Bezprym

Z Wikipedii

Bezprym 986-1032
Książę Polski
Książę 1031 - 1032 poprzednik Mieszko II następca Mieszko II
urodzony 986 lub 987 w ? zmarły pierwsza połowa 1032 w ? pochowany  ?
Ojciec Bolesław I Chrobry Matka NN

Bezprym - książę Polski od 1031 do 1032, pierworodny syn Bolesława Chrobrego i jego drugiej żony, węgierskiego pochodzenia^[1]. Urodzony prawdopodobnie w 986 lub 987 roku, zmarł zamordowany wiosną 1032. Według źródeł władca odznaczający się niezwykłym okrucieństwem. Za jego czasów objawiła się reakcja pogańska.

Z powodu braku źródeł większość ustaleń na temat Bezpryma pozostaje w sferze hipotez.

Spis treści 1 Młodość 2 Przejęcie władzy 3 Rządy 4 Konsekwencje rządów 5 Przodkowie 6 Kronika Galla Anonima 7 Dawne koncepcje naukowe 8 Imię Bezpryma 9 Zobacz też 10 Bibliografia 11 Przypisy

[edytuj] Młodość

O ile posiadamy sporo informacji na temat młodości drugiego syna Bolesława Chrobrego, Mieszka II, o tyle o pierwszych dekadach życia Bezpryma nie wiadomo niemal nic. Stąd wniosek, że na następcę tronu wyznaczono Mieszka, który już za życia ojca przejawiał aktywność polityczną. Bezprym prawdopodobnie został przewidziany do życia zakonnego. Świadczy o tym Żywot św. Romualda, eremity z Pon Petri pod Rawenną. Podano w nim, że u świętego przebywał syn księcia polskiego, który około 1001 roku podarował mu konia. Prawdopodobnie zapis ten odnosi się do Bezpryma^[2], co wskazuje że został on odsunięty od dziedzictwa. Z Żywotu można wyciągnąć także inny, pośredni wniosek. Bezprym prawdopodobnie przyjmował nauki u św. Romualda, co wskazuje że w momencie przejęcia władzy był człowiekiem wykształconym.

[edytuj] Przejęcie władzy

Prawdopodobnie po przejęciu władzy przez Mieszka II jego dwaj bracia przez krótki czas przebywali w Polsce. Mieszko miał wygnać Bezpryma^[3], a zapewne także Ottona w 1030, kiedy wykrył, że spiskowali oni przeciw niemu z cesarzem Konradem II.

Prawdopodobnie to Bezprym wykorzystał jako pierwszy niepowodzenia wojenne i słabą pozycję Mieszka II i zmontował zwróconą przeciwko niemu koalicję niemiecko-ruską^[4]. Następnie skłonił książąt ruskich, Jarosława Mądrego i jego brata Mścisława do najazdu na Polskę w 1031 roku. Mieszko II zajęty obroną Łużyc, a zarazem pozbawiony sojuszników, nie miał możliwości odparcia drugiego ataku i uciekł z kraju, udając się do Czech. Jarosław Mądry przyłączył do Rusi Grody Czerwieńskie, zaś na tron polski wstąpił Bezprym. Być może dotarł on do Wielkopolski wraz z przydzielonym mu oddziałem ruskim. Bezpośrednia interwencja wojsk Jarosława w centralnych prowincjach kraju mająca na celu osadzenie nowego księcia na tronie nie znajduje potwierdzenia źródłowego. Niewykluczone, że przejmując władzę Bezprym posłużył się atrakcyjnymi dla ludności państwa hasłami antykościelnymi. Niektórzy badacze przyjmują, że mógł on nawet stanąć na czele tzw. reakcji pogańskiej^[5].

[edytuj] Rządy

Wkrótce po przejęciu władzy Bezprym odesłał cesarzowi polskie insygnia koronacyjne. Tym samym zrezygnował z tytułu królewskiego i uznał prymat zachodniego sąsiada. Insygnia osobiście dostarczyła do Niemiec żona Mieszka II, królowa Rycheza. W 1031 r. wraz z dziećmi, Kazimierzem, Gertrudą i jedną córką nieznanego imienia, opuściła ona kraj. Na dworze Konrada II została podjęta ze wszystkimi honorami, zezwolono jej również na dalsze używanie królewskiego tytułu. Wyjazd Rychezy, a szczególnie jej syna, był niezwykle korzystny dla Bezpryma, ponieważ przynajmniej tymczasowo eliminował ewentualnego pretendenta do tronu. Również zbiegły Mieszko nie stanowił niebezpieczeństwa, ponieważ został uwięziony, a według relacji Galla Anonima także wykastrowany przez księcia czeskiego Udalryka.

