Astronomia
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Etimologicament, astronomia vòu dire lei deis astres (dau grègo αστρονομία = άστρον + νόμος).
L'astronomia es la sciéncia de l' observacion deis astres. Per mai d'un biais d'observacions, l'astronomia establís l'origina, l'evolucion, lei proprietats fisicas e quimicas deis astres, la mecanica celestiala.
L'astronomia es considerada coma la mai anciana dei sciéncias de l'umanitat. De nombrosei civilizacions despareissudas avián un bòn conoissement en astronomia (soventei-fes ligat a l'astrologia), que n'en atroveriam lei marcas de biais variats. Uei encara aquesta sciéncia existís. Encuei s'es popularizada près dau grand public. Un certan nombre d'astronòmes amators juegan un ròtle dins aquesta disciplina, especialament per la descubèrta d'asteroïdes. L'astronomia es una dei rarei sciéncias que leis amators li pòdon encar jugar un ròtle important.
L'astrofisica es la branca de l'astronomia que determina lei fenomènes fisics deduchs de l'observacion deis astres. A l'ora d'ara, leis astronòmes an toei une formacion chanuda en astrofisica e seis observacions son gaireben sempre estudiadas dins un contèxte astrofisic. Existís pasmens un cèrt nombre de cercaires e cercairitz qu'estudian exclusivament l'astrofisica. Lo trabalh dei astrofisicians es d'analizar de donadas d'observacions astronomicas e de ne deduire de fenomènes fisics.
[Modificar] Lei disciplinas de l'astronomia
Au començament, dau temps de la Grècia anciana e deis autrei civilizacions ancianas, l'astronomia consistissiá principalament en l'astrometria, valent a dire la mesura de la posicion dins lo cèu deis estèlas e dei planetas. Mai tard, dei trabalhs de Kepler e de Newton nasquèt la mecanica celestiala que permetèt la prevision matematica dei movements dei còrs celestiaus sota l'accion de la gravitacion, en particular leis objèctes dau sistèma solar. La màger part dau trabalh dins aquelei doei disciplinas (l'astrometria e la mecanica celestiala), peravans fach de man, es ara fòrça automatizada gràcias ais ordinators e ai captors CCD, an un ponch que son ara rarament consideradas coma de disciplinas destintas. Desenant, lo movement e la posicion deis objèctes pòdon èstre conoissuts lèu lèu, talament que l'astronomia modèrna es fòrça mai concernida per l'observacion e la compreneson de la natura fisica deis objèctes celestiaus.
Despuei lo sègle vinten, l'astronomia professionala a tendéncia de si desseparar en doei disciplinas : astronomia d'observacion e astrofisica teorica. Maugrat lo fach que la màger part deis astronòmes emplegan lei doei dins sei recèrcas, dau fach dei diferents gaubis necessaris, leis astronòmes professionaus tendon a s'especializar dins l'un o l'autre d'aquelei domenis. L'astronomia d'observacion es concernida principalament per l'aquisicion de donadas, çò qu'inclutz la construccion e la mantenéncia deis instruments e lo tractament dei resultas. L'astrofisica teorica es principalament concernida per la recèrca deis implicacions observacionalas de mai d'un modèle, valent a dire que cèrca de comprendre e de predire lei fenomènes observats.
Lei domenis d'estudis de l'astronomia son tanben classificats en doeis autrei categorias :
- Per subjecte, generalament segon la region de l'espai (per exemple, l'astronomia galactica) o lo tipe de problèma adreiçat (formacion deis estèlas, cosmologia)
- Per lo biais d'observacion, segon lo tipe de particulas detectadas (lume, neutrin) o la longor d'onda (ràdio, lume vesible, infraroge).
[Modificar] Disciplinas per subjècte
| Astronomia d'observacion | Lo sistème solar | L' estelam | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
||||||
|
||||||||
[Modificar] Disciplinas per tipe d'observacion
- Leis domenis espectraus
- lei rais gammàs
- lei rais X
- lo lume ultraviolet
- lo lume vesible
- l'infrarogi
- lo submillimetric
- lei raionaments ràdio
