Oko
Z Wikipedii
Oko - narząd receptorowy przetwarzający energię świetlną w impulsy nerwowe, które następnie przekazywane są do mózgu i odbierane przez zwierzę jako obrazy.
Najprostsze oczy składają się z kilku zaledwie komórek światłoczułych. Owadzie oczy składają się z oczek prostych (omatidiów) zgrupowanych w oczy złożone. Każde oko proste zawiera soczewkę, komórki siatkówkowe oraz komórki pigmentu.
Najbardziej rozwinięte ewolucyjnie oczy posiadają kręgowce. Główną częścią narządu wzroku kręgowców jest gałka oczna osadzona w zagłębieniu czaszki zwanym oczodołem.
Zwierzęta mają oczy proste lub złożone. Niektóre zwierzęta jednokomórkowe mają światłoczułe plamki na swoich zewnętrznych powierzchniach., umożliwiające odróżnianie światła od ciemności. Dzięki temu mogą płynąc w kierunku światła tj. ku powierzchni zbiorników wodnych, w których żyją.
Owady maja oczy złożone. Oczy owadów i innych stawonogów składają się z wielu jednostek, z których każda ma własną soczewkę. Każda część oka owada jest w rzeczywistości oddzielnym "miniokiem" posiadającym własną soczewkę skupiającą światło na pojedynczym receptorze. Owad zatem widzi świat jako mozaikę położonych obok siebie plamek. Nie dostrzega tak wielu szczegółów jak ludzie, lecz może o wiele lepiej rejestrować ruch.
Spis treści |
[edytuj] Budowa oka
[edytuj] Błona włóknista oka (tunica fibrosa bulbi)
- rogówka (cornea)
- nabłonek przedni rogówki (epithelium anterius corneae)
- blaszka graniczna przednia rogówki (błona Bowmana) (lamina limitans anterior corneae)
- istota właściwa rogówki (substantia propia corneae)
- blaszka graniczna wewnętrzna rogówki (lamina limitans posterior corneae) (błona Descemeta)
Ponadto w rogówce można wyróżnić rąbek rogówki (imbus corneae)
- twardówka (sclera)
- istota właściwa twardówki (subtantia propria sclerae)
- blaszka brunatna twardówki (lamina fusca sclerae)
- blaszka nadtwardówkowa (lamina episcleralis)
Ponadto w twardówce można wyróżnić następujące struktury: kanał twardówki (lamina sclerae), blaszka sitowa twardówki (lamina cribosa sclerae), zatoka żylna twardówki (kanał Shlemma) (venosus sclerae)
[edytuj] Błona naczyniowa oka (tunica vasculosa bulbi)
- naczyniówka (choroidea)
- blaszka nadnaczyniówkowa (lamina suprachoroidea)
- blaszka naczyniowa (lamina vasculosa)
- blaszka naczyń włosowatych (lamina choroidocapillaris)
- blaszka podstawna (lamina basalis)
- ciało rzęskowe (corpus ciliare)
- blaszka nadnaczyniówkowa (lamina suprachoroidea)
- mięsień rzęskowy (musculus cilliaris)
- włókna południkowe (fibrae meridionales) = mięsień Brückego
- włókna okrężne (fibrae circulares) = mięsień Müllera
- warstwa naczyniowa (stratum vasculosum) z wyrostkami rzęskowymi (processus ciliares)
- blaszka podstawna (lamina basalis)
- tęczówka (iris) ze znajdującym się w niej otworem - źrenicą (pupilla)
- blaszka brzeżna przednia tęczówki (lamina marginalis anterior iridis)
- zrąb tęczówki (stroma iridis)
- mięsień zwieracz tęczówki (musculus sphincter pupillae)
- mięsień rozwieracz tęczówki (musculus dilator pupillae)
[edytuj] Błona wewnętrzna gałki ocznej (tunica interna bulbi) = siatkówka (retina)
