Te
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
| Te | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||||||||||
| Dosbarthiad biolegol | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Enw deuenwol | ||||||||||||||
| Camellia sinensis |
Diod wedi ei wneud o ddail Camellia sinensis a dŵr poeth sydd yn cynnwys caffein yw te. Gall hefyd gynnwys llysiau, ffrwythau nei sbeisiau i roi blas iddo. Ym Mhrydain Fawr, caiff ei yfed gyda llaeth yn arferol, ac weithiau gyda siwgr, ond mewn mannau arall mae bobl yn ei yfed heb laeth, ac efallai gyda lemwn. Mae'r gwledydd sydd yn cynhyrchu te yn cynnwys Tsieina, India, Pacistan, Sri Lanka (a elwir yn Ceylon ar becynnau te), Taiwan (Formosa), Rwsia, Siapan, Nepal, Awstralia, yr Ariannin a Chenya.
Mae Glengettie yn de wedi ei wneud i'r farchnad Cymru, gydag ysgrifen Saesneg a Chymraeg ar ei focsys.
Mae mathau o de hefyd yn bodoli nad ydynt yn cynnwys dail Camellia siniensis, megis te ffrwyth.
[golygu] Mathau o de
I wneud te mae'n rhaid sychu'r dail Camellia sinensis yn gyflym er mwyn eu rhwystro rhag ocsideiddio. Y cam nesaf yw ffurf o "eplesiad". Ar gyfer te, mae eplesiad yn golygu sychu'r dail ymhellach trwy eu cynhesu nhw. Mae pedwar math o de:
- Te gwyn sydd yn cael ei wneud o ddail ifanc iawn a heb ei ocsideiddio o gwbl. Does dim llawer o gloroffyl ynddynt.
- Te gwyrdd lle mae'r broses ocsideiddio wedi ei atal yn gyflym drwy cynhesu'r dail. Yn Siapan, defnyddir stêm i wneud hynny, ac yn Tsieina, padell boeth.
- Ŵlong (烏龍茶) sydd rhwng te gwyrdd a te du.
- Te du lle mae'r broses ocsideiddio wedi parhau.
[golygu] Termau cyffredin
Termau cyffredin ar gyfer te sydd yn cael eu defniddio ar pecyn yw:
- BOP - Broken Orange Pekoe. Mae'n dod o Sri Lanka (Ceylon), De India, Java a Tsieina.
- BP - Broken Pekoe. Te brown-ddu, yn bennaf o Indonesia, Ceylon a De India.
- BPS - Broken Pekoe Souchong. Assam a Darjeeling, dail crwm.
- Broken - Dail wedi eu torri, sef dail bychain.
- Dust - Llwch de, defnyddir mewn bagiau de.
- Fannings - Llwch de, defnyddir mewn bagiau de.
- FBOP - Flowery Broken Orange Pekoe. Te broken gan nifer o tipps. Mae'n dod o Assam, Tsieina, Indonesia a Bangladesh.
- FOP - Flowery Orange Pekoe. Mae'n dod o India'n bennaf.
- FTGFOP1 - Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe. Darjeeling yn bennaf, ond gall gynnwys Assam. Yn tippy iawn.
- GBOP - Golden Broken Orange Pekoe. Dim mor tippy a FTGFOP1.
- GFBOP - Golden Flowery Broken Orange Pekoe. Mae'n dod o Assam yn bennaf.
- GFOP - Golden Flowery Orange Pekoe. Te gradd uwch sy'n dod o Genia.
- OP - Orange Pekoe. Te sylfaenol sydd yn dod o Ceylon neu Java. Dail gall fod yn hir a chaled.
- OP Sup. - Orange Pekoe Superior. Tippy, mae'n dod o Indonesia'n union.
- Pekoe - Dail ifanc, ond yn wahan iawn ac Orange Pekoe.
- SFTGFOP - Special Finest Tippy Golden Flowery Orange Pekoe Te gradd uwch.
- TGBOP - Tippy Golden Broken Orange Pekoe. Te broken sydd yn dod o Darjeeling neu Assam.
- TGFOP - Tippy Golden Flowery Orange Pekoe. Te sylfaenol sydd yn dod o Darjeeling neu Assam.
- Tippy/Tip - Blaenau y dail sydd dim yn troi'n diod mor du.
