ý. Còn chữ trái có nghiã sai, ngược ý, trật. Những ngôn ngữ khác cũng thế: tiếng Anh: Right; tiếng Đức, tiếng Hà Lan: recht (có nghĩa đúng); tiếng Pháp: droit (phải, quyền lợi); tiếng Tây Ban Nha: diestro (phải, rành nghề, khéo tay). Từ sinister trong tiếng Anh, có nghĩa là "ác, nham hiểm, xui", có gốc từ tiếng Latin, có nghĩa là "tay trái".

Trong tiếng Hoa từ "tả" (左) có nghiã không đúng đắn, gian tà. Thí dụ "tả đạo" (左道). Cho đến nay vẫn có những gia đình bảo thủ đánh đập con cái bắt phải đổi thuận tay trái sang tay phải.

Trong tiếng Thụy Điển, cụm từ "venstrehåndsarbeid" có nghĩa đen là việc làm bằng tay trái nhưng có nghĩa bóng là "công việc làm cẩu thả không ra gì".

Chữ tiếng Anh "ambidexterity" có nghiã là thuận cả hai tay nhưng thật ra là chữ lấy từ tiếng latin có nghiã là hai bên đều là tay phải (chữ dexter có nghĩa là phải)

Trong tiếng Việt, các cụm từ như "làm nghề tay trái" chỉ công việc phụ, không đúng chuyên môn; "ngang trái", "trái khoáy" chỉ tính chất ngược với thông lệ.

[sửa] Dụng cụ

Người thuận tay trái gắp nhiều trở ngại với một số dụng cụ - thí dụ điển hình là:

• Kéo - người thuận tay trái không thấy đường cắt khi dùng kéo, lỗ tay cầm (để thò ngón cái vào) thường làm đau.
• Dao - một số các loại dao làm bếp (nhất là của Nhật để làm cá của món ăn sushi) có lưỡi thuận cho tay phải hơn tay trái ^[8]
• Viết - trong phần lớn các văn hóa, chữ viết từ trái sang phải, người thuận tay trái thường làm lem giấy hay phải tìm cách viết đặc biệt ^[9]. Nhiều trẻ em học sinh bị buộc phải viết tay phải.
• Trong thể thao: gậy chơi golf, hockey cần phải đặt làm riêng cho người tay trái và thường đắt tiền hơn loại phổ thông dành cho người thuận tay phải.

[sửa] Những "khác biệt" về người thuận tay trái

[sửa] Trí thông minh

Một giả thuyết phổ biến cho rằng người thuận tay trái thông minh và sáng tạo hơn người thuận tay phải. Trong khi cộng đồng khoa học vẫn còn bàn cãi về cách làm thế nào để suy diễn cả hai mặt trí thông minh và sức sáng tạo, một số nghiên cứu đã cho thấy một liên hệ hỗ tương nhỏ giữa việc thuận tay trái và thông minh/sáng tạo.

Trong cuốn Right-Hand, Left-Hand (dịch là "Thuận tay phải, thuận tay trái") ,^[10] Chris McManus thuộc University College London, biện bạch rằng tỉ lệ người thuận tay trái đang tăng và là nhóm người có tỉ lệ thành đạt cao. Ông ta cho rằng bộ não của người thuận tay trái được cấu trúc khác hơn giúp rộng giới hạn của các năng lực, và các gen xác định việc thuận tay trái cũng quản lý sự phát triển của các trung tâm ngôn ngữ của não bộ.

Ở Vương quốc Anh, hiện có khoảng 11% nam giới và nữ giới trong độ tuổi 15-24 thuận tay trái, trong khi số này chỉ có 3% ở độ tuổi 55-64.^[11] McManus nêu lên một số các nhân tố có thể điều hợp việc việc thuận tay trái tăng lên:

• Những người thuận tay trái đã bị kì thị mãnh liệt trong suốt thế kỉ 18 và 19 và thường bị "thua thiệt" với mọi người.
• Trong giới người lớn, người thuận trái thường bị xã hội xa lánh, kết quả là họ ít lập gia đình hơn và sinh sản ít hơn.
• Do việc kì thị giảm trong thế kỉ 20, số người tự nhiên thuận tay trái mà vẫn giữ bản năng đó đã tăng.
• Đối với lứa tuổi làm mẹ, theo thống kê, thì những người mẹ lớn tuổi hơn sẽ có chiều hướng sinh các đứa trẻ thuận tay trái.

McManus cho rằng việc tăng này sẽ có thể dẫn tới việc phát triển trong giới trí tuệ và là một bước nhẩy vọt trong thiên tài về toán, thể thao hay nghệ thuật.

Thật là không may, người thuận tay trái có xu hướng quá biểu trưng ở hai thái cực của trí tuệ, một số lớn liệt vào loại "thiên tài"; một số khác nằm vào cực thiếu thông minh vì khuyết tật. Đã có nhiều nghiên cứu dẫn chứng các liên hệ giữa sự thuận tay trái và các khuyết tật loạn năng đọc, cà lăm, và chứng tự kỷ, cũng như là một số khuyết tật khác. ^{[cần chú thích]}

Năm 2006, các nhà nghiên cứu ở Cao đẳng Lafayette và Đại học Johns Hopkins đã tìm thấy rằng các nam giới thuận tay trái có 15% giàu hơn những người nam giới thuận tay mặt trong giới đang theo học cao đẳng, và con số này tăng lên 26% trong giới đã tốt nghiệp. Sự khá nhau về mức thu nhập này vẫn chưa thể giải thích được và dường như không áp dụng cho nữ giới.^[12]

Cùng với lợi thế về trí thông minh, việc thuận tay trái cũng có một số lợi ích khác bao gồm:

• Sự phân chia bán cầu não của công việc: Điều trước tiên của lý thuyết này là vì việc nói và hoạt động đòi hỏi các kĩ năng năng động tốt; có một bán cầu não thực hiện cả hai sẽ hiệu quả hơn là phân chia chúng ra. ^{[cần chú thích]}
• Lợi thế trong thi đấu: người thận tay trái có một yếu tố "bất ngờ" trong tranh đấu, bởi vì đa số đều thuận tay phải.