Pozostawała natomiast zapewne liczna grupa zwolenników dawnego władcy. Przypuszcza się, że Bezprym rozpoczął jej krwawe prześladowania. Wielu przedstawicieli elit społecznych zmuszonych zostało w efekcie do ucieczki. Według źródeł część z nich schroniła się na Mazowszu. Być może wśród ofiar represji znaleźli się dwaj biskupi, których śmierć zapisano pod datą 1032 w rocznikach najstarszych krakowskich: Roman i Lambert. Brutalna walka z opozycją mogła doprowadzić do wyżej już wspomnianej tzw. reakcji pogańskiej. Prawdopodobnie doszło do ludowych wystąpień przeciwko możnym, władzy, i utożsamianemu z aparatem państwowym Kościołowi. Współczesna historiografia umieszcza bunty w latach 1031-1032, czyli w okresie rządów Bezpryma. Reakcja miała nie tylko tło religijne, ale i społeczne. Była odbiciem nadwerężenia ekonomicznego państwa wywołanego przez agresywną politykę Bolesława Chrobrego i mniej udane rządy Mieszka II. Porażki w walkach na zachodzie odcięły podstawowe źródło utrzymania drużyny książęcej, czyli łupy. Koszty istnienia rozbudowanej armii w efekcie spadły zapewne na ludność państwa. Dodatkowo niezadowolenie musiały wywoływać niszczycielskie przemarsze obcych wojsk^[6].

Rządy Bezpryma doprowadziły do zachwiania struktur państwowych i podważenia autorytetu władzy. Nie trwały one długo, a powodem ich upadku miało być okrucieństwo nowego księcia. Według roczników hieldesheimskich Bezprym został zamordowany „przez swoich” nie później niż wiosną 1032. Inspiratorami morderstwa mieli być jego bracia, a przede wszystkim pozostający na wolności Otto.

Brakuje informacji o żonie lub potomstwie Bezpryma. Nieznane jest także miejsce jego pochówku.

[edytuj] Konsekwencje rządów

Państwo zostało znacznie osłabione za rządów Bezpryma. Doszło do podziału kraju na trzy części: pomiędzy Mieszka II, Ottona i Dytryka. Upadł autorytet władzy, co mogło przyczynić się także do późniejszych wystąpień przeciwko Kazimierzowi Odnowicielowi. Zwiększył się znacznie wpływ cesarstwa na sprawy polskie. Władca niemiecki miał swój udział w zdobyciu tronu przez Bezpryma, następnie wpływał na odzyskanie władzy przez Mieszka i Kazimierza Odnowiciela. Polska utraciła też na prawie pół wieku status królestwa.

[edytuj] Przodkowie

4. Mieszko I zm. 25 maja 992
			2. Bolesław I Chrobry zm. 17 czerwca 1025
5. Dąbrówka Przemyślidka zm. 977
						1. Bezprym zm. 1032
6. NN
			3. NN zm. po 987
7. NN

[edytuj] Kronika Galla Anonima

Bezprym jest jedynym władcą Polski, o którym Anonim zwany Gallem nie wspomina w swojej kronice. W krótkim rozdziale (I 17) poświęconym Mieszkowi II w ogóle nie zostaje zaznaczona przerwa w jego rządach. Możliwe natomiast, że przedśmiertna wizja Bolesława Chrobrego, którą prezentuje anonim odnosi się właśnie do pominiętego przez niego kryzysu państwowego. We wspomnianej wizji Chrobry stwierdza: Biada, biada! już jakby w niejasnym odbiciu widzę potomstwo królewskie błąkające się na wygnaniu i błagające o miłosierdzie wrogów, których ja nogami podeptałem!.

