Moanne (himellichem)

In moanne is in astronomyske satelyt fan in planeet. Yn it bysûnder is de Moanne de satelyt fan de Ierde.

[bewurkje seksje] De Moanne

De moanne fan de Ierde wurdt gewoanwei "de Moanne" neamd, faak skreaun mei in haadletter om oan te jaan dat it in namme is. Om it ferskil mei moannen yn it miene te fergrutten wurdt ek wol de Latynske namme brukt: Luna.

De Moanne had in diameter fan 3.475,6 km. Yn ús sinnestelsel is dat grut, mar der binne in pear moannen dy't noch grutter binne. It ferhâld ta de planeet, de Ierde, dêr't de Moanne omhinne draait, is noch bysûnderder. De diameter fan de Moanne is lykernôch in fearn fan dy fan de Ierde. Allinnich Garon is, yn ferhâld ta Pluto, noch grutter. De diameter fan Garon is de helte fan dy fan Pluto.

De massa fan de Moanne dy't it wetter nei him ta lûkt jout it tij. De ôfstannen en diameters fan de Ierde, de Moanne en de Sinne binne sa dat as se op in rige stean, der in sinnefertsjustering of in moannefertsjustering komme kin. As se net op in rige stean is sjoen fan de Ierde in part fan de moanne ferljochte. Dit hjitte de skynfoarmen fan de moanne.

De minsken hawwe lang besocht op de Moanne te kommen. Der binne ek in protte ferhalen oer skreaun. Al om it jier 160 hinne skreau Lusianus fan Samosata Vera Historia, oer in seeskip dat troch in stoarm yn de loft blazen wurdt en op de moanne bedarret. It ferneamdste ferhaal is faaks Reis nei de Moanne fan Jules Verne.

Op 14 sepimber 1959 berikke de Luna 2 út de Sovjetuny as earste de Moanne, troch der tsjin te pletter te slaan. Mar it duorre oant 20 july 1969 eart NASA der as earste, en oant no ta as ieniche, yn slagge minsken op de moanne lânje te litten. Op 21 july 1969 sette Neil Armstrong as earste minsk foet op de Moanne, mei de wurden: That's one small step for man, one giant leap for mankind ("Dat is in lytse stap foar in minske, (mar) in geweldige ljep foar de minsk.") Yn totaal hawwe tolve minske op de Moanne west. De lêste misje wie de Apollo 17, dy't op 11 desimber 1972 de moanne berikte.

[bewurkje seksje] Oare moannen

Utsein Merkurius en Fenus hawwe alle planeten yn ús sinnestelsel moannen:

Ierde 

Luna.

Mars 

Fobos en Deimos.

Jupiter 

Metis, Adrastea, Amaltea, Tebe, Io, Jeropa, Ganymedes, Kallisto, Leda, Himalia, Lysitea, Elara, Ananke, Karme, Pasifae en Sinope.

Saturnus 

Pan, Atlas, Prometeus, Pandora, Epimetheus,Janus, Mimas, Enseladus, Tetys, Telesto, Kalypso, Dione, Helene, Rea, Titan, Hyperion, Iapetus en Febe.

Uranus 

Kordelia, Ofelia, Bianka, Kressida, Desdemona, Juliet, Portia, Rosalind, Belinda, Puk, Miranda, Ariël, Umbriël, Titania, Oberon, Caliban, Sykoraks, Prospero, Setebos en Stefano.

Neptunus 

Naiad, Talassa, Despina, Galatea, Larissa, Proteus, Triton en Nereid.

Pluto 

Garon.