Syntezator

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Syntezator - instrument muzyczny z grupy elektrofonów elektronicznych, w którym dźwięk jest syntezowany w układach elektronicznych poprzez modelowanie odpowiedniego kształtu napięcia, które potem jest wzmacniane we wzmacniaczu i zamieniane przez głośnik na odpowiadającą mu falę akustyczną. Kształtowanie napięcia może się odbywać na drodze anologowej lub cyfrowej.

Syntezowanie dźwięku obejmuje modelowanie:

głównej składowej częstotliwości, odpowiedzialnej za wysokość dźwięku muzycznego
składowych harmonicznych, odpowiedzialnych za barwę dźwięku
obwiedni dźwięku określającej charakterystykę powstawania, przebiegu i wybrzmiewania dźwięku.

W celu realizacji tych funkcji syntezator wyposażony jest w:

elektroniczne generatory przebiegów sinusoidalnych, przebiegów prostokątnych, trójkątnych i piłokształtnych.
elektroniczne generatory szumu
filtry pozwalające na dodatkowe kształtowanie dźwięku
dodatkowe efekty, na przykład kamera pogłosowa
urządzenie sterujące np. klawiatura.

Klawiatura syntezatora może być dynamiczna, która wyczuwa sposób uderzenia klawisza, oraz sposób jego zwalniania, a informacja ta jest uwzględniana przy generowaniu obwiedni dźwięku. W przeciwnym razie klawisz powoduje tylko inicjację i decyduje o długości trwania dźwięku, obwiednia zaś jest generowana na drodze czysto elektronicznej.

Podstawową cechą syntezatora odróżniającego go od wcześniejszych i niektórych późniejszych instrumentów elektronicznych, jest to, że operator instrumentu ma pełną możliwość kształtowania charakterystyk dźwięku.

Syntezowanie dźwięku idzie w dwóch kierunkach:

możliwie jak najwierniejszej imitacji znanych instrumentów akustycznych lub elektrycznych: Stosunkowo najłatwiejszą tutaj okazała się imitacja organów oraz innych instrumentów dętych. Większe problemy dostarczyły instrumenty strunowe szarpane i smyczkowe, także z powodu trudności kształtowania obwiedni. Pierwszym, który z duża wiernością odtworzył dźwięk gitary elektrycznej był jazzowy muzyk Jan Hammer.

tworzenie brzmień nieznanych wcześniej: tutaj istniała duża dowolność i każdy instrumentalista starał się stworzyć swoje własne unikalne brzmienia. Do najłatwiej rozpoznawalnych brzmień należało wypracowane przez Ricka Wakemana i Keitha Emersona.

[edytuj] Historia syntezatora

W 1949 ukazała się praca A Mathematical Theory of Music (Matematyczna teoria muzyki). Podawała ona matematyczny model oraz algorytm kompozycji muzycznej. Praca ta zainspirowała dwóch inżynierów elektroników pracujących w RCA Princeton Laboratories - Harry Olsen'a i Herberta Belar'a do stworzenia maszyny generującej muzykę popularną. W ich zamyśle miało to być połączenie komputerowego kompozytora z elektronicznym instrumentem. Próba stworzenia elektronicznego kompozytora zakończyła się porażką, z dwóch powodów. Po pierwsze moc obliczeniowa zastosowanego komputera była zbyt mała by algorytm dał wyniki. Po drugie, jak się potem okazało, sama teoria generowania muzyki była błędna. Cześć instrumentalna projektu okazała się jednak sukcesem. W ten sposób powstał pierwszy syntezator.

Było to urządzenie lampowe, jednak zawierające już wszystkie cechy syntezatora. Dwa modele, jakie wyprodukowano - MkI i MkII zawierały kolejno 12 i 24 oscylatory. Przepis, na syntezę dźwięku wprowadzany był do urządzenia przez unikalnej konstrukcji czytnik taśmy perforowanej. Wyjściem z urządzenia był wzmocniony dźwięk odtwarzany przez głośnik lub nagrywany na plastikową płytę. Syntezator MkII został wykorzystany w produkcji muzycznej przez kompozytorów skupionych wokół Columbia Princeton Electronic Music Centre.

