Áfengi

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Áfengi er sameiginlegt heiti yfir drykki sem að innihalda etanól.

Áfengi hefur verið notað síðan í fornöld af mörgum siðmenntuðum samfélögum víðsvegar um heiminn, sem hluti af daglegu fæði, í hreinlætis- eða læknisfræðilegum tilgangi, sem slakandi og sælugefandi áhrifavaldur, sem vímugjafi, sem innblástur til lista, sem ástarlyf, og af öðrum ástæðum. Sum not hafa tengst táknrænni eða trúarlegri merkingu, sem dæmi í grískri trú í alsæluhelgisiðum Dionysusar, vínguðsins; í hinu kristna kvöldmáltíðarsakramenti; og páskahátíð gyðinga.

Á hinn bóginn eiga sumir á hættu að verða háðir áfengi vegna áfengissýki. Afleiðingar áfengissýki eru taldar meiriháttar heilsuvandamál hjá mörgum þjóðum.

Algeng og óhófleg neysla getur haft skaðleg áhrif á félagslega og fjárhagslega velferð notenda. Taugafræðileg áhrif áfengis eru oft stór þáttur í banaslysum í umferðinni og í slagsmálum. Fólk undir áhrifum áfengis endar stundum í hættulegri eða vafasamri aðstöðu sem að myndi ekki gerast ef allsgáð væru.

Sum trúarbrögð, þá sérstaklega Íslam, Mormónatrú og Nikayagrein Búddhisma, og einstaka flokkar Mótmælendatrúar banna algerlega eða tala á móti neyslu áfengis af þessum og öðrum ástæðum.

Flestar ríkistjórnir stýra eða takmarka sölu og neyslu áfengis.

[breyta] Efnafræði

Etanólið (CH₃CH₂OH) í áfengum drykkjum er næstum alltaf framleitt með gerjun, þ.e. efnaskiptum kolvetnis (yfirleitt sykur) af ákveðnum tegundum gers í fjarveru súrefnis. Þetta ræktunarferli gers við aðstæður sem að framleiða vínanda er kallað bruggun.

[breyta] Áfengismagn

Magn vínanda í áfengi er yfirleitt mælt í hundraðshluta eftir rúmmáli vínanda eða eftir þyngd. Almenn eiming stöðvast við 95,6% etanól því að við það stig er etanól stöðugeima við vatn.

Flest ger geta ekki ræktast þegar styrkleikur vínanda er meiri en 18% eftir rúmmáli, þannig að það er hámarksstyrkur gerjaðra drykkja, eins og til víns, bjórs og sake. Stofn gerja hefur verið þróaður sem að ná að þola allt upp undir 25% magn vínanda eftir rúmmáli, en þessi stofn var ræktaður til að framleiða etanól sem eldsneyti en ekki í áfengisframleiðslu. Sterkt áfengi er framleitt með eimingu gerjaðra afurða, sem að eykur vínandamagn og eyðir út sumum aukaafurðum. Mörg vín eru styrkt vín með viðbættu kornbrennivíni til að ná hærra vínandamagni en hægt er með gerjun einni saman.

[breyta] Bragðbæting

Etanól er ágætis leysir fyrir mörg fituefni og ilmolíur, og að hjálpar að því leyti til við upplausn margra litar-, bragð- og lyktarefna í áfengi, þá sérstaklega eimaðs áfengis. Þessi bragðefni geta verið til staðar í uppistöðuefni áfengisins, eða bætt við á undan gerjun, undan eimingu, eða áður en tappað er á í flöskur. Stundum er bragði náð með því að láta áfengið standa mánuðum, eða jafnvel árum saman, í tunnum gerðum úr sérstökum viði eða í flöskum þar sem ilmandi greinum — eða jafnvel skordýrum — hefur verið stungið inni í.

Góður bar inniheldur yfirleitt úrval bjórs og víns, ásamt algengum sterkum drykkjum eins og vodka, romm, gin, tekíla og viskí; hver og einn í mismunandi gæðum. Áfengir drykkir geta verið blandaðir saman þegar þeir eru borðnir fram, til að gera kokkteila eða blandaða drykki. Smáir skammtar af hreinu áfengi (skot) eru líka algengir, þar sem viskí og tekíla eru yfirleitt algengastir.