Rota (organizacja konspiracyjna)

Rota – nazwa kilku polskich organizacji konspiracyjnych, działających w początkowym okresie okupacji niemieckiej na Pomorzu

W styczniu 1940 r. została utworzona w Grudziądzu z inicjatywy Tadeusza Kaubego organizacja konspiracyjna Rota. Na jej czele stała Rada Okręgowa. Ogółem Rota liczyła ok. 50 członków zorganizowanych w systemie trójkowym. Otrzymywali oni przy zaprzysiężeniu identyfikator literowo-liczbowy, tzn. litera określała stopień, cyfra rzymska obwód terytorialny, a cyfra arabska numer ewidencyjny. Podziemne struktury Roty istniały w Grudziądzu, Bydgoszczy, Chełmnie, Chojnicach, Brodnicy, Nowym Mieście Lubawskim, Tczewie, Toruniu. Organizacja zamierzała prowadzić działalność sabotażową i propagandową. Niestety nie zdołano dokonać żadnych akcji sabotażowych, natomiast prowadzono nasłuch radiowy i przygotowywano na jego podstawie materiały do wydawania własnego biuletynu. 1 czerwca 1940 r. doszło jednak do licznych aresztowań, które rozbiły Rotę. We wrześniu 1941 r. w Grudziądzu niemiecki sąd wydał 4 wyroki śmierci, w tym na T. Kaubego, reszta otrzymała kary więzienia (część zesłano potem do obozu koncentracyjnego Stutthof). Wyroki śmierci zostały wykonane przez zgilotynowanie 20 stycznia 1942 r. w Poznaniu.

Pod koniec 1939 r. w Stargardzie została utworzona młodzieżowa organizacja konspiracyjna Rota. Jej założycielem był Teodor Czecholiński, a opierała się ona na miejscowych harcerzach i gimnazjalistach. W styczniu 1940 r. nawiązano kontakt z Rotą T. Kaubego. Być może stargardzka Rota podporządkowała się jej, zachowując autonomię organizacyjną. Ogółem liczyła ona ok. 20-30 członków zorganizowanych w systemie trójkowym. Próbowano rozszerzyć swoją działalność na Bydgoszcz, Gdynię i Tczew. Główną formą działań było rozpowszechnianie wiadomości pochodzących z nasłuchu radiowego, zwłaszcza w okresie kampanii francuskiej w czerwcu 1940 r. W I poł. czerwca nastąpiła dekonspiracja organizacji zakończona aresztowaniem większości członków. Część od razu została wysłana do obozu koncentracyjnego w Stutthof, reszta była sądzona we wrześniu 1941 r., otrzymując kary więzienia.

W marcu 1940 r. w Tucholi została utworzona młodzieżowa organizacja konspiracyjna Rota. Nie miała ona żadnych kontaktów z dwiema wcześniejszymi organizacjami o tej samej nazwie. Na jej czele stanął miejscowy gimnazjalista Jerzy Klach. Głównym celem było prowadzenie sabotażu, samoobrony, akcji odwetowych za zbrodnie na ludności polskiej i pracy wychowawczej. Ogółem Rota liczyła ok. 50 członków, rekrutujących się spośród uczniów tucholskich szkół. Organizacyjnie przyjęto podział na drużyny. Zimą 1942 r. podporządkowano się komendzie Obwodu Tuchola Armii Krajowej ze skierowaniem do Szarych Szeregów jako Oddział Wywiadu Młodzieży Polskiej K.Z.17. Działalność została wówczas skoncentrowana na pracy kurierskiej oraz prowadzeniu wywiadu środowiskowego i przenikaniu do niemieckich urzędów. W czerwcu i lipcu 1943 r. w wyniku zdrady Niemcy aresztowali ok. 35 członków Roty. W ich ręce wpadły też listy imienne wszystkich członków organizacji, ich legitymacje członkowskie i dziennik z różnymi informacjami. W sierpniu 1944 r. niemiecki sąd w Gdańsku skazał ich na kary więzienia.