Ayn Rand
Z Wikipedii
| Niniejszy artykuł jest częścią cyklu Libertarianizm |
|
Nurty libertarianizmu Libertarianie Tematy powiązane |
| edytuj ten szablon |
Ayn Rand, właśc. Alissa Zinowiewna Rosenbaum (ur. 2 lutego 1905 w Sankt Petersburgu, zm. 6 marca 1982 w Nowym Jorku) - amerykańska pisarka i filozof pochodząca z rodziny rosyjskich Żydów, najbardziej znana dzięki swojej kontrowersyjnej filozofii obiektywizmu. Autorka powieści, w których stałym wątkiem jest obraz bohatera - pogardzanego przez otoczenie geniusza, któremu udaje się osiągnąć sukces. Ayn Rand uważała prezentację pozytywnych wzorców obiektywizmu za główny cel swojej literatury.
W Polsce ukazały się drukiem: "Hymn" (Anthem), "Źródło" (The Fountainhead), "Cnota egoizmu" (The virtue of selfishness), "Powrót człowieka pierwotnego" (The Return of the Primitive) i "Atlas Zbuntowany" (Atlas Shrugged)
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Ayn Rand w 1917 r. była świadkiem rewolucji bolszewickiej, którą potępiła. Ostateczne zwycięstwo bolszewików doprowadziło do konfiskaty majątku jej rodziny. W 1924 ukończyła studia filozofii i historii na uniwersytecie w Piotrogrodzie, w tymże roku zaczęła studiować scenopisarstwo.
W 1925 otrzymała pozwolenie na krótką wizytę u rodziny w Stanach Zjednoczonych. W lutym 1926 dotarła do Nowego Jorku, a następne 6 miesięcy spędziła u rodziny w Chicago, skąd wyruszyła do Hollywood w poszukiwaniu kariery scenopisarskiej. W 1929 wyszła za aktora Franka Connora, z którym pozostawała w związku aż do jego śmierci 50 lat później. Chwytając się róźnych prac, próbowała publikować sztuki teatralne i scenariusze swojego autorstwa. W 1932 scenariusz "Red Pawn" (Czerwony Pionek) sprzedała Universal Studios. Sztuka jej autorstwa "The Night of January 16th" (Noc 16-go stycznia) doczekała się inscenizacji w Hollywood i na Broadwayu. Jej pierwsza powieść "We the Living", ukończona w 1933 długo była odrzucana przez wydawnictwa, aż doczekała się publikacji w 1936. W 1938 pojawiło się opowiadanie "Anthem" (Hymn), przez wielu uważane raczej za poemat prozaiczny niż krótkie opowiadanie.
W 1943 opublikowano powieść "The Fountainhead" (Źródło), która stała się bestselerem i zapoczątkowała jej sławę jako pisarki. Wojna opóźniła inscenizację sztuki opartej na "The Fountainhead" do roku 1948. W roku 1957 wydała swój ostatni utwór fabularny, powieść "Atlas Shrugged" (Atlas zbuntowany) i zaczęła wykładać i pisać o filozofii, której podstawy zawarła w swych powieściach. Do nieliterackich utworów tego okresu życia autorki zalicza się zbiory esejów autorstwa samej Ayn Rand oraz jej zwolenników (np. Nathaniel Branden, Alan Greenspan). np. "The Virtue of Selfishness" (Cnota egoizmu), "Capitalism: The Unknown Ideal", "Philosophy: Who Needs It?", "The Return of the Primitive" (Powrót człowieka pierwotnego).
Ayn Rand zmarła 6 marca 1982 w swoim mieszkaniu w Nowym Jorku. Jej prawnym, jak też "intelektualnym" spadkobiercą został jej długoletni przyjaciel, Leonard Peikoff, założyciel Instytutu Ayn Rand (Ayn Rand Institute), zajmującego się promowaniem filozofii obiektywizmu.
[edytuj] Filozofia
Spytana jak najkrócej określiłaby swoją filozofię, Ayn Rand odpowiedziała:
- Metafizyka: Obiektywny Realizm
- Epistemologia: Racjonalizm
- Etyka: Własny Interes (Egoizm)
- Polityka: Kapitalizm
Rozwijając te cztery filary swojej filozofii, mówi:
- Rzeczywistość istnieje jako obiektywny absolut - fakty to fakty, niezależnie od naszych uczuć, życzeń, nadziei czy obaw.
- Rozum (umiejętność identyfikacji i kojarzenia informacji dostarczonych przez zmysły) jest jedynym dostępnym człowiekowi narzędziem poznawania rzeczywistości, jego jedynym źródłem wiedzy, jego jedynym motywem działania i podstawowym sposobem przetrwania.
- Człowiek - każdy - jest sam dla siebie celem, a nie narzędziem służącym realizacji celów innych ludzi. [...]
- Idealnym systemem polityczno-ekonomicznym jest liberalny kapitalizm. To jest system, w którym ludzie współdziałają nie jako kaci i ofiary, ani jako panowie i służba, ale jako handlowcy, z nieprzymuszonej, wolnej wymiany dóbr dla wzajemnej korzyści. [...]
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
