Odżibwejowie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Odżibwejowie lub Czipewejowie

Nazwa grupy etnicznej lub plemienia: ang. Ojibwa (Ojibwe, Ojibway), Chippewa, Anishinabe (Anishinaubag, Neshnabek)

Polska nazwa: Odżibwejowie, Czipewejowie, Odżibuejowie, Czipeweje, Odżibueje

Język: język odżibwa z rodziny algonkińskiej

Krótka charakterystyka: Indianie Ameryki Północnej, najliczniejsze plemię obszaru Wielkich Jezior. Czipewejowie są trzecią co do wielkości grupą Indian amerykańskich.

Sławne postaci: Okee-Makee-Quid, Szóstka (wódz Indian) (Sha-co-pay, The Six), No-Tin, Kaa Nun Der Waaguinse Zoo (The Berry Picker), Mamongazida, Minavavana, Canise, Wabajeeg, Nittum, Black Powder, Jacob Berens, Dennis Banks, Gordon Lightfoot, Adam Fortunate Eagle, Edmonia Lewis, Winona LaDuke, Eric Schweig, Adam Beach, Leonard Peltier, Walter Bresette, Dudley George

Liczebność w roku 2000: Według danych U.S. Census Bureau, podczas spisu powszechnego w 2000 roku 105907 obywateli USA zadeklarowało, że ma pochodzenie wyłącznie Chippewa, zaś 149669 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Chippewa. Ponadto 5531 osób zadeklarowało, że pochodzi wyłącznie z grupy Rocky Boy Chippewa Cree, zaś 7104 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Rocky Boy Chippewa Cree.

[edytuj] Nazwa

Indianie ci sami nazywali się Anishinabe, co oznacza "Pierwsi Ludzie". Znani są jednak jako Czipewejowie (Chippewa, głównie w USA) i Odżibwejowie (Ojibwa, głównie w Kanadzie). Nazwa "Ojibwa" pochodziła od algonkińskiego "kurczyć przez przypiekanie" i oznaczała charakterystyczne szwy wypalane na mokasynach i odzieży Anishinabe. "Chippewa" jest zniekształconą nazwą "Ojibwa".

Indianie Odżibwej w tańcu śnieżnych butów
Rycina z 1835 roku

Kobieta z plemienia Odżibwej
Obraz z 1832 roku

[edytuj] Historia i obszar zamieszkiwania

Początkowo Odżibwejowie mieszkali prawdopodobnie nad Zatoką Hudsona, stanowiąc jedno plemię z Indianami Ottawa i Potawatomi, następnie grupy te rozdzieliły się. Na początku XVII w., gdy po raz pierwszy biali ludzie natknęli się na Odżibwejów, zamieszkiwali oni na południowym wschodzie obecnej Kanady, głównie na brzegach Jeziora Górnego. Pod koniec XVII wieku, walcząc z Irokezami w składzie koalicji algonkińskiej (wojny bobrowe), Odżibwejowie rozszerzyli swój zasięg na wschód, opanowując do 1701 tereny wzdłuż wschodniego brzegu Jeziora Huron. Prowadzili ekspansję także na zachód i południe, tocząc stałe wojny z Dakotami i Lisami. Odżibwejowie podjęli kontakty handlowe z Francuzami, sprzedając im futra, a otrzymując m.in. broń palną. Dzięki temu, uzyskali przewagę w walkach z innymi plemionami, wypierając około 1750 Dakotów za Missisipi, a pod koniec XVIII w. Lisów z północnego Wisconsin. Odżibwejowie są uważani za jedyne plemię, które pokonało Dakotów, jednakże krwawe i bezlitosne walki między oboma plemionami trwały ze zmiennym wynikiem przez następne sto lat. Pod koniec XVIII wieku Odżibwejowie panowali nad większością obecnych stanów Michigan i Minnesoty i północnym Wisconsin. Sprzymierzając się z Kri i Assiniboinami przeciw Dakotom, Odżibwejowie dotarli na zachód do Turtle Mountain w Północnej Dakocie i stali się tam znani jako Odżibwejowie Równin. Część plemion osiadła jeszcze bardziej na zachód, w Montanie i Saskatchewan.

Odżibwejowie sprzymierzyli się z Francuzami podczas wojny Brytyjczyków z Indianami i Francuzami 1754-1763 i z Brytyjczykami podczas wojny amerykańsko-brytyjskiej w 1812. Po 1815 roku Odżibwejowie nie walczyli z białymi Amerykanami, pomijając kilka marginalnych starć, z których ostatnie miało miejsce w rezerwacie Leech Lake 5 października 1898, podczas próby aresztowania jednego z członków plemienia o imieniu Bugonaygeshig (było to ostatnie starcie armii USA w wojnach z Indianami). W XIX wieku Odżibwejowie stopniowo wyzbyli się większości swoich ziem w USA i Kanadzie, a w USA osiedli w rezerwatach.

Większość Odżibwejów, poza plemionami równin, prowadziło półosiadły tryb życia, zajmując się rybołówstwem i leśnym myślistwem, a sezonowo uprawą kukurydzy i warzyw (m.in. dyni) oraz zbieraniem dzikiego ryżu i uzyskiwaniem syropu klonowego. Mieszkali w wigwamach pokrytych korą brzozową. Jako zwierzęta juczne wykorzystywali psy, także w formie psich zaprzęgów w zimie, natomiast praktycznie nie używali koni. Z racji osadnictwa nad jeziorami i rzekami, używali szybkich łodzi kanoe z kory brzozowej. Rozwinęli formę rysunkowego pisma do celów obrzędów religijnych, zapisywanego na rolkach kory brzozowej. Poszczególne plemiona były w dużym stopniu niezależne od innych. Plemiona zamieszkujące na Wielkich Równinach prowadziły koczowniczy tryb życia, mieszkały w tipi i zajmowały się polowaniem na bizony.

[edytuj] Odżibwejowie obecnie

Odżibwejowie są obecnie trzecią co do wielkości grupą Indian w USA (po Czirokezach i Nawahach. Ich liczba w USA przekracza 150 000. Zamieszkują północne stany USA: Michigan, Wisconsin, Minnesotę, Północną Dakotę, Montanę. Dalsze 90 000, zgrupowanych w 130 grupach (bands), zamieszkuje w Kanadzie. Kultura Odżibwejów jest wciąż żywa i rozwija się. Podczas letnich miesięcy wielu ludzi zjeżdża się na tradycyjne spotkania pow-wow i ceremonie w różnych rezerwatach w USA i Kanadzie.