- część wzrokowa siatkówki (pars optica retinae)
- część ślepa siatkówki (pars ceca retinae)
- część rzęskowa siatkówki (pars ciliaris retinae)
- część tęczówkowa siatkówki (pars iridica retinae)
Na podstawie badań mikroskopowych wyróżniono dziesięć warstw w budowie siatkówki:
- część barwnikowa siatkówki (pars pigmenti retinae)
- warstwa światłoczuła (stratum photosensorium)
- warstwa graniczna zewnętrzna (stratum limitans externum)
- warstwa jądrzasta zewnętrzna (stratum nucleare externum)
- warstwa splotowata zewnętrzna (stratum plexiforme externum)
- warstwa jądrzasta wewnętrzna (stratum nucleare internum)
- warstwa splotowata wewnętrzna (stratum plexiforme internum)
- warstwa zwojowa (nerwu wzrokowego) (striatum ganglionale (nervi optici))
- warstwa włókien nerwowych (striatum neurofibrarum)
- warstwa graniczna wewnętrzna (stratum limitans internum)
Poza tym niektóre miejsca na siatkówce mają również swoje nazwy:
- rąbek zębaty (ora serrata)
- plamka żółta (macula lutea) ze znajdującym się w jej centrum dołkiem środkowym (foeva centralis)
- plamka ślepa (macula ceca) = plamka Mariotte'a
[edytuj] Zawartość gałki ocznej
- soczewka (lens)
- kora soczewki syn. torebka soczewki (cortex lentis syn. capsula lentis)
- jądro soczewki (nucleus lentis)
- obwódka rzęskowa syn. więzadło rzęskowe, w. Zina (zonula ciliaris) syn. ligamentum ciliare, lig. Zini)
- ciało szkliste (corpus vitreum)
Między tymi elementami a elementami gałki ocznej znajdują się komory oka:
- komora przednia gałki ocznej (camera anterior bulbi)
- komora tylna gałki ocznej (camera posterior bulbi)
obie komory wypełnia ciecz wodnista (humor aquosus)
[edytuj] Unaczynienie gałki ocznej
[edytuj] tętnicze
Oko unaczynione jest przez tętnicę oczną będącą gałęzią tętnicy szyjnej wewnętrznej. Tętnica oczna (łac.arteria ophtalmica) wchodzi do oczodołu z jamy czaszki przez kanał oczny i oddaje następujące gałęzie unaczyniające:
- gałkę oczną
- tętnica środkowa siatkówki (łac.arteria centralis retinae)
- tętnice rzęskowe tylne długie(łac.a.ciliares posterioris longae)
- tętnice rzęskowe tylne krótkie (łac.a.ciliares posterioris breves)
- mięśnie ruchowe gałki ocznej
- gałęzie mięśniowe (łac.rami musculares)
- gruczoł łzowy i boczne powierzchnie powiek
- tętnica łzowa (łac.a.lacrimalis)
[edytuj] żylne
Z oczodołu i gałki ocznej krew zbierają:
- żyła oczna górna (łac.vena ophtalimica superior) , która w oczodole przebiega równolegle z tętnicą oczną i następnie przez szczelinę oczodołową górną uchodzi do zatoki jamistej opony twardej
- żyła oczna dolna (łac.v.ophtalmica inferior) leżąca na dolnej ścianie oczodołu i następnie łączy z żyłą oczną górną.
[edytuj] naczynia chłonne
do napisania
[edytuj] Unerwienie gałki ocznej
Siatkówka składa się z 5 rodzajów neuronów ułożonych w 7 warstwach:
- warstwa ziarnista zewnętrzna (dalej od centrum oka, bliżej twardówki) - komórki fotoreceptorowe
- warstwa ziarnista wewnętrzna - ciała komórek intraneuronów (dwubiegunowych, amakrynowych i poziomych) Komórki zwojowe leżące najbliżej części centralnej oka wysyłają aksony do nerwu wzrokowego.
