Бярозаўскі кляштар
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Бяро́заўскі карту́скі кля́штар — былы кляштар ордэну картузаў і помнік архітэктуры барока ў горадзе Бяроза.
Зьмест |
[рэдагаваць] Заснаваньне
Закладка першага вуглавога каменя кляштара зь вялікай урачыстасьцю адбылася ў 1648 годзе. На ёй прысутнічалі заснавальнік кляштара Казімер Леў Сапега, біскуп Луцкі ксёндз Андрэй Гембінскі і рымскі нунцюш ксёндз Ян дэ Торэс.
Для будаўніцтва кляштару было абранае мейсца, дзе калісьці ў пушчы быў знойдзены драўляны крыж з выяваю Езуса Хрыста. З гэтай прычыны кляштар быў асьвянцоны ў гонар сьвятога Крыжа.
Некаторыя дасьледчыкі выказваюць думку, што архітэктарам быў італьянскі майстар Джаваньні Батыста Джысьлені, які цягам 40 гадоў працаваў у Рэчы Паспалітай, але гэтая тэорыя не пацверджана дакументальна. Асноўным фундатарам выступіў Казімер Леў Сапега (сын вядомага дзяржаўнага дзеяча Льва Сапегі), які пазьней быў пахаваны ў падземным крыпце кляштарнага касьцёлу. Усяго ў крыпце касцёла захоўваліся астанкі 15 членаў роду Сапегаў і 42 іншых сьвецкіх асоб.
Касьцёл кляштару быў асьвянцоны ў 1666 годзе. Працы па ўпрыгожаньню касьцёла працягваліся да 18 стагодзьдзя, у выніку ён стаўся адным з найпрыгажэйшых у Рэйнскай правінцыі картускага ордэну, да якога належала Беларусь.
Кляштарны комплекс уключаў у сябе каменныя касьцёл, жылыя корпусы, бібліятэку, шпіталь, трапэзную, аптэку, шматлікія гаспадарчыя пабудовы. Побач з кляштарам стаяў палац Сапегаў.
[рэдагаваць] Эканамічная дзейнасьць
За час свайго амаль дзьвюхсотгадовага існаваньня кляштар стаў уладальнікам вялікай зямельнай маёмасьці, стаўшы, па сутнасьці, буйным фэўдальным уладаньнем. Крыніцамі прыбытку кляштару былі апэрацыі зь зямлёй, падарункі магнатаў і шляхты узамен за права быць пахаванымі ў крыпце кляштарнага касьцёлу.
Кляштар займаўся крэдытаваньнем, актыўна ўдзельнічаў у мясцовым гандлю і рамёствах. Бярозаўскі кляштар манапалізаваў у рэгіёне гандаль сольлю, гарэлкай, віном, півам, мёдам і хлебам. Уласнасьцю кляштару былі 2 цагляных заводы, 2 лесапілкі, скураны завод, 5 млынаў, 8 вінакурняў, 7 корчмаў.
Па колькасьці манахаў кляштар быў невялікім (усяго 14–16 манахаў), але меў ва ўладаньні каля дзьвюх з паловай тысяч сялянаў.
[рэдагаваць] Загібеньне
Пасьля Падзелаў Рэчы Паспалітай і далучэньня Беларусі да Расейскай імпэрыі колькасьць манахаў у кляштары скарацілася да 6 чалавекаў, багацьці кляштару пачалі разрабавацца. Пасьля закрыцьця картускіх кляштараў у Польшчы Бярозаўскі кляштар застаўся апошнім дзеючым кляштарам ордэну на тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай.
Расейскія ўлады намагаліся ліквідацыі кляштару. У 1823 г. манахаў абвінавацілі ўва ўдзеле ў паўстаньні Тадэвуша Касьцюшкі за 30 гадоў перад гэтым, але не змаглі знайсьці дастаткова пацьверджаньняў гэтаму.
Пасьля паўстаньня 1830–1831 гг. расейскія ўлады зачынілі кляштар. Кляшторная маёмасьць была перададзеная кадэцкаму корпусу ў Полацку. Горад Бяроза-Картуская быў перайменаваны ў Бярозу-Казённую.
[рэдагаваць] Пасьля закрыцьця кляштару
Памяшканьні былога кляштару сталі выкарыстоўвацца расейцамі ў якасьці казармаў. Кляшторная інфраструктура — батанічны сад, пруд — прыходзілі ў заняпад.
Пасьля наступнага нацыянальна-вызваленчага паўстаньня расейцы пачалі разьбіраць муры і будынкі кляштару, будаваць зь іх казармы.
У 1930-х гадох былыя расейскія казармы былі пераўтвораныя польскімі ўладамі ў канцэнтрацыйны лягер для камуністаў, украінскіх нацыяналістаў і ваеннапалонных. Пасьля ўзьяднаньня Заходняй Беларусі з БССР, у мурах кляштару была разьмешчаная вайсковая частка.
[рэдагаваць] Сучасны стан
У пачатку 1990-х гадоў кляштар быў унесены ў сьпіс гісторыка-архітэктурных каштоўнасьцяў Беларусі. Існаваў праект аднаўленьня кляштару, аднак палітыка дэнацыяналізацыі, што пачала праводзіцца пры прэзыдэнце Лукашэнку, прыпыніла рэалізацыю ўсіх падобных праектаў.
Неўзабаве рэстаўрацыйныя працы ўсёж маюць пачацца.
[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі
- Картускі ордэн
- Да 520 годдзя Бярозы
- История возникновения Берёзовского кляштора картузов
- Здымкі на radzima.org
- Свет над брамой