[sửa] Chết sớm?

Thống kê chỉ ra rằng người già dường như ít thuận tay trái hơn là giới trẻ. Tỉ lệ người cao tuổi thuận tay trái giảm mạnh so với sự tăng của lứa tuổi. Tại Mỹ, người thuận tay trái ở lứa tuổi 20 là 12% trong khi ở lứa tuổi 50 chỉ có 5% cho lứa tuổi 80 chỉ còn lại 1%.

Các nhà nghiên cứu ngày nay hầu như cho rằng sự khác nhau trên giữa các nhóm lứa tuổi là do việc người cao tuổi hơn đường như có kinh qua áp lực trong việc thay đổi tay thuận, nhân tố này ảnh hưởng tới nhiều thế hệ trẻ. Điều này được hỗ trợ bởi sự thật rằng nhiều nữ giới chuyển tay thuận hơn nam giới, và nữ lại có tuổi thọ cao hơn nam. Tuy vậy, lập luận này không thể giải thích được mọi thứ khác, và vấn đề "sự biến mất của những người thuận tay trái" thì vẫn là một điều bí ẩn.

Một lý thuyết khác cho rằng một số người thuận tay trái chuyển tay thuận sau này trong đời, do các áp lực về sự thuận tiện của thao tác, hay do "mệnh lệnh sinh học". Thuyết này cũng cho rằng tỉ lệ trẻ em sinh ra thuận tay trái có thể đã đang tăng theo thời gian.

[sửa] Bên trái

[sửa] Giao thông

Có sự bàn cãi về sự đóng góp của người thuận tay trái. Napoleon cho dòng giao thông chạy bên phải của con lộ trong thời hậu Cách mạng Pháp. Lý do ẩn dấu trong việc này là vì Napoleon phải chiến đấu trong các trận đánh bằng thanh kiếm trong tay trái và do đó ông đã đảo lộn quân đội để chiến đấu theo cùng một cách. Điều này dẫn tới việc quân kỵ mã Pháp ngày đó tiếp cận đối phương từ phía bên phải của họ.

[sửa] Con người

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng việc thuận tay trái không nhất thiết tương hợp với "thuận bên trái" (chảng hạn dùng chân trái để đá). Cũng một kết luận cho việc thuận mắt.

[sửa] Các hiệu ứng có thể ảnh hưởng đến tư duy con người

Có nhiều lý thuyết về việc tay trái ảnh hưởng tới cách nghĩ của một cá nhân. Một lý thuyết phân chia những người tư duy thuận tay trái và thuận tay phải thành hai khối: đồng thời và tuần tự. ^{[13][14][15][16]}

Theo lý thuyết này, những người thuận tay phải xử lý thông tin bằng cách dùng một phương pháp "tuần tự" trong đó một tác vụ phải được hoàn tất quá trình của nó trước khi thao tác kế có thể bắt đầu.

Những người thuận tay trái xử lý thông tin bằng cách dùng phương pháp "đồng thời" trong đó nhiều tác vụ có thể được xử lý cùng lúc. Một cách khác để nhìn nhận vấn đề này: chẳng hạn như có hàng ngàn viên đá màu trắng và chỉ có một viên trong chúng được tô màu hồng. Người thuận tay mặt, dùng cách xử lí tuần tự, sẽ nhìn từng viên một cho tới khi họ tìm thấy viên màu hồng. Người thuận tay trái, sẽ nhìn lên nhiều viên cùng một lúc để tìm ra viên màu hồng. Hiệu ứng phụ của các cách thức xử lý này là những người thuận tay phải cần phải kết thúc một thao tác trước khi có thể bắt đầu thao tác kế. Ngược lại, người thuận tay trái có khả năng và thoải mái chuyển đổi xử lí giữa các thao tác đang thực hiện song song. Nói cách khác, người thuận tay trái có khả năng để thực thi nhiều nhiệm vụ cùng lúc.

Lý thuyết này cũng cho rằng người thuận tay mặt thiên về xử lý thông tin kiểu "phân tích", tức là phương pháp giải quyết vấn đề bằng cách bẻ nhỏ chúng thành nhiều phần và phân tích từng phần một; còn người thuận tay trái thiên về xử lí thông tin kiểu "tổng hợp", tức là phương pháp giải quyết vấn đề bằng cách nhìn vào tổng thể. Dĩ nhiên cả hai cách xử lý đều có thể được kết hợp ở mỗi người theo tỷ lệ khác nhau.

[sửa] Động vật

Hầu hết các loài linh trưởng cũng dùng một tay nhiều hơn tay kia, mặc dù đa số chúng không là tay mặt.

Có một truyền thuyết là hầu hết gấu bắc cực đều thuận tay trái.^{[cần chú thích]}

[sửa] Xem thêm

• Thuận tay phải

[sửa] Nguồn

[sửa] Liên kết ngoài

• Lefties Have The Advantage In Adversarial Situations, ScienceDaily, April 14, 2006.
• Science Creative Quarterly's overview of some of the genetic underpinnings of left-handedness
• Quirks & Quarks June 10, 2006 (CBC radio documentary on left-handedness including interviews with four scientists holding different views on the determinants of handedness)
• A left-handed senior citizen recalls the emotional torment he faced at a New York public school in the 1920's. (Audio slideshow)