Stowarzyszenie "Pax"
Z Wikipedii
Stowarzyszenie PAX – organizacja utworzona oficjalnie w 1947 r. przez Bolesława Piaseckiego i innych działaczy przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego Falanga.
W 1945 r. Piasecki pertraktował z wysokim funkcjonariuszem NKWD, Iwanem Sierowem i uzyskał jego zgodę na funkcjonowanie na terytorium zajętym przez Armię Czerwoną. Od 1945 grupa wydawała pismo "Dziś i Jutro", a w 1947 została zarejestrowana jako Stowarzyszenie "Pax", która otrzymała szereg przywilejów od władzy komunistycznej jako organizacja katolicka. Pax posiadał prawie monopolistyczne prawo na wydawanie "katolickiej" prasy, z której najważniejsza było gazeta "Słowo Powszechne", a także wydawnictw książkowych (Instytut Wydawniczy "Pax").
W latach stalinowskich działalność Paxu miała antykościelny charakter. Pax współpracował z ruchem "księży patriotów", Paweł Jasienica i Andrzej Micewski z ramienia Stowarzyszenia Pax przejęli w przymusowy zarząd odebraną kościołowi organizację charytatywna "Caritas", atakował Episkopat Polski za rzekome dążenie do przywrócenia kapitalizmu , popierał proces biskupa Kaczmarka i uwięzienie prymasa Stefana Wyszyńskiego - głośny artykuł redaktora WTK Tadeusza Mazowieckiego z 1953 roku. W latach 1953-1956 "Pax" przejął i wydawał "Tygodnik Powszechny" po tym jak poprzednia redakcja odmówiła zamieszczenia nekrologu Stalina. Z kolei niektóre publikacje Piaseckiego były wpisane na kościelny indeks ksiąg zakazanych jednak papież po skierowaniu do niego przez Piaseckiego specjalnego listu nie zdecydował się na objęcie go ekskomuniką i potępienie go. W porównaniu z innymi środowiskami katolickimi Pax najściślej realizował politykę kolejnych ekip rządzących w Polsce Ludowej, co prowadziło niekiedy do jego konfliktów z hierarchią Kościoła katolickiego i odejścia z organizacji działaczy przeciwnych takiej działalności (np. fronda 1955, secesja 1956).
Po 1956 r. Pax przybrał bardziej kompromisowe stanowisko. Pozostając częścią systemu władzy (uczestniczył we Froncie Jedności Narodu, a następnie w Patriotycznym Ruchu Odrodzenia Narodowego) i popierając posunięcia władz, próbował jednocześnie prezentować katolickie stanowisko, zwłaszcza w takich kwestiach jak nauka społeczna Kościoła i kwestia przerywania ciąży. Zarówno po 1945 a zwłaszcza po 1956 roku działało lub współdziałało z nim wielu byłych żołnierzy i oficerów AK. Stowarzyszenie prowadziło działalność wydawniczą publikując książki które gdzie indziej nie mogły się legalnie ukazać, prowadziło szkoły katolickie, wspierało materialnie byłych żołnierzy AK. Prowadzono działalność kulturalną. Ponadto Stowarzyszenie uzyskało przywileje gospodarcze, m.in. utworzyła własną spółdzielnię mieszkaniową. W III Rzeczypospolitej Stowarzyszenie "Pax" straciło na znaczeniu, ale istnieje pod nazwą "Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana". Najważniejsi działacze Stowarzyszenia Pax: Bolesław Piasecki, Konstanty Łubieński, Ryszard Reiff, Zenon Komender.
