Сыбір

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Сібір

Сібі́р (па-расійску: Сибирь) — тэрыторыя ў Паўночнай Азіі, большая частка якой належыць Расіі. У найшырэйшым сэнсе — уся азіяцкая (усходняя) частка Расіі) — рэгіён у паўночнай частцы Азіі, абмежаваны на захадзе Уральскімі горамі, на ўсходзе — Ціхім акіянам, на поўначы — Паўночным Ледавітым акіянам і на поўдні — Казахстанам, Манголіяй і Кітаем. Падзяляецца на Заходнюю Сібір, Усходнюю Сібір і Далёкі Ўсход Расіі. У выхкім сэнсе уключае ў сябе Заходне-Сібірскую раўніну і Усходне-Сібірскае плато.

[рэдагаваць] Тэрыторыя Сібіры

Дакладнае вызначэнне межаў Сібіры з-за гістарычных, геаграфічных і палітычных прычынаў, а таксама з-за адсутнасці недвухсэнсоўных стандартаў эканоміка-геаграфічнага падзелу Расіі, з'яўляецца спрэчным пытаннем.

У геаграфічным плане Сібір часта разглядаецца без Далёкага Ўсходу, г.зн. толькі Заходняя і Ўсходняя Сібір, з межамі ад Уральскіх гораў да водападзелу рэкаў, што плывуць у Паўночны Ледавіты і Ціхі акіяны. З гістарычнага пункту гледжання Далёкі Ўсход разглядаецца як складовая частка Сібіры; такі ж пункт гледжання ў геаграфічным плане часта падзяляюць заходнія і шэраг расійскіх і савецкіх рэферэнтных выданняў.

Згодна з рознымі методыкамі геаграфічнага падзелу, Уральскія горы, якія прызнаныя ўсімі даследнікамі як адна з межаў Сібіры, могуць ці ўваходзіць у склад Сібіры, ці не; мяжа Сібіры можа таксама праводзіцца дакладна праз вяршыні Ўральскага хрыбта. Калі-нікалі з тэрыторыі Сібіры выключаюць Запаляр'е ці наогул усю зону тундры. Таксама даволі часта з тэрыторыі Сібіры выключаюць Алтай як асобны геаграфічны рэгіён з адрозным ландшафтам. Самі жыхары Алтая калі-нікалі схільныя разглядаць свой рэгіён як адасоблены ад Сібіры. Такі ж пункт гледжання — што да свайго рэгіёну — характэрны і для жыхароў Забайкалля і Далёкага Ўсходу.

Адміністратыўны падзел Сібіры, з-за вельмі нізкай шчыльнасці насельніцтва і нізкай палітычнай актыўнасці карэннага насельніцтва Сібіры, таксама не мае дакладна вызначаных гіерархічных стандартаў. Згодна з розными класіфікацыямі, тэрыторыя Сібіры падзяляецца на асобныя суб'екты Расійскай Федэрацыі, федэральныя вокругі (Уральскі, Сібірскі і Далёкаўсходні), эканамічныя рэгіёны, вайсковыя вокругі (Прыволжска-Ўральскі, Сібірскі і Далёкаўсходні), царкоўныя эпархі і г.д.; якія часта ўключаюць у свой склад часткі тэрыторыяў іншых рэгіёнаў.

Можна таксама дадаць, што з-за частых зменаў гэтых падзелаў і ў часы Расійскай Імперыі, і пазней падчас Грамадзянскай вайны, і ў часы СССР, і ў наш час, межы, падзел і нават сам панятак "Сібір" гублялі сваю акрэсленасць. Азначэнне такой велізарнай тэрыторыі адным найменнем звязанае з першапачатковай малой асвоенасцю гэтай тэрыторыі расійскімі даследнікамі — гэта была адна велізарная неасвоеная тэрыторыя, у якой вылучаць асобныя рэгіёны не было акрэсленай неабходнасці, бо ў іх амаль ніхто з "заваёўнікаў" не жыў.

[рэдагаваць] Паходжанне назвы

Этымалогія слова «Сібір» канчаткова не вызначаная. Па версіі расійскай прафесаркі З.Я.Баяршынавай, гэтае найменне паходзіць з этнічнай групы «сіпыр» — продкаў старажытных вуграў. Існуе таксама шмат гіпотэзаў мангольскага паходжання гэтага слова. Пазней яно пачало адносіцца да цюркамоўнай групы, якая жыла ля ракі Іртыш у раёне сучаснага Табольска. Пачынаючы з XIII стагоддзя Сібір'ю пачынаюць называць не толькі народнасць, але і мясцовасць, дзе жылі яе прадстаўнікі. Назва ўпершыню з'яўляецца ў іранскіх аўтараў XIII стагоддзя, на мапе ўпершыню пазаначаная як "Sebur" у Каталонскім атласе ў 1375. У рускіх летапісах XV стагоддзя Сібірскай зямлёю называўся раён нізінаў ракі Табол і сярэдняга Іртышу.