ไตรลักษณ์

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ส่วนหนึ่งของ พุทธศาสนา ประวัติพุทธศาสนา

จุดมุ่งหมายของพุทธศาสนา

เพื่อความดับทุกข์ · นิพพาน

ใจความสำคัญของพุทธศาสนา

สิ่งทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น

ไตรสรณะ

พระพุทธ · พระธรรม · พระสงฆ์

ความเชื่อและการปฏิบัติ

ศีล · ธรรม ศีลห้า · ศีลแปด บทสวดมนต์และพระคาถา

คัมภีร์และหนังสือ

พระไตรปิฎก พระวินัยปิฎก · พระสุตตันตปิฎก · พระอภิธรรมปิฎก

นิกาย

เถรวาท · อาจริยวาท (มหายาน) · วัชรยาน · เซน

สังคมพุทธศาสนา

เมือง · ปฏิทิน · บุคคล · วันสำคัญ · ศาสนสถาน · วัตถุมงคล

ดูเพิ่มเติม

ศัพท์เกี่ยวกับพุทธศาสนา หมวดหมู่พุทธศาสนา

ไตรลักษณ์ แปลว่า "ลักษณะ ๓ อย่าง" หมายถึงสามัญลักษณะ หรือลักษณะที่เสมอกัน หรือข้อกำหนด หรือสิ่งที่มีประจำอยู่ในตัวของสังขารทั้งปวงเป็นธรรมที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสรู้ ๓ อย่าง ได้แก่

1. อนิจจตา - ความไม่เที่ยง ความไม่คงที่ ความไม่ยั่งยืน ภาวะที่เกิดขึ้นแล้วเสื่อมและสลายไป
2. ทุกขตา - ความเป็นทุกข์ ภาวะที่ถูกบีบคั้นด้วยการเกิดขึ้นและสลายตัว ภาวะที่กดดัน ฝืนและขัดแย้งอยู่ในตัว เพราะปัจจัยที่ปรุงแต่งให้มีสภาพเป็นอย่างนั้นเปลี่ยนแปลงไป จะทำให้คงอยู่ในสภาพนั้นไม่ได้ ภาวะที่ไม่สมบูรณ์มีความบกพร่องอยู่ในตัว
3. อนัตตตา - ความเป็นอนัตตา ความไม่ใช่ตัวตน ความไม่มีตัวตนที่แท้จริงของมันเอง

ลักษณะ ๓ อย่างนี้ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สามัญลักษณะ คือ ลักษณะที่มีเสมอกันแก่สังขารทั้งปวง และเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ธรรมนิกาย คือกฎธรรมดาหรือข้อกำหนดที่แน่นอนของสังขาร

[แก้] สิ่งที่ปิดบังไตรลักษณ์

ไตรลักษณ์ แสดงตัวของมันเองอยู่ตามธรรมดาตลอดทุกเวลา แต่คนทั่วไปก็มองไม่เห็น ทั้งนี้เพราะเป็นเหมือนมีสิ่งปิดบังคอยซ่อนคลุมเอาไว้ ถ้าไม่ใส่ใจพิจารณาอย่างถูกต้องก็มองไม่เห็น สิ่งที่เป็นเหมือนเครื่องปิดบังซ่อนคลุมเหล่านี้ คือ

• อนิจลักษณะ มี สันตติ (การสืบต่อเนื่อง) เป็นตัวปิดบัง - การที่ไม่เห็นความไม่เที่ยงแท้ ก็เพราะมีการสืบต่อเนื่องปิดบัง เช่น จิต เกิดดับตลอดเวลา แต่ยังเห็นเป็นจิตเดิม เพราะมันเกิดดับสืบต่อเนื่องกันไป
• ทุกขลักษณะ มี อิริยาบถ (ท่าทาง) เป็นตัวปิดบัง - ทันทีที่ทุกขลักษณะแสดงตัว ธรรมชาติก็จะตอบสนองโดยการเปลี่ยนอิริยาบถ เพื่อปิดบังทุกขลักษณะ
• อนัตตลักษณะ มี ฆน (ความเป็นกลุ่มก้อน) เป็นตัวปิดบัง - ที่ไม่เห็นอนัตตลักษณะ แต่เห็นเป็นกลุ่มก้อน เช่น ชีวิต เห็นเป็นตัวตน ไม่เห็นเป็นขันธ์ คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เพราะทั้ง 5 จับเป็นกลุ่มก้อน

[แก้] อ้างอิง

• พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตโช) ป.ธ. ๙ ราชบัณฑิต พจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ ชุด คำวัด, วัดราชโอรสาราม กรุงเทพฯ พ.ศ. 2548