Siunjata
Z Wikipedii
Siunjata (pāli. suññata; sanskr. śūnyatā; शून्यता - pustka, pustość, niesubstancjonalność) - kluczowe pojęcie filozofii buddyzmu mahajany, która naucza, że wszystkie rzeczy i dharmy są nierzeczywiste, w przeciwieństwie do szkół buddyzmu wczesnego, których doktryna przyjmowała na ogół rzeczywistość dharm, choć zakładała brak substancjalności rzeczy i osobowości. Różnicę między pojmowaniem pustki we wczesnym buddyzmie a rozumieniem jej przez filozofów mahajany można przedstawić za pomocą dzbana: wg wczesnego buddyzmu rzeczy są podobne do pustego dzbana, natomiast w mahajanie nie ma nawet dzbana.
Spis treści |
[edytuj] Siunjata w literaturze
Pojęcie siunjaty pojawiło się w literaturze Pradżniaparamity, potem zaś zostało skomentowane w tekstach Nagardżuny. Według niego samsara jak i nirwana są nierealne, czyli puste. Pustka jest po prostu brakiem niezależnego istnienia wszelkich rzeczy i zjawisk. W Sutrze Serca powiedziano "Pustka jest formą a forma jest pustką". W Sutrze Diamentowej stwierdza się, że "wszystkie rzeczy złożone są jak światło, znikający obraz, migotanie lampy oliwnej, złudzenie, kropla wody, marzenie senne i blask błyskawicy".
[edytuj] Pomyłki w interpretacji pojęcia
Przez ludzi zachodu pustka często mylnie rozumiana jako "pusta przestrzeń", próżnia - przez co często odnoszono buddyzm do nihilizmu. Tymczasem w kontekście dharmy, Pustość oznacza bezjaźniowość, brak trwałej istoty rzeczy. Innymi słowy mówiąc, Pustość oznacza nietrwałą i zmienną naturę wszystkich zjawisk w światach samsary. Zjawiska nie istnieją niezależnie, ale pojawiają się jako skutki pewnych przyczyn.Przejawiają się, ale nie istnieją niezależnie. Inaczej termin "pustka" oznacza brak cech, brak własnej natury. Ponieważ w sposób rzeczywisty nie istnieje także obserwator zjawisk, zatem gdy znika jako oddzielna od wszystkiego indywidualność, wtedy znikają też wszystkie zjawiska. Jednak to co pozostaje, to doświadczenie siunjaty wykraczające poza doświadczenie istnienia i nie-istnienia.
[edytuj] Teoretyczne doktryny nauk o Siunjacie w Buddyźmie Tybetańskim
Buddyzm Tybetański wyróżnia następujące tradycje doktrynalne nauk o Siunjacie:
Tradycje te można traktować jako kolejne etapy w stopniowych medytacjach na tzw. "pustość" (Siunjata). Tradycje Wajbaszika i Sautrantika odnoszą się do nauk Hinajany, a Czittamatra i Madhjamika do nauk Mahajany.
[edytuj] Koncepcja przestrzeni i mechanika kwantowa
Również bliskie "zachodniemu", konceptualizującemu podejściu do rzeczywistości są próby rzutowania pojęcia buddyjskiej pustki na grunt fizyki kwantowej i tłumaczenia przy pomocy analogii. Zobrazowanie siunjaty odbywa się poprzez analogię do rdzennej cechy otaczającej nas i przenikającej wszystko przestrzeni (tyb. namkha, skt. akasza), w której potencjalnie wszystko może się wydarzać. Ponieważ organa zmysłów tak jak umysł są również "zbudowane" z tej potencjalności, a naturą umysłu jest pustka, więc poznając ją doświadczamy siunjaty, natury wszystkich rzeczy obecnych w całej przestrzeni. Jednak chcąc być precyzyjnym w próbach nazwania tego procesu używa się często stwierdzenia, że dochodzi do rozpoznania się pustki samej przez siebie i samej w sobie. Doświadczenie takiego rozpoznania (oświecenie) jest możliwe ze względu na świadomościowy aspekt pustki dostępny czującym istotom. Pustka przestrzeni w takim ujęciu nie jest pustką, w której nic nie istnieje, ale jest pustką eteryczną i brzemienną, obfitującą w ciągłe procesy narodzin i śmierci oraz oddziaływań. Na poziomie percepcji doświadczającego warunkiem przejścia ze świata determinowanego przez znane nam prawa klasycznej mechaniki do świata mechaniki kwantowej jest wygaszenie agregatów składających się na tak zwaną jaźń doświadczającego. Wynika to z założenia, że to właśnie ten specyficzny obserwator (złudnie przeżywający siebie jako niezależny i trwały byt) jest czynnikiem przeszkadzającym w ostatecznym poznaniu, ponieważ pojawia się wpływ obserwatora na obserwowane zjawisko, co w tym kontekście stoi w zgodności z zasadą nieoznaczoności Heisenberga.