W 1959 w Niemczech został stworzony instrument podobny do syntezatora RCA. Wykonała go firma Siemens, a pracowali nad nim inżynierowie Helmut Klein i W. Schaff. Instrument był stworzony z myślą o produkcji ścieżek dźwiękowych do filmów reklamujących wyroby Siemensa. Studio muzyki elektronicznej Siemensa lub krótko Syntezator Siemensa był instrumentem lampowym opartym na 20 oscylatorach lampowych. Program, podobnie jak w syntezatorze RCA, wczytywany był z papierowej, perforowanej taśmy. Zakres syntezatora obejmował osiem oktaw. Syntezator był wykorzystywany także przez wielu europejskich kompozytorów muzyki eksperymentalnej, m.in. Mauricio Kagel, Bengt Hambreus, Miko Kelemen, Josef Riedl i innych.

Historia syntezatora, jako komercyjnego, w pełni funkcjonalnego i ogólnie dostępnego instrumentu zaczyna się w roku 1963. W tym roku elektronik, konstruktor tranzystorowej wersji thereminu Robert Moog, zaprezentował na zjeździe Audio Engineering Society swój pierwszy syntezator zaprojektowany przy współpracy z kompozytorem Herbertem Deutsch i Walterem Carlosem. Syntezator popularnie zwany Moogiem, zdobył natychmiastową popularność. Po sukcesie albumu Carlosa Switched on Bach, nagranym w całości przy użyciu Mooga posypały się zamówienia, głównie ze strony muzyków awangardowych i rockowych. Jeden z egzemplarzy został sprzedany grupie The Beatles. W 1967 bardzo rozbudowaną wersję syntezatora zakupił zespół The Rolling Stones. Instrument ten nigdy nie wykorzystany w produkcji muzycznej został odsprzedany elektronicznej grupie Tangerine Dream. Pierwszym z polskich muzyków używających syntezator Mooga był Czesław Niemen.

Syntezator Mooga był monofonicznym instrumentem o modularnej budowie, mógł być rozbudowywany i wyposażany w kolejne moduły. Wyposażony był w klawiaturę, co pozwalało go używać w praktyce estradowej, a nie tylko jak wcześniejsze syntezatory do pracy studyjnej. Robert Moog swój syntezator rozwinął do kilku modeli w tym do polifonicznego Polymoog i zminiaturyzowanego Minimoog. Bardzo znanym polskim muzykiem, który korzystał z syntezatorów firmy Moog jest Marek Biliński.

Firma Roberta Mooga nie przetrwała nawet dziesięciu lat na rynku. Produkty jej zostały wyparte przez tańsze i doskonalsze instrumenty produkowane przez duże firmy elektroniczne, takie jak Roland, ARP, Yamaha i inne. Mimo tego nazwa Moog na stale związana została z muzyką elektroniczną. Nawet współcześnie, gdy dominują cyfrowe syntezatory, wielu muzyków ciągle używa starych instrumentów wyprodukowanych przez Roberta Mooga. Klaus Schulze i Pete Namlook nagrali cykl albumów Dark Side of the Moog używając wyłącznie syntezatorów Mooga. Rick Wakeman w czasie trasy koncertowej grupy Yes The Full Circle w latach 2002/2003 w swym rozbudowanym instrumentarium miał wysłużony syntezator Minimoog.

W roku 1963 i 1964 pojawiły się na rynku dwa inne produkty o podobnych charakterystykach jak Moog. Był to syntezator Buchla skontrowany przez Donalda Buchlę oraz pierwszy przenośny syntezator Synket skonstruowany przez Paula Ketoffa. Choć oba weszły do praktyki muzycznej, żaden z nich nie cieszył się taką sławą jak Moog.

