Berilyum

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Berilyum (Be)
H Periyodik cetvel He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba   Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra   Ku Db Sg Bh Hs Mt Ds Uuu Uub Uut Uuq Uup Uuh Uus Uuo     La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu   Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Temel özellikleri
Atom numarası	4
Element serisi	Alkalinler
Grup, periyot, blok	2, 2, s
Görünüş	Beyaz-boz metalik
Atom ağırlığı	9.012182(3) g/mol
Elektron dizilimi	1s2 2s2
Enerji seviyesi başına Elektronlar	2, 2
Fiziksel Özellikleri
Maddenin hali	katı
Yoğunluk	1.85 g/cm³
Sıvı haldeki yoğunluğu	1.690 g/cm³
Ergime noktası	1560 °K 1287 °C 2349 °F
Kaynama noktası	2742 °K 2469 °C 4476 °F
Ergime ısısı	7.895 kJ/mol
Buharlaşma ısısı	297 kJ/mol
Isı kapasitesi	16.443 (25 °C) J/(mol·K)
Atom özellikleri
Kristal yapısı	Altıgen
Yükseltgenme seviyeleri	2
Elektronegatifliği	1.57 Pauling ölçeği
İyonlaşma enerjisi	899.5 kJ/mol
Atom yarıçapı	105 pm
Atom yarıçapı (hes.)	112 pm
Kovalent yarıçapı	90 pm
Van der Waals yarıçapı	? pm
Diğer özellikleri
Elektrik direnci	35.6 nΩ·m (20°C'de)
Isıl iletkenlik	200 W/(m·K)
Isıl genleşme	11.3 µm/(m·K) (25°C'de)
Ses hızı	12870 m/s (?'de)
Mohs sertliği	5.5
Vickers sertliği	1670 MPa
Brinell sertliği	600 MPa

Berilyum, periyodik tablonun IIa grubunda yeralan toprak alkali grubundan element. Berilyum ender elementlerdendir. Yerkabuğunda ancak %0,0006 oranında bulunur. Zengin yatakları bulunmadığından, berilden elde edilir. Fransız kimyacısı Nicolas Vaquelin tarafından 1798'de oksit halinde bulunmuş, 1828'de, birbirlerinden bağımsız olarak, Friedrich Wöhler ve Antoine Bussy tarafından elde edilmiştir.

Alüminyumdan daha hafif, ama daha sert, ergime noktası da yüksek bir element olan beril, metalurjide kullanılır. Ama alüminyumdan 200 kat pahalıya mal olması nedeniyle, kullanımı bilgisayar parçaları ve çayroskop yapımı, uzay teknolojisi gibi birkaç özel alanla sınırlıdır.

[değiştir] Alaşımları

En önemli berilyum alaşımı berilyumlu bakırdır. Berilyum oksitin bakırla eritilmesi ve indirgeyici etmen olarak karbon kullanılmasıyla elde edilir. Beriyumlu bakır aşınmaya dirençli yaylarda, elektrik bağlantılarında ve kıvılcım sıçramasını önleyen aletlerde kullanılır.

[değiştir] Bileşikleri

Bileşikleri genellikle renksiz ve oldukça tatlıdır. Çözelti, kuru toz ya da buhar halinde çözünür, bileşikleri ise zehirlidir.

En önemli berilyum bileşiği berilyum oksittir (BeO). Ana madde olarak seramik eşya ve özel tip camlar yapmada, floresan tüplerinde, nükleer reaktörlerde kullanılır. Son derece zehirlidir.

[değiştir] İzotoplar

Berilyumun doğada bulunan tek kararlı izotopu berilyum-9'dur. Yarı ömrü 2,700,000 yıl olan berilyum-10 ve 10^-15 saniyeden daha kısa sürede kendiliğinden iki alfa parçacığına bölünen berilyum-8 gibi yapay izotoplarıda üretilmiştir.