Rajd japoński na Ocean Indyjski
Z Wikipedii
Wypad floty japońskiej na Ocean Indyjski to działania powietrzno-morskie floty japońskiej podczas II wojny światowej przeciwko flocie brytyjskiej i brytyjskim posiadłościom na Oceanie Indyjskim w kwietniu 1942.
| Rajd na Ocean Indyjski | |||||||||||
| Konflikt: II wojna światowa | |||||||||||
 Japoński lotniskowiec "Akagi" biorący udział w wypadzie na Ocean Indyjski |
|||||||||||
|
|||||||||||
| Walczące strony | |||||||||||
 Japonia |
 Wielka Brytania |
||||||||||
| Dowódcy | |||||||||||
|
|
|
||||||||||
| Siły | |||||||||||
| 6 lotniskowców, 4 pancerniki, 7 krążowników, 19 niszczycieli, 5 okrętów podwodnych, 350 samolotów |
3 lotniskowce, 5 pancerników, 7 krążowników, 15 niszczycieli, ok. 100 samolotów, 30 mniejszych okrętów |
||||||||||
| Straty | |||||||||||
| ok. 20 samolotów zniszczonych | 1 lotniskowiec, 2 krążowniki, 2 niszczyciele, 1 krążownik pomocniczy, 1 korweta, 1 slup, 23 statki handlowe, ok. 40 samolotów zniszczonych |
||||||||||
Spis treści |
[edytuj] Podłoże
Do marca 1942 Japończycy zdobyli Birmę, Malaje i Indie Holenderskie (Indonezję) i przed ich flotą otworem stanął Ocean Indyjski, dzielący ich od nieodległych wybrzeży Indii i wyspy Cejlon. W celu powstrzymania japońskich podbojów w Azji południowo-wschodniej, Brytyjczycy skierowali z Europy na Ocean Indyjski okręty, które utworzyły Flotę Wschodnią (Eastern Fleet) pod dowództwem admirała Jamesa Somerville. W jej skład wchodziły oprócz brytyjskich, okręty australijskie i holenderskie. Siły jego dzieliły się na dwa zespoły: "szybki" zespół A (Force A) z dwoma nowymi lotniskowcami HMS "Formidable" i "Indomitable", pancernikiem HMS "Warspite", 2 ciężkimi i 2 lekkimi krążownikami i 6 niszczycielami oraz zespół B w składzie lekkiego lotniskowca HMS "Hermes", 4 pancerników typu R, 3 krążowników lekkich i 9 niszczycieli.
Przeciwko brytyjskiej Flocie Wschodniej, 26 marca 1942 wypłynął z zatoki Staring na Celebes silny japoński zespół floty pod dowództwem wiceadmirała Chuichi Nagumo. Jego trzonem było aż 5 dużych lotniskowców: "Shokaku", "Zuikaku", "Akagi", "Hiryu" i "Soryu", stanowiących główną siłę uderzeniową floty japońskiej (od zespołu atakującego wcześniej Pearl Harbor obecny zespół różnił się jedynie brakiem "Kaga"). Ponadto zespół składał się z 4 szybkich pancerników typu Kongo, 2 ciężkich krążowników, lekkiego krążownika i 8 niszczycieli. Zespół ten wypłynął z bazy Kendari 26 marca 1942 i wpłynął na Ocean Indyjski 1 kwietnia 1942, opływajac od południa Jawę i Sumatrę. Oprócz tego, drugi zespół wiceadmirała Ozawy w składzie lekkiego lotniskowca "Ryujo", 4 ciężkich krążowników typu Mogami kontradmirała Kurity, lekkiego krążownika i 4 niszczycieli, miał działać przeciw żegludze w Zatoce Bengalskiej, wypływajac przez Cieśninę Malakka. Cała operacja otrzymała kryptonim "C". Oprócz zniszczenia floty brytyjskiej, celem japońskiego wypadu było zabezpieczenie od strony morza posuwania się wojsk w Birmie, a także zaznaczenie obecności na tym akwenie, mające zniechęcić Hindusów do udziału w wojnie po stronie aliantów. Mając informacje wywiadu o wysłaniu japońskiego zespołu i jego sile, admirał Somerville otrzymał jednak rozkaz nie dążenia do bitwy, a jedynie ataku w sprzyjających warunkach.