Wczesne syntezatory były monofoniczne, lecz szybkie postępy w miniaturyzacji układów elektronicznych oraz rozwój układów scalonych pozwoliły na miniaturyzację instrumentów oraz osiągnięcie polifonii. Pierwszymi polifonicznymi syntezatorami były Polymoog i Oberheim 4 Voice. Wkrótce powstały syntezatory ściśle polifoniczne, nie posiadające ograniczenia w ilości głosów.

W początku lat siedemdziesiątych produkcją syntezatorów zajmowało się kilkanaście firm oferujących szeroką gamę instrumentów o różnorakich charakterystykach:

ARP Instruments - używany przez: Tony'ego Banksa, Herbiego Hancocka, Joe Zawinula, Depeche Mode, Alphaville
Akai
Electronic Music Studios - używany przez: Pink Floyd, Hawkwind, Roxy Music
E-mu
Fairlight - używany przez: Jana Hammera, Petera Gabriela, Jean-Michela Jarre'a
Korg
Moog - używany przez: Yes, Emerson, Lake and Palmer, Tony'ego Banksa, Nine Inch Nails
New England Digital
Oberheim
Roland corporation
Sequential Circuits - używane przez: Eurythmics, Gary'ego Numana, Depeche Mode, Duran Duran
Synclavier - używany przez: Steviego Wondera
Yamaha - używany przez: Steve Reicha, Supertramp, Tony'ego Banksa, Kraftwerk, Briana Eno, Enya, Stratovarius, Deep Purple, U2, Vangelis.

W pierwszej połowie lat siedemdziesiątych syntezator stał się wiodącym instrumentem w muzyce rockowej na równi z gitarą, a często ją wyprzedzając. Instrumentaliści, "klawiszowcy" jak się ich zaczęło nazywać, zaczęli się otaczać coraz większą ilością instrumentów będących ze swej natury sporych rozmiarów. Zaczęły się tworzyć tzw. "ściany" (wall of synthesizers), wokół muzyka, który znajdował się, jakby w gnieździe, otoczony kilkoma lub nawet kilkunastoma klawiaturami. (Zobacz Klaus Schulze w otoczeniu swych instrumentów). Stawało się to coraz mniej praktyczne, dla tego nastąpiła konieczność standaryzacji instrumentów, tak by mogły być sterowane z uniwersalnej klawiatury. W taki sposób powstał standardowy interfejs MIDI.

Już w 1971 powstał pierwszy syntezator cyfrowy Con Brio ADS (Advanced Digital Synthesizer). Był on wyjątkowo drogi i został wykorzystany przy produkcji efektów dźwiękowych w telewizyjnym programie Sci-Fi Star Trek. W 1973 powstał hybrydowy analogowo-cyfrowy Maplin Synthesiser. Pierwszym w pełni dostępnym, prawdziwym syntezatorem cyfrowym opartym na mikroprocesorze był Synclavier wyposażony w klawiaturę, klawiaturę komputerową i twardy dysk. Syntezatory cyfrowe początkowo zostały przyjęte nieufnie przez muzyków, wkrótce zdominowały jednak rynek. Okazały się równie elastyczne w możliwościach kształtowania dźwięku jak ich analogowe odpowiedniki. Oprócz tego instrumenty były wyposażone w banki brzmień imitujących instrumenty akustyczne oraz dźwięków syntezatorowych. Syntezatory cyfrowe były znacznie mniejsze, a wkrótce i tańsze. W latach osiemdziesiątych stały się na tyle tanie, że praktycznie dostępne dla każdego. Wkrótce każda grupa rockowa i popowa wyposażona była w cyfrowy syntezator. Skutkiem tego było, że elektroniczny dźwięk stracił swe cechy progresywności i stał się synonimem trywialności. Dziś instrumenty elektroniczne np. firmy Casio, wyposażone w dynamiczną klawiaturę, bank brzmień i wiele gadżetów kosztują ok. 500 dolarów.