Fatimidi

From Wikipedia

Li Fatimiti sunnu na dinastìa d'àrabi sciiti ca stabbileru la loru autorità ntâ l'Africa dû nord e la Sicilia ntra lu 909 e lu 1171 e funnaru nu califfatu dissidenti di l'Abbassidi di Bagdad. Lu funnaturi Ubayd Allah al-Mahdi era nu sciita dâ setta di l'Ismaeliti vinuti dâ Siria ca si pritinnìanu discinnenti dû prufeta Maumettu pì menzu di sò figghia Fâtima az-Zahra, e sò jènniru Alî ibn Abû Talib, lu quattrèsimu califfu ammazzatu di l'Abbassidi. Lu sò nomu signìfica «guidatu di Diu».

Iddu s'abbirsa à Kairouan, città santa dâ Tunisia, unni s'allèa cu nummurusi ntra li Berberi ca sunnu dâ sò parti e accussì stinni la sò auturità supra na gran parti dû Maghreb, dû Maroccu â Libbia. Arrinesci tantu putenti di sfidari l'autoritati dû califfu di Bagdad e s'appruclama califfu iddu stissu ntâ lu 909. Stu fattu pì contru spinci l'émiri di Cordoue ntâ lu 929 a stabbiliri nu califfatu dissidenti Ommayada (sunnita) ntâ Spagna.

Li fatimiti cu lu granni Qaid Jawhar al-Siqilli (Jawhar lu sicilianu) cunquistaru tuttu lu Maghrib (960) e ntû 969 l'Egittu, unni funnaru, appressu la città di al-Fustat la nova capitali imperiali, ca chiamaru al-Qahirah (Lu Cairu), ca signìfica «la triunfanti», e la Siria (972). Poi cuntinuaru a stènniri li loru cunquisti nzinu â Calabbria (982). Na lu màssimu dâ loru stinziuni cumprinnèvanu puru la Palistina, la banna du mari Russu, lu Yemen e lu Hejaz. Li cummercî marìttimi si stinnèvanu ntra lu Meditirraniu e l'Ocèanu Indianu, chiddi via terra arrivàvinu nzinu l'Africa sub-sahariana (Mali, Muritania).

A diffirenza di l'autri autorità mussulmani, li fatimiti amittèvinu ntâ loru amministrazziuni, nun pì critèri d'appartinenza tribbali, ètnichi o riliggiusi, ma principalmenti pì méritu e cumpitenza. Li membri di l'àutri fidi di l'Islam vinìanu ammissi ai cchiù àuti funziuni, e sta tulliranza era stinnuta a l'ebbrei e a li cristiani ca èranu capaci.

L'imperu cuntinuau a pruspirari nzinu a lu califfu Al-Hâkim (996-1021). A partiri dû 1060; lu tirritoriu dî fatimiti s'arriduci nzinu a lu sulu Egittu. Quannu murìu l'ùrtimu califfu fatimita, ntû 1171, lu Saladinu l'annetti a lu califfatu abbassidi di Bagdad, facennu divintari l'Islam sunnita la sula riliggiuni.

[cancia] Lista dî califfi fatimiti

Ubayd Allah al-Mahdi (909-934) - funnaturi dâ dinastia
Al-Qâ'im bi-Amr Allah (934-946)
Ismâ`îl al-Mansûr bi-Nasr Allah (946-952)
Al-Muizz li-Dîn Allah (952-975) - duranti lu sò regnu veni cunquistatu l'Egittu.
Abû Mansûr Nizar al-Azîz bi-llah (975-996)
Al-Hakim bi-Amr Allah (996-1021)
Ali az-Zahir (1021-1035)
Al-Mustansir bi-llah (1035-1094)
Al-Musta'li (1094-1101)
Al-Amir bi-Ahkam Allah (1101-1130)
Al-Hafiz (1130-1149)
Az-Zafir (1149-1154)
Al-Faiz (1154-1160)
Al-Adid (1160-1171)