Wiceprezydenci USA

Z Wikipedii

Spis treści 1 Wiceprezydentura w amerykańskim systemie władzy 2 Chronologiczna lista wiceprezydentów USA 3 Różne dane statystyczne o wiceprezydentach 4 Byli wiceprezydenci 5 Zobacz też 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Wiceprezydentura w amerykańskim systemie władzy

Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki jest obierany na cztery lata wraz z prezydentem. Na Wiceprezydenta może kandydować osoba, która posiada bierne prawo wyborcze w wyborach prezydenckim.

Do 1808 (uchwalenie 12 poprawki) Wiceprezydentem zostawała osoba, która zajęła drugie miejsce w wyborach na Prezydenta. Jednak z uwagi na różnice polityczne, od tego czasu przeprowadza się oddzielne, ale równoległe wybory na Wiceprezydenta.

Wiceprezydent automatycznie (w wyniku sukcesji) zostaje prezydentem w wyniku śmierci, zrzeczenia się lub usunięcia z urzędu prezydenta. Początkowo działo się to na mocy przyjętego zwyczaju, zanim taki stan rzeczy nie został formalnie usankcjonowany za sprawą uchwalonej w roku 1967 25. poprawki do konstytucji.

W wyniku opróżnieniu urzędu, Prezydent powołuje za zgodą obu izb Kongresu. Przed uchwaleniem 25 poprawki do Konstytucji opróżniony urząd pozostawał nieobsadzony do końva kadencja i zaprzysiężenia nowego, wybranego wiceprezydenta.

Początkowo urząd wiceprezydenta znaczył niewiele w amerykańskim systemie władzy. Z urzędu był przewodniczącym Senatu USA, w głosowaniu brał jednak udział jedynie w wypadku równego podziału głosów (na obradach zastępował go przewodniczący pro tempore Senatu). Dopiero w drugiej połowie XX w. poszerzono jego kompetencje. Niektórzy wiceprezydenci nie mieli wpływu na decyzje podejmowane w Białym Domu, niektórzy jednak (np. Al Gore czy Richard Cheney) potrafili je sobie zapewnić.

Jak powiadało stare powiedzenie z okresu jeszcze przed poszerzeniem kompetencji wiceprezydenta: Wiceprezydent jest w niewładzy, ale od władzy dzieli go jedno uderzenie serca - serca prezydenta.

[edytuj] Chronologiczna lista wiceprezydentów USA

(w nawiasach nazwisko prezydenta, przy którym sprawował urząd)

1. John Adams 1789-1797), federalista, (George Washington)
2. Thomas Jefferson 1797-1801, demokratyczny republikanin, (John Adams)
3. Aaron Burr 1801-1805, demokratyczny republikanin, (Thomas Jefferson)
4. George Clinton¹⁾ 1805-1809, demokratyczny republikanin, (Thomas Jefferson i James Madison)
5. Elbridge Gerry¹⁾ 1813-1814, demokratyczny republikanin, (James Madison)
6. Daniel Tompkins 1817-1825, demokratyczny republikanin, (James Monroe)
7. John C. Calhoun²⁾ 1825-1832, demokratyczny republikanin, (John Quincy Adams, Andrew Jackson)
8. Martin Van Buren 1833-1837, demokrata, (Andrew Jackson)
9. Richard Johnson 1837-1841, demokrata, (Martin Van Buren)
10. John Tyler³⁾ 1841, demokrata kandydujący z ramienia Whigów, (William Henry Harrison)
11. George Dallas 1845-1849, demokrata, (James Polk)
12. Millard Fillmore³⁾ 1849-1850, Whig, (Zachary Taylor)
13. William Rufus de Vane King¹⁾ 1853, demokrata, (Franklin Pierce)
14. John Breckinridge 1857-1861, demokrata, (James Buchanan)
15. Hannibal Hamlin 1861-1865, republikanin, (Abraham Lincoln)
16. Andrew Johnson³⁾ 1865, demokrata lojalny wobec Unii, (Abraham Lincoln)
17. Schuyler Colfax 1869-1873, republikanin, (Ulysses Grant)
18. Henry Wilson¹⁾ 1873-1875, republikanin, (Ulysses Grant)
19. William Wheeler 1877-1881, republikanin, (Rutherford Hayes)
20. Chester Arthur³⁾ 1881, republikanin, (James Abram Garfield)
21. Thomas Hendricks¹⁾ 1885, demokrata, (Grover Cleveland)
22. Levi Parsons Morton 1889-1893, republikanin, (Benjamin Harrison)
23. Adlai E. Stevenson 1893-1897, demokrata, (Grover Cleveland)
24. Garret Hobart¹⁾ 1897-1899, republikanin, (William McKinley)
25. Theodore Roosevelt³⁾ 1901, republikanin, (William McKinley)
26. Charles Fairbanks 1905-1909, republikanin, (Theodore Roosevelt)
27. James Sherman¹⁾ 1909-1912, republikanin, (William Taft)
28. Thomas Marshall 1913-1921, demokrata, (Woodrow Wilson)
29. Calvin Coolidge³⁾ 1921-1923, republikanin, (Warren Harding)
30. Charles Dawes 1925-1929, republikanin, (Calvin Coolidge)
31. Charles Curtis 1929-1933, republikanin, (Herbert Hoover)
32. John Nance Garner 1933-1941, demokrata, (Franklin Delano Roosevelt)
33. Henry Wallace 1941-1945, demokrata, (Franklin Delano Roosevelt)
34. Harry Truman³⁾ 1945, demokrata, (Franklin Delano Roosevelt)
35. Alben Barkley 1949-1953, demokrata, (Harry Truman)
36. Richard Nixon 1953-1961, republikanin, (Dwight Eisenhower)
37. Lyndon Johnson³⁾ 1961-1963, demokrata, (John Kennedy)
38. Hubert Humphrey 1965-1969, demokrata, (Lyndon Johnson)
39. Spiro T. Agnew²⁾ 1969-1973, republikanin, (Richard Nixon)
40. Gerald Ford⁴⁾ 1973-1974, republikanin, (Richard Nixon)
41. Nelson Rockefeller 1974-1977, republikanin, (Gerald Ford)
42. Walter Mondale 1977-1981, demokrata, (Jimmy Carter)
43. George H. W. Bush senior 1981-1989, republikanin, (Ronald Reagan)
44. Dan Quayle 1989-1993, republikanin, (George H. W. Bush senior)
45. Al Gore 1993-2001, demokrata, (William Clinton)
46. Richard Cheney od 2001, republikanin, (George W. Bush)

