Kazakistan

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Qazaqstan Respublïkası
Kazakistan Cumhuriyeti


Kazakistan Bayrağı	Kazakistan Arması

Resmi dil

Kazakistan Türkçesi, Rusça

Başkent

Astana

Yönetim şekli

Cumhuriyet

Cumhurbaşkanı

Nursultan Nazarbayev

Başbakan

Daniyal Akhmetov

Yüzölçümü

2,717,300 km²
Dünya yüzeyinin % 1.7'ünü kaplar
9. en geniş ülke

Nüfus

15,185,844
En kalabalık 61. ülke

Nüfus yoğunluğu

5 kişi/km²

Bağımsızlık

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'den, 16 Aralık 1991

Milli Gelir

Kişi Başına 7,418 Amerikan Doları

Para birimi

Kazakistani tenge (KZT)

Saat dilimi

UTC +5, UTC +6

Ulusal marş

Meniñ Qazaqstanım

İnternet alan adı

.kz

Telefon kodu

Türkçe'de "Kazak", sözcüğü özgür, bağımsız, kışın giyilen bir giyisi, tembel, avanak ve dediğim dedik anlamına gelmektedir. Kazakların kullandığı dil; Kazak Türkçesi, Tatar, Başkurt, Nogay, Kırgız, Kıpçak lehçeleri arasında yer alır.

Kazakistan'da yapılan kazılarda elde edilen bulguların Yenisey motiflerine benzediği dikkat çekmiştir ve özellikle Kök Türkçe mezar kitabeleri üzerinde bilim adamlarının yaptıkları araştırmalarda Kazakistan'daki Türk varlığıyla ilgili önemli belgeler ortaya çıkmıştır.

[değiştir] Kazakların Tarih Sahnesine Çıkışı

Kazaklar Orta Asya'daki eski Türk boylarının tekrar örgütlenmesiyle ortaya çıkmıştır.

Kazakların ortaya çıkışları, tarihi kaynaklara göre Cengiz Han'ın torunları zamanına rastlamaktadır. Kazaklar kendilerinin Alaş-Alaç adlı Ata'dan geldiklerine inanırlardı. Bu Ata'nın üç oğlu olduğunu ve bunların üç Kazak boyunu meydana getirdiklerini kabul ederlerdi.

Geleneksel olarak göçebe bir hayat yaşayan Kazakların kjktarih sahnesinde etkili olmaları ise Özbek Hanları devrinde olur. Bu dönemde Kazakların bir kısmı, Canı Bel'in Oğlu Kasım Han idaresinde Balkaç bölgesinde yaşarlarken, bir kısmı da Burunduk yönetiminde Urallar'da yaşıyordu. Daha sonra Kasım Han, bütün Kazakları kendi egemenliği altına aldı (1520). 17. yüzyılda ise Tevka Han, Kazak Türklerini yasal kurallara bağladı. Ancak 17. ve 18. yüzyıllarda Ruslar Türkistan'da önemli işgallerde bulundular. Bu olaya Kazaklar büyük tepki göstererek 1783'te Sırım Batur önderliğinde bir ayaklanma başlattılar.

Kazak önderler 1906'da halkta milli bilincin uyanmasını sağladılar. 1916'da harekete geçtiler ve 1917'de Umumi Kazak Kongresi’ni toplayarak Orenbur'u başkent yaptılar. 1924'de otonom olarak başkentlerini Ak-Mescit'e taşıdılar ve 1936'da Sovyetler’in bir üyesi statüsünü kazandılar.

[değiştir] Kazak Türkü Katliamı

Özellikle 1917 Ekim devriminden sonra sürekli olarak bağımsızlık mücadelesi veren Kazak Türkleri’nin uğramış olduğu soykırım 1926-1989 dönemindeki nüfus sayımlarında açıkça gözlemlenebilmektedir. 1926'da 3.713.000 olan nüfus 1959 yılında 1 milyon azalmış, yine 1926'da 1.280.000 olan Rus nüfusunun 1959'da 3.972.000'e ulaştığı görülmüştür.

[değiştir] Bağımsızlığın Ardından Siyasi Yapı

Kazakistan 1990'da egemenliğini, 1991 tarihinde bağımsızlığını ilan etmiş ve Kazakistan Cumhuriyeti Birleşmiş Milletler’in bir üyesi olmuştur. Kazakistan Cumhuriyeti'nde sosyal demokrat Azat hareketi, Milliyetçi Alaş Hareketi, Ulusal Demokrat Parti bulunmaktadır.

10 Ocak 1999 tarihinde yapılan seçimlerde, Türkiye’ye yakınlığı ile tanınan Nursultan Nazarbayev %79.8 oranında oy alarak Cumhurbaşkanı seçilmiştir. 2005'de yapılan ve oldukça yüksek oranda katılımın görüldüğü (% 77) seçimlerde Nazarbayev % 91 gibi ezici bir oyla tekrar Cumhurbaşkanı seçildi. Seçimlerde Nazarbayev'in en yakın rakibi ve muhalif grupların çoğunluğunun ortak adayı olan Adil Kazakistan Hareketi lideri Jarmahan Tuyakbay’ın ise yalnızca % 6.64 oy alabildi.[1]

Kazakistan Parlamentosu, Senato ve Meclis olmak üzere iki kanattan oluşmaktadır. Parlamentonun iki kanadının da görev süresi 4 yıl iken, son anayasa değişikliğiyle Meclis’in görev süresi 5 yıla, Senato’nun süresi ise 6 yıla çıkarılmıştır.

