เวทนา
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
|
ส่วนหนึ่งของ  |
|
| จุดมุ่งหมายของพุทธศาสนา | |
|
เพื่อความดับทุกข์ · นิพพาน |
|
| ใจความสำคัญของพุทธศาสนา | |
|
สิ่งทั้งปวงไม่ควรยึดมั่นถือมั่น |
|
| ไตรสรณะ | |
| ความเชื่อและการปฏิบัติ | |
| ศีล · ธรรม ศีลห้า · ศีลแปด บทสวดมนต์และพระคาถา |
|
| คัมภีร์และหนังสือ | |
| พระไตรปิฎก พระวินัยปิฎก · พระสุตตันตปิฎก · พระอภิธรรมปิฎก |
|
| นิกาย | |
| เถรวาท · อาจริยวาท (มหายาน) · วัชรยาน · เซน | |
| สังคมพุทธศาสนา | |
| เมือง · ปฏิทิน · บุคคล · วันสำคัญ · ศาสนสถาน · วัตถุมงคล | |
| ดูเพิ่มเติม | |
| ศัพท์เกี่ยวกับพุทธศาสนา หมวดหมู่พุทธศาสนา |
|
เวทนา เป็นหลักธรรมข้อหนึ่งในพุทธศาสนา หมายถึง ความเสวยอารมณ์ ความรู้สึก
เวทนาขันธ์ เป็นองค์ประกอบหนึ่งของขันธ์๕ (หรือ เบญจขันธ์ อันได้แก่ รูปขันธ์ เวทนาขันธ์ สัญญาขันธ์ สังขารขันธ์ วิญญาณขันธ์)
เวทนา สามารถจัดออกเป็นประเภทต่างๆ ได้หลายแบบ เช่น
- เวทนา ๒
- เวทนา ๓
- เวทนา ๕
- เวทนา ๖
สารบัญ |
[แก้] เวทนา ๒
เวทนา ๒ แบ่งความเสวยอารมณ์ ออกเป็นสองอย่าง คือ
- กายิกเวทนา หมายถึง เวทนาทางกาย ความเสวยอารมณ์ทางกาย ความรู้สึกทางกาย
- เจตสิกเวทนา หมายถึง เวทนาทางใจ ความเสวยอารมณ์ทางใจ ความรู้สึกทางใจ
[แก้] เวทนา ๓
เวทนา ๓ แบ่งความเสวยอารมณ์ ความรู้สึก รสของอารมณ์ ออกเป็นสามอย่าง คือ
- สุขเวทนา หมายถึง ความรู้สึกสุข สบาย ทางกายก็ตาม ทางใจก็ตาม
- ทุกขเวทนา หมายถึง ความรู้สึกทุกข์ ไม่สบาย ทางกายก็ตาม ทางใจก็ตาม
- อทุกขมเวทนา หมายถึง ความรู้สึกเฉยๆ จะสุขก็ไม่ใช่ ทุกข์ก็ไม่ใช่ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า อุเบกขาเวทนา
[แก้] เวทนา ๕
เวทนา ๕ แบ่ง การเสวยอารมณ์ ออกเป็นห้าอย่าง คือ
- สุข หมายถึง ความสุข ความสบายทางกาย
- ทุกข์ หมายถึง ความทุกข์ ความไม่สบาย ความเจ็บปวดทางกาย
- โสมนัส หมายถึง ความแช่มชื่นสบายใจ สุขใจ
- โทมนัส หมายถึง ความเสียใจ ทุกข์ใจ
- อุเบกขา หมายถึง ความรู้สึกเฉยๆ
[แก้] เวทนา ๖
เวทนา ๖ แบ่ง การเสวยอารมณ์ ออกเป็นหกอย่าง คือ
- จักษุสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางตา
- โสตสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางหู
- ฆานสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางจมูก
- ชิวหาสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางลิ้น
- กายสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางกาย
- มโนสัมผัสชา เวทนา หมายถึง เวทนาเกิดจากสัมผัสทางใจ
[แก้] เวทนาเจตสิก
ในคัมภีร์พระอภิธรรม มีการกล่าวถึงเวทนา ในลักษณะที่เป็นเจตสิก(คือ ธรรมชาติที่อาศัยจิตเกิด) เรียกว่า เวทนาเจตสิก เป็นธรรมชาติที่เสวยอารมณ์ จำแนกเป็น เวทนา๓ และ เวทนา๕ (ดังบรรยายไปแล้วข้างต้น)
[แก้] เวทนาตามหลักปฏิจจสมุปบาท
- เพราะผัสสะดับเวทนาจึงดับ เพราะเวทนาดับ ตัณหาจึงดับ...
เพราะผัสสะเป็นปัจจัย ย่อมเกิดความเสวยอารมณ์ เป็นสุขบ้าง เป็นทุกข์บ้าง มิใช่ทุกข์มิใช่สุขบ้าง
ผู้ที่รู้สึกสุขเวทนา ย่อมเพลิดเพลิน พูดถึง ดำรงอยู่ด้วยความติดใจ จึงมีราคานุสัยนอนเนื่องอยู่
ผู้ที่รู้สึกทุกขเวทนา ย่อมเศร้าโศก ลำบาก ร่ำไห้ คร่ำครวญทุ่มอก หลง จึงมีปฏิฆานุสัยนอนเนื่องอยู่
ผู้ที่รู้สึกอทุกขมสุขเวทนา ย่อมไม่ทราบชัดความตั้งขึ้น ความดับไป คุณ โทษ และที่สลัดออกแห่งเวทนานั้น ตามความเป็นจริง จึงมีอวิชชานุสัยนอนเนื่องอยู่
[แก้] อ่านเพิ่มเติม
- ปฏิจจสมุปบาท
- ผัสสะ
- อนุสัย
- นอกจากนี้ยังมี เวทนา๑๘ เวทนา๓๖ เวทนา๑๐๘ อ่านรายละเอียดได้ใน อัฏฐสตปริยายสูตร พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๘
[แก้] เอกสารอ้างอิง
- พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). "พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์".
- พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). "พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลธรรม".
- ฉฉักกสูตร พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๔
- เทศนาสูตร พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๖
- อัฏฐสตปริยายสูตร พระไตรปิฎก เล่มที่ ๑๘
- "พระอภิธัมมัตถสังคหะ".และ"อภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา".
