Literatura polska - Średniowiecze

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Średniowieczna literatura polska

Nie dochowały się żadne dokumenty, które mogłyby poświadczyć istnienie przedchrześcijańskiego piśmiennictwa na ziemiach polskich. Z całą pewnością istniała przedchrześcijańska twórczość oralna, odnotowywana przez etnografów w bardzo starych fragmentach pieśni ludowych jeszcze w XIX wieku.

W początkach państwa polskiego kultura piśmiennicza rozwijała się dzięki inspiracji, jaką była dla niej religia chrześcijańska. Dlatego też najstarsze polskie zabytki piśmiennicze mają charakter sakralny. Pierwotnie były "importowane" z Zachodu Europy, wkrótce jednak Polska dorobiła się własnych scriptoriów. Z nich pochodzą najpiękniejsze polskie dzieła rękopiśmiennicze, jak Mszał biskupa krakowskiego Ciołka, czy Graduał Olbrachta. W latach 70. XV wieku rozwija się na ziemiach polskich sztuka drukarska (Kraków i Wrocław). W Krakowie w latach 90. XV wieku powstaje pierwsza drukarnia używająca czcionek cyrylickich, na potrzeby Kościoła prawosławnego.

Najstarsze zabytki polskiego piśmiennictwa (średniowiecze i renesans):

Geograf Bawarski (IX w)
Dagome iudex (990) najdawniejszy polski dokument, w którym Mieszko I oddał swoje państwo pod opiekę papieża
Bulla gnieźnieńska (1133) zawiera 410 polskich wyrazów
Rocznik świętokrzyski (pocz. XII w)
Kronika Galla Anonima (pocz. XII w)
Księga henrykowska (1270) zawiera ona pierwsze polskie zdanie "Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj"
Kronika Wincentego Kadłubka (XIII w)
Kronika Janka z Czarnkowa (XIV w)
Brewiarz czerwiński (1 połowa XIV w)
Psałterz floriański (koniec XIV w) (zawiera też teksty w języku polskim)
O zachowaniu się przy stole (1415) wiersz Słoty, jest to najdawniejszy ze znanych wierszy obyczajowo-dydaktycznych
Biblia królowej Zofii (1455) (Biblia szaroszpatacka) najstarsze polskie tłumaczenie Starego Testamentu
Lament świętokrzyski (1470) pieśń religijna
Statua synodalia Wratislaviensia (1475 r) - drukowana książka zawierające teksty modlitw po polsku
Psałterz puławski (XV w)
Kazania świętokrzyskie - najstarszy zabytek języka polskiego
Bogurodzica (jeden z pierwszych tekstów drukowanych w języku polskim
Legenda o świętym Aleksym (XV w)
Pieśń o zabiciu Jędrzeja Tenczyńskiego (XV wieku)
Satyra na leniwych chłopów (XV )
Graduał króla Jana Olbrachta
Kodeks Baltazara Behema (pocz. XV w)
Historiae Poloniae (pol. Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza 1480)
Mszał Erazma Ciołka (ok. 1515)
Raj duszny. (napisał Biernat z Lublina, wydał Florian Ungler, 1513) - pierwsza dochowana we fragmentach całkiem polska książka drukowana
Communae Poloniae Regni privilegium (Jan Łaski)
Catalogus archiepiscoporum Gnesnensium (Jan Długosz)

Znani pisarze i poeci okresu średniowiecza:

Gall Anonim - kronikarz, XII w.
Maurus - nieznany bliżej autor (różny od biskupa krakowskiego o tym samym imieniu) tzw. Carmen Mauri, poematu o Piotrze Włostowicu, XII w.
Jan Długosz - kronikarz, XV w.
Wincenty Kadłubek - kronikarz, XIII w.
Jędrzej Gałka - zwolennik poglądów Jana Husa, autor Pieśni o Wiklefie i tarktatów łacińskich, XV w.
Władysław z Gielniowa - autor polskich pieśni religijnych, błogosławiony Kościoła katolickiego, XV w.
Przecław Słota - autor tak zwanego Wiersza o zachowaniu się przy stole, XV w.