Mlask boczny dziąsłowy
Z Wikipedii
Mlask boczny dziąsłowy to rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczanej symbolem: [ǁ], ponieważ mlask może mieć różne "podkłady" (różne typy artykulacji tylnojęzykowej), stosuje się wtedy dokładniejszą transkrypcję np. [k͡ǁ] (w dalszym ciągu znak podwójnego miejsca artykulacji (łuczek) jest pomijany).
Spis treści |
[edytuj] Artykulacja
[edytuj] Opis
W czasie artykulacji podstawowego wariantu [kǁ]:
- modulowany jest prąd powietrza zasysanego powstały wyniku różnicy ciśnień wytworzonej przy grzbiecie języka wzniesionym do góry, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji ustnej i ingresji.
- podniebienie miękkie jest podniesione, mamy do czynienia z artykulacją ustną,
- prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub przynajmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka
- koniuszek języka i jego brzeżek kontaktuje się z górnymi dziąsłami, tworząc częściowe boczne zwarcie jak przy artykulacji [l]. Równocześnie grzbiet język wznosi się stromo w kierunku podniebienia miękkiego i języczka tworząc całkowite drugie zwarcie. W powstałej komorze dochodzi do powstania podciśnienia wyniku "ssącego" ruchu języka do tyłu. Następuje przerwanie blokady dziąsłowej/ bocznej, przy czym równocześnie powietrze jest zasysane do środka, co daje akustycznie charakterystyczny mlask.
[edytuj] Warianty
W języku kungekoka występuje też spółgłoska o zębowym miejscu artykulacji (laminalna). Opisana artykulacja jest dziąsłowa (apikalna)
Dalsze warianty mlasków ze względu na rodzaj "podkładu":
- artykulacja może też się odbywać przy udziale kanału nosowego, mówimy wtedy o mlasku nosowym: [ŋǁ].
- plozji może towarzyszyć przydechem (aspiracją) spółgłoski tylnojęzykowej: [kǁʰ]
- plozji może towarzyszyć dodatkowym szumem szczelinowym: [kǁˣ]
- spółgłoska może być wymówiona dźwięcznie lub dysząco-dźwięcznie (ang. breathy voice): [ɡǁ], [ɡ̈ǁ]
- spółgłoska może być wymówiona z dodatkowym zwarcie wiązadeł głosowych (glotalizacja): [kǁˀ]
Również dokładne miejsce utowrzenia zwarcia tylnojęzykowego może odgrywać rolę kontrastującą.
Zobacz też:
- mlask dwuwargowy [ʘ]
- mlask zębowy [ǀ]
- mlask zadziąsłowy [ǃ]
- mlask podniebienny [ǂ]
[edytuj] Przykłady
Przykłady mlasków funkcji fonologicznej znajdujemy w południowoafrykańskich językach khoisan i bantu.Język !Xóõ posiada całą serię spółgłosek mlaskowych ok. 80, w tym podniebienne. W funkcji ekspresywnej mlaski podniebienne występują w wielu językach.
[edytuj] Pisownia
W ortografii języka xholo (z grupy języków khojsan) mlask zadziąsłowy jest reprezentowany przez grafem x, mlask przydechowy xh, mlask dyszący gx, mlaski nosowe nx, ngx, nkx.
[edytuj] Terminologia
Mlask boczny oznacza w istocie spółgłoskę o bocznym i tylnojęzykowym miejscu artykulacji. Mlask lateralny apiko-alweolarny.
[edytuj] Linki zewnętrzne
| Głoski języków naturalnych | |
| Międzynarodowy alfabet fonetyczny | |
| Spółgłoski | Samogłoski | |
| Spółgłoski wg miejsca artykulacji | Spółgłoski wg sposobu artykulacji |
|
wargowe | dwuwargowe | wargowo-zębowe | zębowe | zadziąsłowe | dziąsłowe | szczytowe | twardopodniebienne | miękkopodniebienne | języczkowe | gardłowe | nagłośniowe | krtaniowe |
zwarte | szczelinowe | zwarto-szczelinowe | zwarto-otwarte | nosowe | boczne | drżące | uderzeniowe | półotwarte | ustne | środkowe |
| Spółgłoski wg narządu artykulacji | Spółgłoski wg sposobu inicjacji |
