Oswald Spengler
Z Wikipedii
Oswald Arnold Gottfried Spengler (ur. 29 maja 1880 w Blankenburgu, zm. 8 maja 1936 w Monachium) był niemieckim filozofem kultury i historii. W kręgu jego zainteresowań znalazły się dziedziny takie jak matematyka, nauki przyrodnicze, filozofia, historia i sztuka.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
Oswald Spengler urodził się 29 maja 1880 w Blankenburgu u podnóża gór Harz jako najstarszy spośród czworga rodzeństwa. Jego rodzina należała do typowego niemieckiego konserwatywnego drobnomiesczaństwa. Jego ojciec, technik górnictwa, wywodzący się z rodziny o długich tradycjach górniczych, pracował jako urzędnik pocztowy. Atmosfera domu była zdecydowanie zachowacza, co spowodowało że młody Spengler zwrócił się do książek i wielkich postaci kultury. Nigdy nie cieszył się doskonałym zdrowiem, przez całe życie nękała go migrena i stany lękowe.
W wieku dziesięciu lat jego rodzina przeprowadziła się do uniwersyteckiego miasta Halle. Tu Spengler uzyskał w liceum klasyczne wykształcenie ucząc się greki, łaciny, matematyki i nauk przyrodniczych. Tutaj też rozwijał swoje zainteresowanie sztuką, w szczególności poezją, dramatem i muzyką. Przeprowadził nawet doświadczenia z kilkoma kreacjami artystycznym - niektóre z nich zachowały się do dnia dzisiejszego.
Po śmierci jego ojca w 1901, Spengler uczęszczał do kilku uniwersytetów (Monachium, Berlin, i Halle), podejmując wykłady z szerokiego wachlarza tematów: historii, filozofii, matematyki, nauk przyrodniczych, literatury, muzyki, i sztuk pięknych. Jego prywatne studia były nieukierunkowane. W 1903 jego doktorat dotyczący Heraklita został odrzucony z powodu niewystarczających odniesień. Wydarzenie to przekreśliło jego szansę na karierę w środowisku akademickim. W 1904 otrzymał doktorat. W 1905 cierpiał z powodu nagłego załamania nerwowego.
Krótko służył w stopniu nauczyciela w Saarbrücken a następnie Düsseldorfie. Od 1908 do 1911, uczył nauk ścisłych, niemieckiej historii, i matematyki w liceum (Realgymnasium) w Hamburgu.
W 1911, po śmierci matki, przeprowadził się do Monachium gdzie mieszkał do swojej śmierci w 1936. Żył w odizolowaniu i samotności utrzymując się ze skromnego spadku, prywatnego nauczania i pisania co pewien czas, artykułów do gazet. Nie posiadał żadnych książek.
Rozpoczął wówczas pracę nad pierwszym tomem Zmierzchem Zachodu skupiającym się wyłącznie na Niemczech, ale ważne dla niego wydarzenia drugiego kryzysu marokańskiego spowodowały rozszerzenie zakresu jego studium. Spenglera zainspirowało także dzieło Otto Seecka - Zmierzch i upadek świata starożytnego.
Zmierch został ukończony w 1914 ale jego publikacja została odłożona z powodu I wojny światowej. Podczas wojny Spengler utracił wiekszą częsć spadku, zainwestowanego za granicą, przez to żył w prawdziwym ubóstwie.
Gdy opublikował Zmierzch w 1917, odniósł niebywały sukces. Powszechne upokorzenie postanowieniami Traktatu Wersalskiego i załamanie koniunktury napędzane przez hiperinflację, wydawały się dowodzić słuszności pesymistycznych wniosków Spenglera (Spengler, pisząc książkę, sądził iż Niemcy wygrają wielką wojnę). Pocieszyło one rozgoryczonych Niemców ponieważ pozornie usprawiedliwiły ich porażkę jako część większych globalnych procesów. Dzieło zostało dobrze przyjęte także poza granicami Niemiec, i przed 1919 zostało przetłumaczone na kilka innych języków. Spengler odrzucił ofertę profesury na Uniwersytecie w Getyndze, mówiąc, że potrzebuje więcej czasu na poświęcenie się pisarstwu.
Książka była powszechnie omawiana, również przez tych, którzy jej nie czytali (albo jej nie rozumieli). Historycy poczuli się urażeni przez amatorski wysiłek autora nieprzyuczonego do zawodu i jego apologetycznym nie-naukowym podejściem. Tomasz Mann porównanał lekturę Spenglera do czytania po raz pierwszy Arthura Schopenhauera. Nauczyciele akademiccy nie byli jednak jednomyślni w ocenie jego książki. Max Weber przedstawił Spenglera jak "bardzo pomysłowego i wyuczonego dyletanta". Karl Popper przedstawił dzieło jako bezcelowe. Niejasność, intuicjonizm i mistycyzm były łatwymi celami, specjalnie dla pozytywistów i neokantystów którzy nie doszukiwali się żadnego sensu w historii. Ludwig Wittgenstein, podzielał kulturowy pesymizm Spenglera. Zmierzch stał się jednym z filarów teorii cyklu społecznego.