[edytuj] Działania
W dniach 1-3 kwietnia 1942 brytyjski zespół manewrował w okolicach Cejlonu, starając się trzymać się w dzień poza zasięgiem japońskiego lotnictwa rozpoznawczego, a przybliżać w nocy. 3 kwietnia większość zespołu została wycofana do bazy w atolu Addu na Malediwach, natomiast dwa krążowniki ciężkie typu County HMS "Dorsetshire" i "Cornwall" skierowano do Kolombo na Cejlonie w celu napraw. Z kolei lekki lotniskowiec HMS "Hermes" z australijskim niszczycielem HMAS "Vampire" skierowano do portu Trincomalee na wschodnim wybrzeżu Cejlonu. Po powrocie do bazy Addu, 4 kwietnia Brytyjczycy uzyskali meldunek rozpoznania lotniczego (kanadyjska łódź latająca Catalina) o dużym zespole okrętów japońskich 360 mil na południowy wschód od Cejlonu. Admirał Somerville wypłynął z bazy na czele szybszego zespołu A i nakazał odłączonym krążownikom wypłynąć z Kolombo na południowy zachód w celu spotkania się z zespołem.
[edytuj] Działania 5 kwietnia
O godzinie 7.30 rano 5 kwietnia, 91 japońskich bombowców pokładowych w eskorcie 36 myśliwców A6M Zero, startujacych z pięciu lotniskowców, dokonało nalotu na miasto i port Kolombo, niszcząc statki w porcie i urządzenia portowe. Japończycy nie zastali tam jednak spodziewanych sił głównych floty. Zatopiony został jedynie krążownik pomocniczy HMS "Hector" i stary niszczyciel HMS "Tenedos", kilka statków odniosło uszkodzenia. Miasta broniły 4 dywizjony myśliwskie (30.RAF, 258.RAF, 803.FAA i 806.FAA) lecz Japończycy zestrzelili 25 samolotów brytyjskich (15 Hurricane, 4 Fulmar, 6 Swordfish), uszkadzając ponadto kilkanaście na lotniskach i tracąc jedynie 7 samolotów. Zginęło ok. 190 ludzi.
Japońskie samoloty rozpoznawcze odkryły następnie na morzu ok. godziny 13 krążowniki HMS "Dorsetshire" i "Cornwall". Po trwającym kilkanaście minut nalocie 53 japońskich bombowców nurkujących Aichi D3A z lotniskowców "Akagi", "Hiryu" i "Soryu", oba krążowniki zatonęły ok. godz. 14, trafione wieloma bombami. 424 członków załóg zginęło, 1122 zostało uratowanych przez brytyjskie okręty, które później nadeszły na miejsce. Japończycy nie ponieśli strat w samolotach. Po tym, zespół japoński, który znajdował się na południowy zachód od wyspy, odszedł na południe, po czym łukiem popłynął w kierunku wschodniego wybrzeża Cejlonu.
Niezależnie od działań zespołu uderzeniowego, 6 kwietnia japońskie samoloty zatopiły indyjski slup "Indus" typu Grimsby u wybrzeży Birmy w okolicy Akyab.
[edytuj] Działania 9 kwietnia
9 kwietnia rano 91 japońskich bombowców pokładowych w eskorcie 38 myśliwców dokonało nalotu na port Trincomalee. Uszkodzeniu uległy urządzenia portowe i stocznia, zatopiono ponadto jeden statek. Brytyjczycy utracili 9 myśliwców broniących portu, oraz kilka zniszczonych na lotnisku. Również Japończycy utracili kilka samolotów. Brytyjczycy zostali wcześniej uprzedzeni przez wywiad o groźbie ataku, dlatego główne okręty z bazy: lekki lotniskowiec HMS "Hermes" z niszczycielem HMAS "Vampire" i korwetą typu Flower HMS "Hollyhock" oraz kilkoma statkami, znajdowały się wówczas na morzu. Po zakończeniu nalotu, okręty brytyjskie skierowały się w stronę portu, jednakże zostały wykryte przez japoński samolot rozpoznawczy. Przeciw okrętom, znajdującym się w odległości 65 mil od portu, 10 mil od brzegu, skierowano następnie uderzenie 85 japońskich bombowców nurkujących w eskorcie 6 myśliwców, pod dowództwem kapitana Kakuichi Takahashi.
Brytyjskie okręty pozbawione były osłony lotniczej, gdyż "Hermes" posiadał jedynie stare samoloty torpedowe Fairey Swordfish, które zostały w dodatku przebazowane na ląd do Trincomalee, a zaalarmowane lotnictwo z baz lądowych nie dotarło nad okręty na czas. Jedyną obronę stanowiły działa przeciwlotnicze, które jednak nie były w stanie odstraszyć licznych Japończyków. W konsekwencji "Hermes", będący pierwszym specjalnie zaprojektowanym lotniskowcem na świecie, został zatopiony po trafieniu aż 40 bombami. Zatopiony został również niszczyciel "Vampire", korweta "Hollyhock" i statki: zbiornikowiec "British Sergeant" i pomocniczy "Athelstone". Zginęło m.in. 307 ludzi z "Hermesa" i 7 z niszczyciela, w tym ich dowódcy. Brytyjczycy wypuścili następnie odwetowy nalot 9 lekkich bombowców Bristol Blenheim z 11. dywizjonu, które zaatakowały lotniskowiec "Akagi", lecz bomby nie trafiły okrętu, natomiast Japończycy zestrzelili 5 bombowców.