¹ Zmarł w czasie sprawowania urzędu.
² Zrezygnował ze stanowiska.
³ Został następcą zmarłego prezydenta.
⁴ Został następcą prezydenta po jego rezygnacji.

[edytuj] Różne dane statystyczne o wiceprezydentach

• Dwóch wiceprezydentów pełniło ten urząd w gabinetach dwóch prezydentów:
  • George Clinton w gabinetach prezydetów Jeffersona i Madisona
  • John C. Calhoun w gabinetach prezydentów Johna Quincy Adamsa i Jacksona

• Dwóch wiceprezydentów ustąpiło z urzędu przed zakończeniem kadencji:
  • John C. Calhoun (1825-1832) (aby objąć urząd Senatora)
  • Spiro T. Agnew (1969-1973) (w wyniku wyroku sądowego)

• Siedmiu wiceprezydentów zmarło w czasie sprawowania urzędu:
  • George Clinton (w 1812 r.)
  • Elbridge Gerry (w 1814 r.)
  • William Rufus de Vane King (w 1853 r.)
  • Henry Wilson (w 1875 r.)
  • Thomas Hendricks (w 1885 r.)
  • Garret Hobart (w 1899 r.)
  • James Sherman (w 1912 r.)

• Dziewięciu wiceprezydentów objęło prezydenturę w wyniku sukcesji:
  • John Tyler w 1841 r. po śmierci Williama Harrisona
  • Millard Fillmore w 1850 r. po śmierci Taylora
  • Andrew Johnson w 1865 r. po zabójstwie Lincolna
  • Chester Arthur w 1881 r. po zabójstwie Garfielda
  • Theodore Roosevelt w 1901 r. po zabójstwie McKinleya
  • Calvin Coolidge w 1923 r. po śmierci Hardinga
  • Harry Truman w 1945 r. po śmierci Franklina Delano Roosevelta
  • Lyndon Johnson w 1963 r. po zabójstwie Kennedy'ego
  • Gerald Ford w 1974 r. po ustąpieniu Nixona

• Czterech wiceprezydentów, którzy zostali prezydentami na skutek sukcesji, zostało wybranych na własne kadencje:
  • Theodore Roosevelt (w 1904)
  • Calvin Coolidge (w 1924)
  • Harry Truman (w 1948)
  • Lyndon Johnson (w 1964)

(Gerald Ford starał się z ramienia Partii Republikańskiej o prezydenturę w wyborczym roku 1976 ale przegrał z demokratą Jimmym Carterem)

• Czterech wiceprezydentów, w czasie pełnienia urzędu, zostało wybranych na prezydenta
  • John Adams (w 1796)
  • Thomas Jefferson (w 1800)
  • Martin Van Buren (w 1836)
  • George H. W. Bush (w 1988)

• Jeden były wiceprezydent został wybrany prezydentem
  • Richard Nixon (wiceprezydent 1953-1961, wybrany na prezydenta w 1968)

• Dwóch wiceprezydentów pochodziło nie z wyboru ale z nominacji w wyniku zastosowania 25 poprawki do konstytucji:
  • Gerald Ford (1973-1974)
  • Nelson Rockefeller (1974-1977)

• Dwóch wiceprezydentów pełniło obowiązki prezydenta w wyniku zastosowania 25 poprawki do konstytucji:
  • George H. W. Bush senior (13 lipca 1985 r. w zastępstwie operowanego Ronalda Reagana)
  • Richard Cheney (29 czerwca 2002 r. w zastępstwie poddanego zabiegowi medycznemu George W. Busha)

[edytuj] Byli wiceprezydenci

Obecnie żyje pięciu byłych wiceprezydentów:

• Gerald Ford (1973-1974)
• Walter Mondale (1977-1981)
• George H. W. Bush (1981-1989)
• Dan Quayle (1989-1993)
• Al Gore (1993-2001)

Ford i Bush zostali prezydentami. Mondale i Gore kandydowali do Białego Domu z ramienia swych partii, ale nie zdobyli go, zaś Quayle ubiegał się, bez większego powodzenia, o nominację republikańską w 2000 roku.

Byłym wiceprezydentom USA przysługuje dożywotnia emerytura oraz ochrona osobista po odejściu z urzędu.

[edytuj] Zobacz też

• Number One Observatory Circle, oficjalna siedziba Wiceprezydenta
• prezydenci USA
• pełniący obowiązki prezydenta USA
• precedencja w USA
• Designated survivor

[edytuj] Linki zewnętrzne

• oficjalna strona wiceprezydenta USA
• strona poświęcona wiceprezydentom amerykańskim
• oficjalna witryna internetowa Muzeum, Biblioteki i Centrum Dana Quayle'a, jedyne wiceprezydenckie muzeum w USA