W drugim tomie, opublikowanym w 1920, Spengler dowodził, że niemiecki socjalizm różni się od marksizmu, będąc bliższym tradycyjnemu niemieckiego konserwatyzmowi. W 1924, po społeczno-gospodarczym wstrząsie i inflacji, Spengler zajął się polityką w celu wyniesienia generała Hansa von Seeckta do roli przywódcy państwa. Cały wysiłek zawiódł a Spengler okazał się nieudolnym w praktycznej polityce. W 1931, wydał Człowieka i technikę, w której przestrzegał przed zagrożeniami techniki i industrializacji. Szczególnie wskazywał na skłonność zachodniej techniki do rozprzestrzeniania się wśród wrogich "ras kolorowych" które mogłyby użyć broni przeciwko Europie. Dzieło było źle przyjęte z powodu jego antyindustrializmu.
Pomimo oddania głosu na Adolfa Hitlera w 1932, Spengler uważał Führera za zbyt pospolitego. Pozostał niewzruszony po długiej dyskusji z nim w 1933. Publicznie pokłócił się z Alfredem Rosenbergiem i wraz ze swoim pesymizmem i uwagami na temat Führera, odizolował się od reszty społeczeństwa. Ponadto odrzucił oferty Josepha Goebbelsa, proponującego mu wygłoszenie publiczne przemówienia. Jednakże Spengler został członkiem Akademii Niemieckiej.
Godzina wyboru, opublikowana w 1934 była bestsellerem, zakazanym przez władze z powodu zawartej w niej krytyki narodowego socjalizmu. Naziści dobrze odebrali krytykę liberalizmu, nie zgadzali się natomiast ze Spenglerowską krytyką biologizmu i antysemityzmu. Spengler uznał nazistów za zbyt niemieckich i za mało europejskich by poprowadzić walkę przeciw innym cywilizacjom.
Ostatnie lata życia spędził w Monachium, słuchając Beethovena, czytając Moliera i Szekspira, kupując tysiące książek, kolekcjonując starożytne bronie Turków, Persów i Indusów. Urządał sporadyczne wycieczki do Włoch i gór Harz. Na krótko przed śmiercią w liście do przyjaciela napisał że "Rzesza Niemiecka prawdopodobnie przestanie istnieć". Umarł na atak serca 8 maja 1936, na trzy tygodnie przed jego pięćdziesiątymi szóstymi urodzinami.
[edytuj] Poglądy
Filozoficzne koncepcje Spenglera stanowiły syntezę trzech nurtów niemieckiej filozofii życia. Jej metafizyczną podstawą była wizja jedności kosmosu i uniwersalnego charakteru rządzących życiem praw powstawania, rozwoju i ginięcia, przejawiających się także w dynamice 2 form bytu: Dasein (istnienie bezwiedne, wegetatywne, roślinne) oraz Wachsein (istnienie rozbudzone, świadome i samoświadome, nacechowane wewnętrznym napięciem, swobodne, zwierzęce i ludzkie).
Według historiozoficznej koncepcji Spenglera dzieje powszechne stanowią panoramę ośmiu kultur będących wyrazem trzech rodzajów dusz: magicznej, apollińskiej (kultura grecko-rzymska), faustycznej (kultura zachodnioeuropejska). Wszystkie przechodzącą stadia młodości, dojrzałości (wyznaczanej równowagą napięć między zjawiskami życia i tworami ludzkiej aktywności) i starczy upadek (znamionowany przez zanik wewnętrznej dynamiki i dominację sztucznych wytworów historii). Tę ostatnią fazę rozwoju przypisywał współczesnej mu kulturze zachodniej. Poglądy te, wkrótce stały się symbolem europejskiego katastrofizmu, wyrażały i współtworzyły dekadencką atmosferę Niemiec w okresie poprzedzającym dojście do władzy Hitlera.
[edytuj] Prace
- Der metaphysische Grundgedanke der heraklitischen Philosophie, 1904
- Zmierzch Zachodu (Der Untergang des Abendlandes. Umrisse einer Morphologie der Weltgeschichte, tom 1, Wiedeń 1918, tom 2, Monachium 1922)
- Pruski socjalizm (Preußentum und Sozialismus, 1919)
- Neubau des Deutschen Reiches, 1924
- Politische Pflichten der deutschen Jugend, 1924
- Der Staat. Das Problem der Stände, Staat und Geschichte Philosophie der Politik, 1924
- Człowiek i technika (Der Mensch und die Technik. Beitrag zu einer Philosophie des Lebens, Monachium 1931)
- Politische Schriften, 1932
- Godzina wyboru (Jahre der Entscheidung, 1933)
[edytuj] Bibliografia
- Andrzej Kołakowski Spengler (Warszawa 1980)