Po uznaniu, że osiągnął cel, wiceadmirał Nagumo ruszył w drogę powrotną do bazy, wpływając 12 kwietnia do cieśniny Malakka. Brytyjczycy nie próbowali podejmować aktywnych działań przeciw flocie japońskiej pozostałymi im siłami, z których zresztą jedynie dwa lotniskowce posiadały praktyczną wartość w warunkach wojny na Pacyfiku, przy czym zabierały one mniejszą liczbę samolotów, a nadto starszego typu, niż przeważające liczebnie lotniskowce japońskie. Również zespół wiceadmirała Ozawy opuścił Ocean Indyjski, po zatopieniu 23 statków handlowych w Zatoce Bengalskiej. Dalszych 5 statków w tym okresie i rejonie zatopiły japońskie okręty podwodne.
[edytuj] Zestawienie sił
[edytuj] Japończycy
- Zespół Uderzeniowy wiceadm. Nagumo
- 1 dywizjon lotniskowców: "Akagi" (wiceadm. Chuichi Nagumo)
- 2 dywizjon lotniskowców: "Hiryu", "Soryu" (kadm. Tamon Yamaguchi)
- 5 dywizjon lotniskowców: "Zuikaku", "Shokaku" (kadm. Tadaishi Hara)
- 3 dywizjon pancerników: "Kongo", "Haruna", "Hiei", "Kirishima" (typu Kongō) (kadm. Gunichi Mikawa)
- 8 dywizjon krążowników: ciężkie krążowniki lotnicze "Tone", "Chikuma" (typu Tone) (kadm. Hiroki Abe)
- 1 Flotylla Niszczycieli: krążownik lekki "Abukuma" (kadm. Sentaro Omori)
- Zespół wiceadm. Ozawy
- okręt flagowy: krążownik ciężki "Chokai" (wiceadm. Jisaburo Ozawa)
- 7 dywizjon krążowników: ciężkie krążowniki "Kumano", "Mikuma", "Mogami", "Suzuya" (typu Mogami) (kadm. Takeo Kurita)
- 4 dywizjon lotniskowców: "Ryujo" (kadm. Kakujo Kakuta)
- 3 Flotylla Niszczycieli: krążownik lekki "Yura"
- do 3 kwietnia 1942: 11 dywizjon niszczycieli: "Fubuki", "Shirayuki", "Hatsuyki", "Murakumo" (typu Fubuki)
- od 4 kwietnia 1942: 20 dywizjon niszczycieli: "Amagiri", "Asagiri", "Shirakumo", "Yugiri" (typu Fubuki)
- Okręty podwodne: I-2, I-3, I-4, I-6, I-7
[edytuj] Alianci
Stan na 1 kwietnia 1942
- Zespół A Floty Wschodniej ("zespół szybki") - Eastern Fleet Force A (Fast Force) wiceadm. Somerville'a
- okręt flagowy: pancernik HMS "Warspite" (wiceadm. James Sommerville)
- lotniskowce: HMS "Formidable", "Indomitable" (kadm. Denis Boyd)
- krążowniki ciężkie: HMS "Cornwall" i "Dorsetshire"
- krążowniki lekkie: HMS "Emerald" i "Enterprise"
- niszczyciele: HMAS "Napier" i "Nestor" (typu N, australijskie), HMS "Paladin", "Panther", "Hotspur", "Foxhound"
- Zespół B Floty Wschodniej ("zespół wolny") - Eastern Fleet Force B (Slow Force) - wiceadm. Algernon Willis
- pancerniki: HMS "Resolution" (flagowy), "Ramillies", "Revenge", "Royal Sovereign" (typu R)
- lotniskowiec: HMS "Hermes"
- krążowniki lekkie: HMS "Caledon", "Dragon", Hr.Ms. "Jacob van Heemskerck" (holenderski)
- niszczyciele: HMS "Griffin", "Arrow", "Decoy", "Fortune", "Scout" (brytyjskie), HMAS "Norman", "Vampire" (australijskie), Hr.Ms. "Isaac Sweers" (holenderski)
- Okręty w Kolombo (m.in.)
- krążownik pomocniczy HMS "Hector"
- niszczyciel HMS "Tenedos"
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Bibliografia
- Zbigniew Flisowski: "Od Morza Koralowego po Midway", Poznań 1988, ISBN 83-210-0616-7
- Rafał Mariusz Kaczmarek: "Wielkanoc 1942 roku na cejlonie i w Zatoce Bengalskiej" w: Morza Statki i Okręty 4/2005