[edytuj] Dawne koncepcje naukowe

• Oswald Balzer twierdził, że to nie Bezprym, ale inny, nie podany w źródłach i pochodzący z pierwszego małżeństwa syn Bolesława Chrobrego miał być eremitą. Tadeusz Wojciechowski z kolei wysunął koncepcję, zgodnie z którą zapiska z Żywotu świętego Romualda odnosiła się do Lamberta Mieszkowica. Obie te koncepcje, jak również trzecia stworzona przez Anatola Lewickiego i zakładającą, że eremita był Lambert, syn Mieszka I i Ody, są odrzucane przez dzisiejszą historiografię.
• W starszej historiografii często łączono postaci dwóch synów Bolesława Chrobrego: Ottona i Bezpryma, lub przypisywano Bezprymowi drugie imię Otto. Marian Gumowski sugerował dodatkowo na podstawie zabytków numizmatycznych, że ten "łączony" książę mógł sprawować rządy namiestnicze w Czechach w 1003.
• Na wizji postaci Bezpryma w starszej historiografii ciążyły dwie dziś powszechnie negowane koncepcje: twierdzenie o istnieniu tzw. Bolesława Zapomnianego, który miałby rządzić po śmierci Mieszka II oraz o rzekomym mnichostwie Kazimierza Odnowiciela. Pierwsza koncepcja skłaniała historyków (np. Romana Grodeckiego) do przenoszenia reakcji pogańskiej i zaburzeń społecznych na okres po 1034 roku. Druga koncepcja stanowiła natomiast jeden z argumentów, mających podpierać tezę o współpracy Rychezy i Bezpryma (Mieszko II zgodnie z nią oddał syna Kazimierza do zakonu, a tym samym odsunął go od dziedziczenia. Miało to skłonić Rychezę do porozumienia się z jego starszym bratem).

[edytuj] Imię Bezpryma

W źródłach Bezprym pojawia się jako: Besprim (Kronika Thietmara), Besfrim (Annalista Saxo), Bezbriem (roczniki hildesheimskie i altajskie). Imię to wśród polskich elit wcześniej nie występowało, znane jest natomiast ze źródeł czeskich, gdzie pojawia się w formach: Bezprim, Bezprem, Bezperem. Zdaniem Jacka Hertela było to imię słowiańskiego pochodzenia, którego pierwotna forma brzmiała prawdopodobnie Bezprzem lub Bezprzym^[7]. Ze względu na przyjętą w historiografii tradycję i niemożliwość ustalenia z całą pewnością prawidłowej wersji imienia, do dziś używa się formy Bezprym, mimo, że wymaga ono zapewne emendacji^[8].

[edytuj] Zobacz też

• Piastowie
• Władcy Polski
• Historia Polski (do 1138)
• Bolesław Zapomniany

[edytuj] Bibliografia

• O. Balzer, Genealogia Piastów, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2005 (pierwsze wydanie 1895), ISBN 83-918497-0-8.
• D. Borawska, Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w latach trzydziestych XI wieku, Warszawa 1964.
• Gall Anonim, Kronika polska, tłum. Roman Grodecki, wstęp i opracowanie Marian Plezia, Wyd. Ossolineum, Wrocław 2003, s. 36-37 i 39-40, ISBN 83-04-04610-5
• Z. Górczak, Bunt Bezpryma jako początek tzw. reakcji pogańskiej w Polsce [w:] Nihil superfluum esse, pod red. J. Strzelczyka i J. Dobosza, Poznań 2000, s. 111-121
• R. Grodecki, Bezprym [w:] Polski Słownik Biograficzny, Tom II, Kraków 1936, s. 2
• R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski Średniowiecznej, tom 1, Wydawnictwo Platan, Kraków 1995 (wyd. pierwsze 1926), s. 103-125, ISBN 83-7052-230-0
• K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Oficyna wydawnicza Volumen, 1993, s. 105-107, ISBN 83-85218-32-7
• G. Labuda, Mieszko II król Polski, Wyd. Secesja, Kraków 1992, ISBN 83-85483-46-2
• G. Labuda, Pierwsze państwo polskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1989, ISBN 83-03-02969-X
• S. Szczur, Historia Polski średniowiecze, Wydawnictwo Literackie 2002, s. 75-81, ISBN 83-08-03272-9

Poprzednik Mieszko II Lambert

książę Polski 1031-1032

Następca Mieszko II Lambert