Васіле Лупу
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Лупу, Васіле (? – 1661) — гаспадар Малдовы ў 1634 – 1653 гадах.
Па паходжанні албанец. Рабіў захады па аднаўленню самастойнасці Малдаўскага княства ад Асманскай імперыі, развіццю эканомікі і культуры. Скінуты з трона Георгіем Стэфанам, стаўленнікам туркаў. Памёр у зняволенні ў Стамбуле.
Падтрымліваў сталыя кантакты з кіеўскім мітрапалітам Пятром Магілам, з яго дапамогай у 1640 гаду адкрыў у Ясах Славяна-Грэка-Лацінскую акадэмію, у якой працавалі і выхадцы з Беларусі (І. Іяўлевіч, І. Собаль і іншыя) У 1643 годзе па яго ініцыятыве друкар з Вільні Самуіл Рагаля арганізаваў першую ў Малдове друкарню. У 1645 годзе пры пасрэдніцтве Магілы і трансільванскага князя Дзьёрдзя I Ракацы быў заключаны шлюб Януша Радзівіла, галавы кальвіністаў Рэчы Паспалітай і “сепаратысцкай” партыі ў ВКЛ, з дачкой Лупу Марыяй. Мітрапаліт Магіла асабіста здзейсніў праваслаўны абрад вянчання, гэтай падзеі было прысвечана некалькі друкаваных твораў, паколькі меркавалася, што яна паспрыяе умацаванню саюза паміж праваслаўнымі, кальвіністамі і інш. “дысідэнтамі” Рэчы Паспалітай. Радзівіл, разлічваючы выкарыстаць саюз з Малдовай і Трансільваніяй для правядзення незалежнай знешняй палітыкі ў інтарэсах Літвы, у 1645 – 1646 двойчы асабіста наведваў Лупу ў Малдове. У поўнай меры планы Радзівіла не былі рэалізаваныя, але саюз з Лупу адыграў пэўную ролю ў стрыманні гегеманісцкіх памкненняў Багдана Хмяльніцкага пад час антыфеадальнай вайны 1648-1651 гадоў.
- Крыніца: Алесь Белы, «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі»
[рэдагаваць] Знешнія спасылкі
[рэдагаваць] Літаратура
- Kotlubaj E. Zycie Janusza Radziwilla. Wilno, 1859.
- Исаевич Я.Д. Преемники первопечатника. М., 1981.
- Голенченко Г.Я. Новые материалы по истории культурных связей Белоруссии с Россией и Украиной // Книга в Белоруссии: книговедение, источники, библиография. Вып. 2. Мн., 1983.
- Очерки внешнеполитической истории Молдавского княжества. Кишинев, 1987. c. 202—205.
- Сачанка Б. “Здраднiк” // ЛiМ, № 28. 1990.