Komórki zwojowe zdolne są do generowania potencjału czynnościowego. Reszta komórek generuje potencjały elektrotoniczne.
do dopisania
[edytuj] Narządy dodatkowe oka
- powieki (palpebrae)
- spojówka (tunica conjuctiva)
- narząd łzowy (apparatus lacrimalis)
- gruczoł łzowy (glandula lacrimalis)
- kanaliki łzowe (canaliculi lacrimalis)
- woreczek łzowy (saccus lacrimalis)
- przewód nosowo-łzowy (ductus nacolacrimalis)
- brwi
- rzęsy
[edytuj] Mięśnie gałki ocznej
4 mięśnie proste: górny, dolny, przyśrodkowy i boczny, których tylne przyczepy znajdują się daleko za gałką oczną w szczycie oczodołu w tzw. pierścieniu ścięgnistym. Natomiast przednie przyczepy przymocowane są do gałki ocznej w odległości przeciętnie 7 mm do przodu od rąbka (koła wielkiego gałki ocznej), w położeniu zgodnym z ustawieniem wskazówki zegara kolejno na godzinie 12, 3, 6, 9. 2 mięśnie skośne: Przebieg mięśni skośnych jest odmienny i bardziej złożony. Mięsień skośny górny, przebiegający przez tzw. bloczek kieruje gałkę oczną ku dołowi, odwodzi ją (na zewnątrz) i skręca przyśrodkowo (ku nosowi). Mięsień skośny dolny obraca gałkę ku górze, bocznie, a skręca ku skroni. W odróżnieniu od mięśni prostych, mięśnie skośne przyczepiają się do tylnej części gałki ocznej.
[edytuj] Działanie oka
Światło wpada do oka przez otwór źrenicy (czarną plamkę w środku tęczówki). Mięśnie w oku napinają się i rozluźniają, zmieniając w ten sposób ogniskową soczewki. Umożliwia to ostre widzenie ostrych przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach od patrzącego. Światło skupia się na siatkówce znajdującej się na tylnej ściance oka, gdzie zachodzą reakcje chemiczne wywołujące impuls nerwowy przenoszony przez nerw wzrokowy do mózgu. W oku znajdują się dwa rodzaje komórek wrażliwych na światło - czopki i pręciki. Nazwy te pochodzą od kształtu tych komórek. Pręciki są wrażliwe na światło o małym natężeniu i niewrażliwe na barwy. To one pozwalają widzieć po ciemku. Za widzenie barwne odpowiadają trzy rodzaje czopków wrażliwych na kolory niebieski, czerwony, i zielony. I w czopkach, i w pręcikach znajdują się duże cząstki absorbują fotony i wywołują impulsy w nerwie wzrokowym.
adaptacja - akomodacja - konwergencja - odruch rogówkowy - odruch źreniczny - pole widzenia - potencjał czynnościowy - pseudomrugnięcie - ruchy prowadzące - widzenie fotopowe (dzienne) - widzenie mezopowe (zmierzchowe) - widzenie skotopowe (nocne)
[edytuj] Wady wzroku
achromatopsja - astygmatyzm/niezborność rogówkowa - myopia/krótkowzroczność - kurza ślepota - mroczki - hyperopia/nadwzroczność/dalekowzroczność - oczopląs - presbyopia/starczowzroczność - ślepota barw - zez - męty ciała szklistego - daltonizm - stożek rogówki
[edytuj] Choroby oczu
jaskra - owrzodzenie rogówki - retinopatia - skrzydlik - światłowstręt - tłuszczyk - wytrzeszcz - zaćma - zapalenie spojówki - zapalenie błony naczyniowej - zapalenie woreczka łzowego - zwyrodnienie spojówki - zwyrodnienie plamki żółtej - odwarstwienie siatkówki - nowotwory gałki ocznej: czerniak złośliwy, siatkówczak
[edytuj] Inne
- barwnik wzrokowy
- rodopsyna
- jodopsyna
- ciśnienie wewnątrzgałkowe - łzy (biologia)
- dioptria - okno optyczne - visus
- halo
- mikrokeratom - okulary - soczewka kontaktowa
- złudzenie optyczne
