Палестына

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.

Палесты́на — гістарычная вобласьць у Заходняй Азіі. Назоў «Палестына» паходзіць ад філістымлянаў. Першапачаткова Палестынай звалі тэрыторыю рассяленьня філістымлянаў, але пасля таго, як рымскі імпэратар Тыт разбурыў у 73 годзе Ерусалім, ён загадаў усю тэрыторыю паміж Міжземным морам і ракой Ярдан зваць Палестынай, каб сьцерці памяць аб існаваньні Юдэйскага царства.

[рэдагаваць] Геаграфія

Палестына гістарычна дзеліцца на чатыры геаграфічныя вобласьці: Узьбярэжная (да Міжземнага мора) раўніна, Галілея (паўночная частка), Самарыя (цэнтральная частка, паўночней Ерусаліма) і Юдэя (паўднёвая частка, уключаючы Ерусалім). Гэтымі геаграфічнымі паняцьцямі апэруе Біблія. У цяперашні час тэрыторыю Самарыі і Юдэі прынята зваць «Заходні Бераг ракі Ярдан». Галілея, Самарыя і Юдэя складаецца з шэрагу горных куп, долаў і пустэльняў.

Горы на поўдні — Юдэйскае плята, у сярэдзіне Самарыйскія горы (Грызін, Гевал), далей Фавор (562 мэтра над узроўнем мора), Малы Хэрмон (515 м), Кармэль (551 м), на поўначы Хэрмон (2224 м). У глыбокіх западзінах значна ніжэй узроўню мора знаходзяцца Тывэрыадзкае возера (212 мэтра ніжэй узроўню мора), Мёртвае мора (найглыбейшая западзіна на зямным шары, на 400 м ніжэй узроўню мора).

[рэдагаваць] Гісторыя

У 3 тысячагодзьдзі да н.э. Палестына была заселеная плямёнамі ханаанэяў. З 13 стагодзьдзя да н.э. пачалася заваёва тэрыторыі Палестыны старажытнагабрэйскімі плямёнамі.

У 11 стагодзьдзі да н.э. старажытнагабрэйскія плямёны заснавалі Юдэйскае царства, распалае ў 928 годзе да н.э. на два: Ізраільскае царства (існавала да 722 году да н.э.) і ўласна Юдэйскае царства (да 586 году да н.э.). Пасьля Палестына была заваяваная старажытнапэрсыдзкай дзяржавай Ахемэнідаў, затым уваходзіла ў склад эліністычных дзяржаў Пталемэеў і Сэлеўкідаў (у 3-2 стагодзьдзях да н.э.).

З 63 году да н.э. Палестына зьяўлялася рымскай правінцыяй і падзялялася на Юдэю, Самарыю і Галілею Пэтрэю (Заярданьне). З 395 году — у складзе Бізантыі. У 636 годзе Палестына была заваяваная арабамі, з 1099 па 1187 годы крыжакамі, якія заснавалі тут Ерусалімскае каралеўства. У 1516 годзе падпала пад уладу туркаў.

З канца 19 стагодзьдзя пачалося засяленьне Палестыны габрэямі, паслядоўнікамі ідэалёгіі сіянізму. У 1900 годзе было 34 габрэйскіх сельскагаспадарчых паселішча з 28176 гектарамі зямлі і 5300 чалавек. У пачатку 20 стагодзьдзя насельніцтва складала каля 190 тыс. арабаў і 80 тыс. габрэяў.

У выніку Першай сусьветнай вайны у красавіку 1920 году на канфэрэнцыі ў Сан-Рэма Вялікабрытанія дамаглася мандата на кіраваньне тэрыторыяй Палестыны (быў зацверджаны Лігай Нацый у ліпені 1922 году). Вялікабрытанская падмандатная тэрыторыя Палестына ўключала ў сябе таксама тэрыторыю, зараз занятую Ярданіяй. 2 лістапада 1917 году ўрад Вялікабрытаніі апублікаваў так званую Дэклярацыю Бальфура, у якой утрымоўвалася абяцаньне садзейнічаць стварэньню ў Палестыне «нацыянальнага агменю для габрэйскага народа». У 1921 годзе быў вылучаны асобны мандатны эмірат Ярданія, з якога пасля (у 1946 годзе) было ўтворанме незалежнае каралеўства Ярданія. 14 траўня 1948 году на астатняй частцы тэрыторыі падмандатнай Палестыны была абьвешчаная Дзяржава Ізраіль. У сярэдзіне 20 стагодзьдзя быў утвораны назоў «палестынцы» («палестынскі народ», «арабскі народ Палестыны»).

Стварэньне Дзяржавы Ізраіль зьявілася вынікам доўгага і складанага працэсу, барацьбы, якую вялі дзеячы сіянісцкага руху за стварэньне нацыянальнага агменю на сваёй гістарычнай радзіме, а таксама перамозе ў вайне за незалежнасць у 1948-1949 гадох.