Senato, her eyaletten ve eski Başkent Alma Ata’dan mevcut yerel temsili organlar tarafından seçilen ikişer senatörden meydana gelmektedir. 7 senatör ise Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından atanmaktadır.

Millet Meclisi, ülkenin idari-bölgesel bölünmesine uygun olarak oluşturulan seçim çevrelerinde eşit sayıda seçmen tarafından seçilen 67 üyeden oluşmaktadır. 1998 yılı içinde yapılan anayasa değişikliğiyle sayısı 77’ye çıkartılan Meclis üyelerindeki 10 milletvekili ilave siyasi partilerin listelerinden tek ulusal seçim bölgesine göre seçilecektir. Bu değişiklik, Meclis’in ikinci dönem seçimleri itibariyle uygulamaya konulacaktır.

[değiştir] Kazakistan’ın Demografik Yapısı

Kazakistan 2004 verilerine göre 14.951.000 nüfusa sahiptir. 1989’da 16.464.000 olan nüfus 1999 nüfus sayımına kadar yıllık ortalama % 1’lik bir azalma ile 14.953 milyona düştü. Ancak 2000-2001 döneminde de düşme devam etmesine karşın, 2003-2003 döneminde azalış trendi durarak % 0.7 oranında artışla 14.951 milyona ulaştı. 2005 itibariyle nüfusun 15.1 milyon olduğu tahmin edilmektedir..[2]

[değiştir] Kazakistan’ın Güçlenen Ekonomisi

Bağımsızlığın ardından siyasi ve ekonomik istikrara kavuşan Kazakistan’da büyük petrol, uranyum, demir,altın ve kurşun rezervleri bulunmaktadır.

Kazakistan doğal kaynakları ve coğrafyası itibarıyla çok umut verici bir ülkedir. Hacim ve çeşit bakımından mineral ve hammadde yatakları ile dünyanın sayılı ülkelerinden biridir.

Kazakistan’da 1225 çeşit mineral ihtiva eden 493 yatak bulunmaktadır. Uranyum, krom, kurşun ve çinko yataklarının zenginliği itibarıyla dünya ikincisi, mangan itibarıyla dünya üçüncüsü, bakır itibarıyla de beşincisidir. Kömür, demir ve altın rezervleri itibarıyla Kazakistan dünya sıralamasında ilk on ülke arasında, doğalgaz, petrol ve alüminyum rezervleri itibarıyla da, sırası ile ilk on iki, ilk on üç ve ilk on yedi ülke arasında yer almaktadır. Kazakistan'da 1996 yılında dünyanın en büyük üçüncü altın madeni bulunmuştur.

Ülkenin mineral ve hammadde üretimi ise, kendi ihtiyacının çok üstündedir. Bu nedenle metalik bizmut, süngersi titanyum, kil ve rafine bakır, mangan ve konsantreleri üretiminin yüzde 90'ı, petrol, metalik kurşun ve çinko üretiminin yüzde 80'i ile doğalgaz, kömür, demir cevheri ve krom üretiminin de yüzde 50'den fazlası ihraç edilmektedir. Kazakistan toprakları altında keşfedilmiş maddi zenginlik 2 trilyon ABD Dolarından fazladır.

[değiştir] Türkiye ile Ticari İlişkiler

Türkiye, 1991'de Kazakistan'ın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından 15 dakika sonra bu ülkeyi tanımıştır.

Kazakistan Cumhuriyeti'nde 1994 yılından bugüne yaklaşık 3000 yabancı ortak girişim (JV) faaliyet göstermekte olup, Kazakistan'a yapılan yabancı sermaye yatırımları 8 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu miktar yaklaşık 10 yıllık bir bağımsızlık geçmişi olan bir ülke için büyük önem arz etmektedir. Bu büyüklükte sermaye girişi, ülkenin eski üretim alt yapısını rehabilite etmekte olduğu ve ekonomiye süratle yeni tesislerin kazandırıldığı anlamına gelmektedir.

Eldeki tüm veriler incelendiğinde, yaklaşık 1.5 milyar ABD Doları'na yaklaşan yatırım hacmi ile Türkiye'nin, Kazakistan Cumhuriyeti'nde Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra ikinci sırada yer aldığı anlaşılmaktadır.

Türk iş adamlarınca Kazakistan'da gerçekleştirilen yatırımlar daha çok ticaret, telekomünikasyon, otel işletmeciliği, tarım ürünleri üretimi, süpermarket işletmeciliği, matbaacılık, petrol ürünleri, gıda, tuğla, demir-çelik, bakır, tekstil ve hizmet sektörlerinde yoğunlaşmaktadır. Kazakistan Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında daha çok müteahhitlik ve ticari faaliyetlerde bulunan Türk şirketleri, son yıllarda Kazakistan içerisinde süratle mal ve hizmet üretimine yönelmeye başlamışlardır.

ABD ve İngiltere gibi ülkelerin Kazakistan'daki yatırımlarına bakıldığında bu ülkelerin daha çok petrol ve gaz endüstrisi, elektrik ve madencilik gibi sektörlerde yoğunlaştığı görülmektedir.

Müteahhitlik sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının bugüne kadar Kazakistan'da gerçekleştirmiş olduğu müteahhitlik hizmetlerinin 2 milyar ABD Doları üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.